Профилактикаға және аттардың эпизоотикалық лимфангиттiң жоюы

Маңқа және уытты жаралы лимфангит шығаруға керек. Маңқа терiс нәтиже негiзiнде көз маллеинизацияларын шығарады. Уытты жаралы лимфангит сапалы ағады, шектiлiк, iрiңдерде көбiнесе шайқасады криптококктер ашпайды.

1.5. Емдеу.

Емдеулер  өткiзбейдi, малдарды аурулары құртады.

Күрестiң  профилактика және шаралары. Шаруашылықтағы эпизоотикалық лимфангиттiң пайда болуын ескерту ол жылқы құрамына күтудi ережелердi сақтаумен, тамақтандыру және пайдалануға жетедi. Ерекше iлтипат малдардың түкшенi жарақаттанушылығын сақтап қалуға зер салу керек. Аттардың тазалауы, әбзелдiң қалыптастыруы және Тағалар қатал ереженi сақтауы керек. Ат қора, жабдық және күтудiң заттары мерзiмдi дезинфекциялауы керек.

Сәтсiз  шаруашылық эпизоотикалық лимфангиттiң пайда болуында жариялайды және карантинге қояды. Аттарды клиникалық қарап шығады және нәтижемен сәйкес үш топтарда бөледi.

(аурулар  ) бiрiншi топтың малдары оның маңқасының алдын ала ерекшелiгiнен кейiн қорғап емдейдi.

Сонымен бiрге, малдардың екiншi (ауру бойынша  күдiктi) топтары диагноздың түзетуi үшiн ары қарай зерттеу үшiн  қорғайды iшiндегi түйiндер және ойылымдардың микроскоппен зерттеулерi өндiрiп алады.

(барлық  өңге, бары шаруашылықтарда) үшiншi топтың малдары 5 күндерде анықталу  және аурулардың изоляциясының  мақсатымен сиректеу емес бiр  рет қарап шығады.

Ат қора, жабдық және күтудiң заттарын хлорлы әк ол үшiн қолдана мерзiмдi дезинфекциялайды, гидрототық және формальдегидтiң натриы. Күтудiң әбзел және заттары газокамералар немесе арнайы тығыз бекiтiлген бөлмелердегi формальдегидтерiн жұп дезинфекциялайды.

Сауығып кеткен малдар үш айлар iшiнде бөлек  болады. Шаруашылықтан карантин 3 айдан кейiн шаруашылықтан атының аурудың малдың соңғы ауруының жазылуы, өлiм немесе қорытындысынан кейiн шешедi. Лимфангиттiң жоюлары арналған өткiзiлетiн шаралардың жетiстiгiнiң сөзсiз шарты малдарға күтудi жақсарту және қатал жеке мазмұн оларды болып табылады. Ерекше iлтипат сүрiктiң жарақаттанушылығын ескертулерге зер салады. 
 

2. ЖЫЛҚЫ МАЛЫНА ҚАМҚОРЛЫҚ КЕРЕК

(латынша  Infecere) инфекцияны улап, жұқтыруға  бiлдiредi, немесе inficio - бiрдеңе сырттай  орнатып, кiргiземiн, жұқтырамын. Инфекцияның  сөзiнiң мағынасы айырып таныған. Инфекциямен е жұқпалы бас, өйткенiлердi түсiнедi. бiр жағдайдағы қоздырушы, ал басқа бұл жұқтыруды ұғымның синонимы ретiнде сөз немесе жұқпалы ауруларды жағдай. Инфекция сөз жиiрек жұқтыруды белгi және инфекциялық ауру үшiн пайдаланылады.

Инфекция - арамтамақ және қожайынның ауруды формада немесе қоршаған ортаның  нақты шарттарындағы (персистенция ) көрсетiлетiн эволюциялық пайда  болатын өзара әрекеттесуi. Инфекция - арам тамақтың өсiмдiктер, малдар, микроорганизмдардың  әлем кең таралған дербес жағдайы.

Инфекциялық аурулар келесi айырмашылық ерекшелiгi болады:

1 ) себеп  - қағылез қоздырушы; 

2 ) микробтың  түрi, вирулентносттiк, доза, макроорганизмның  сезгiштiгiнен тәуелдi болатын инкубация  кезеңiнiң бар болуы. Оның (бiрнеше  айларға бiрнеше сағаттарынан созылады) организмына ауыртатын әсер шарттайтын шекке дейiн қожайынның организмына қоздырушының енуi, оның көбейтуi және жинақталуы бұл уақыт аралықтары;

3 ) жұғымталдық,  өйткенi. қоздырушының қабiлеттiлiгi  малдың ауруынан (барып тұр және  ерекшелiк - тырысқақ, зiлдi домбығу) сау жұғысу;

4 ) организмның  ерекше реакциялары, өйткенi. қарсы  денелердiң бiлiмi немесе (иммундi жауапты жоқтық) толеранттық;

Алдағы  уақытта елімізде мал өнімділігін  арттыру бағытында тиісті іс-шаралар  қолға алынады деп жоспарланып отыр. Бұл тұрғыда Елбасы Жолдауында да атап көрсетілген. 2016 жылы ет экспортын жылына 60 мың тоннаға жеткізу көзделуде. Ол үшін бірінші кезекте мал азығы қорын жасақтаумен бірге, төрт түлік мал арасында кездесетін әртүрлі індеттерді болдырмау қажет екендігі анық.

Облыс көлемінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің аса қауіпті аурулар тізбесіне енбеген, дегенмен, жыл сайын қайталанып тұратын энзоотиялық аурулар тізбесін бекіте отырып, алдын алу емдеу шараларына қаржы бөлгеніміздің артықтығы жоқ. Бүгінгі күнге дейін бұл мақсатқа ақша мал егесі есебінен қаралып келеді. Осының салдарынан мал шаруашылығында аталмыш жағдай қайталанып, өлім-жітім әсерінен бірқатар экономикалық шығындарға итермелеп отыр.

Елімізде  инфекциялық және инвазиялық жылқы аурулары жиі кездеседі. Оның 12 нозологиялық түрі бар. Олардың қатарына сақау, пастереллез, індеттік лимфангит, ботулизм, бруцеллез, лептоспироз, сальмоноллездік іш тастау, жамандат, киеңкі (қарақаптал), гастрофиллез, нематодоз секілді індеттер жатады. Бұл аурулар біздің облыста көп кездеседі. Тіркелген нозологиялық түрлер ішінде ауру-сырқаулық және шығынға ұшырау коэффициенті жөнінен ең жоғары үлесті жылқы сақауы алады. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, соңғы 40 жыл ішінде елімізде бұл дертпен 147782 бас жылқы ауырып, оның 16372-сі шығынға ұшыраған.

Сақау - көбіне жылдың суық мезгілдерінде жас жылқыларда кездеседі. Ол дене қызуының көтерілуімен, жұтқыншақ кілегей қабықтарының, жоғарғы тыныс алу жолдарының, тамақ асты бездерінің іріңді-катаралды қабынуымен сипатталады. Негізгі клиникалық белгілеріне дене қызуының 40-410С-ге дейін жоғарылауы, жұтқыншақ пен танау кілегей қабықтарының жіті қабынуы (қызарып ісінуі), тәбетінің төмендеуі, танау қуысынан кілегейлі-сулы сұйықтықтың мол бөлінуі, алқым бездерінің іріңдеп ісінуі, оларды басқан кезде малдың ауырсынуы және тыныс алуының жиілеп қырылдауы жатады. Бұл белгілері басқа да ауруларда байқалады. Олар тек ауруға күдік туғызуға ғана негіз бола алады. Сақау жұқпалы ауру болғандықтан, жоғарыда аталған белгілер байқалған сәттен инфекция таралуын ескертуге бағытталған жедел шараларды жүргізу шарт.

2004-2009 жылдар  аралығында барлығы 12778 жылқы басы тексеріліп, оның 4561-і ауру есебінде тіркелді. Ең жоғарғы көрсеткіш Арал ауданында кездесті. Аталмыш уақытта тексерілген 3850 жылқының 1842-сі аталмыш ауданның үлесіне тиеді. Бұл індетке негізінен құлын-тайлар, аз болса да құнан мен сақа жылқылар да шалдығады.

Облыстың  көптеген жылқы шаруашылықтарында бұл бағытта тиісті жұмыстарға көңіл бөлінбейді. Атап айтқанда, үйірдегі жылқыларды дұрыс топтастырмайды. Төлді енесінен уақытында айырмау, әлсіреген немесе ауру жылқыларды кеш оқшаулау орын алады.

Қазақ халқы үшін жылқы малының маңызы ерекше. Ерте кезден ол адамдарға көп  пайдасын тигізіп отыр. Оны жеті қазынаның бірі ретінде бағалайды. Қамбар ата тұқымы осындай қасиеттерін бүгінгі күндері де жойған жоқ. Қазіргі кезде оны түрлі спорт пен туризмде, шекарашылар мен полицейлер де пайдаланады. Сондықтан жылқы малының түрлі дертке шалдықпауына назар аударғанымыз артықтық етпейді.

2.1. Дифференциалды диагностика.

 Бұл  ауруды шын маңқадан дифференциалдауға  керек. Түйiндер тағы басқалар  терi ұтылулары дегенмен эпизоотикалық лимфангитте ойылымдардың тән маңқалары өлкелермен және Түп саловидным желiнiп қалған жабулы құрастырмайды.

Профилактика  және емдеу. Емдеу: сүрiк, терi асты клетчатканың таңдандырылған бөлiмшелерi, сөл безi түйiнi және (ойылымдар күйдiредi) ыдыстардың экстирпацияларын өткiзедi, новарсенол, тұз қышқылды акрифлавинаның ерiтiндiлерiн көк тамырда ендiредi, зәрлi сарғалдақтың отарға айдауы, Асд, антибиотиктер, қалидың септ, сульфантрол, иодиды, скипидарларды қолданады тағы басқалар.

2.2. Профилактика

Профилактика: жерлер эпизоотикалық лимфангит бойынша сәтсiз алған малдарға мал дәрiгерлiк бақылау 6 ай iшiнде орнатады.

Мал дәрiгер - санитарлық сараптама. Малдардың аурулары етке қырып-жойсын рұқсат етiлмейдi. Малдарда конвейердегi аурулары анықтауда барлық органдар мен терiлермен сөндiремiн  құртады. Дезинфекциялар үшiн 5% белсендi хлордан хлорлы әктi тазартылған ерiтiндi, күйдiргiш натрдың ( 70—80) 10% ыстық ерiтiндiлерiн қолданады; ( 30) формальдегидтiң 5% ерiтiндiсi.

Қоздырушының  енулерi орында 1, 5 диаметрдегi 5 ммге ыдыстардың лимфатическиихы, өлшемнiң түйiндер және iрiңдi фокустерiнiң бiлiмiмен ұтылумен ерекше қабыну пайда болады. Егер малда, төзiмдiлiк азайтпағанында - алғашқы ошақтар сорғызғанында емес, ойылымдар айыққанында; қоздырушыға, жаңа көп iрiңдi ошақтардың бiлiмi, қаз жұмыртқасына дейiн өлшемiмен терi асты клетчаткаға кiре ескертедi. Iрiңдi ошақтар анықталады, кейiн сүрiктiң түбегейлi бөлiмше қатты әсер ететiн терең ойылымдар не құрастырады. Сонымен бiрге регионарлық сөл безi түйiндерiн шайқасады. Iшкi органдардың ұтылуы кейде байқалады, процесстiң генерализациясы және инфекцияның гематоген таратып жiберуi салдарынан.

2.3. Клиникалық  көрсеткіштер

Сапалы  форма - ұтылу сүрiктiң бетiнiң үстiнде  сөйлеушi майда, дөңгелек, жазық түйiндер сияқты болады. Ұтылулар бастың төңiрегiдегiн  сүрiк, мойын, шоқтық, арқаның мальпиги жiктерiнде байқалады, жыныс мүшесi және шырышты қабықтарда сиректеу. Түйiндер жақында ойылым құрастыра анықталған iрiңдi фокустерде айналдырылады. Ойылым терең тыртықтар образлваниясыз жылдам айығады. Терi асты сөл тамырларын шайқаспайды.

Носовалар, ауыз қуысы және сыртқы жыныс мүшелерiнiң шырышты қабығында күкiрт-сары түйiндер құрастырады, жылдам жазылып келе жатқан жаралар кейде құрастырады.

Ауру  жазылумен 3-6 айға созылып бiтедi.

Қатерлi форма - патологиялық өзгерiстер терiге, терi асты клетчаткаға, сөл безi түйiнi және жүрiсi бойынша iрiңдi ойылымдардың келесi дамытуы бар түйiндерiнiң бiлiмi байқалатын сөл тамырларындағы байқалады. Ауырған малдарда қызбаны, езушiлiк, анорексияларды тiркейдi.

Ауру  жылға дейiн созылады, iрiң тудыратын  микрофлорамен жиi асқынады, томар немесе сепсистiң басқа түрлерi нәтижеде не байқалады. Шектiлiктердiң шораяғы кейде байқалады.

Қатерлi форманы ем қонбап өлiммен аяқталар бiтедi.

2.4. Патологоанатомиялық өзгерiстер.

Дененiң  таңдандырылған бөлiмшелерiне сүрiктiң  жуандау жағы ашу жаруда мүрдесi. Жуанжалған сөл тамырларының жүрiсi бойынша түйiндер, өлi еттер және ойылымның әр түрлi шамалары ашады. (жақ асты, жауырын алдындағы, тiзе әжiмi) сөл түйiндерiндегi қатерлi аурудың барыстарының жанында iрiңдер және сыздауықтар табады, мұрын, көмей, кеңiрдек шырышты қабықтары, жыныс мүшелерiне - сұрлау-сары түйiндер және ойылым. Iрiңдi фокустер жеңiл, бауыр, бүйректер және көк бауырда бiлдiруге болады. 
 
 

3. Профилактикаға және аттардың эпизоотикалық лимфангиттiң жоюы

3. 1. Жалпы ережелер

1. Lymphangitis epizootica эпизоотикалық лимфангит - аттар, есектер, қашырлардың созылмалы, контагиозды ауруы, түйе, қашырлар сөл тамыры, түйiндердiң ұтылуы бар меншiктi терiсiнде және жара бiтуi бар терi асты клетчатка және iрiңдер гранулематоз процессiнiң дамытуымен бейнеленедi.

2. Қоздырушы  - (Cryptococcus farciminosus ) саңырауқұлақ. Криптококк - айқын бейнеленген екi контурлы  қабық ие болатын торша жұмыртқа  түрiнде немесе лимонообразная  дрожжевидная. Ол өлшемдер: 3-5 микрометрлердiң  ұзындығы, 2, 0-3, 5 микрометрлердiң енi.

3. Ауру  қоздырушысының басталулары криптококктердiң  көптiк сыртқы ортасына iрiңмен  көрнектi малдар аурулар болып  табылады.

4. Ауруларды  пайда болу себепшi болатын ең  маңызды фактор шоқтықтың төңiрегiдегi, кеуде, арқа, мойын және бастың  аттарының сүрiктiң жарақаттары болып табылады.

5. Ауру  созылған сүреңдерiнiң сипаты  кездейсоқ айқындалып немесе  алады. Ауруларды көпшiлiк күзгi-қысқы  мерзiмге дәл келедi.

6. Диагноздар iндеттанулық мәлiметтер негiзiнде  орнатады, зерттеулердiң лабораториялық, аллергиялық және серологиялық әдiстерiнiң клиникалық белгiлер, нәтижелерi.

7. Микроскоппен  зерттеу үшiн жұмсарған ойылымдардың iрiңдерi алады, бiрақ ашылмаған  сөл түйiндерi. Iрiңдей төсенiш шыныға 50% сыйғызып салады - глицериннiң  су ерiтiндiсi ный тамшыны. Микроскоппен (криптококктер ) екi контурлы қабығы бар сопақ торшалар ашады.

8. Ең  алдымен, ауру маллеинизация және  комплемент байлау реакциясының  қойылуы маңқадан жолымен дифференциалдауға  керек. 

9. Сонымен  бiрге жанында шектiлiктердi көбiнесе  шайқасатын жаралы лимфангоиттен ойылымдардан iрiңiнде грам оң шыбықтар мәлiм болады айыруы керек.