Бухгалтерлік есеп

Мазмұны 

I  Тарау Ағымдағы  банк шотындағы теңге және  валюталық әрекеттер есебі бойынша                        шоттар корреспонденциясын құру және осы әрекеттерді есеп тіркегіштерінде бейнелеуін талдау 

Кіріспе.....................................................................................................................................3 

1.1 Ағымдағы банктік  шоттар............................................................................................... 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

I  Тарау  Ағымдағы банк шотындағы теңге  және валюталық әрекеттер есебі  бойынша шоттар корреспонденциясын  құру және осы әрекеттерді  есеп тіркегіштерінде бейнелеуін  талдау 
 
 

1. Ағымдағы  банктік шоттар

 

    Кәсіпорындар  өздерінің шаруашылық қызметін жүзеге асыра отырып, заңды және жеке тұлғалармен ақшалай есеп айырысуларға негізделген қарым-қатынас орнатады. Есеп айырысулардың көп бөлігі қолма-қол ақшасыз тәртіпте, яғни банк мекемелері арқылы жүргізіледі. Есеп айырысу операцияларын жүргізу кезінде банктер кәсіпорындармен төлемдік және келісім шарттық тәртіптердің сақталуын бақылайды. Кәсіпорындар қолма-қол есеп айырысуларды акцептік нысан бойынша, аккредитивтермен, төлемдік тапсырыстар мен, пошталық және телеграфтық аударулармен, вексельдермен, чектермен жүргізіледі.

    Кәсіпорындардың барлық уақытша бос қаражаты банк бөлімдерінде ашылатын ағымдаңы шотында  сақталады. Ағымдағы шот бекітілген нысандағы өтініш пен оған мына қосымшалар – жарғысы мен құрылтай шартының көшірімдері, тіркеу куәлігі, басқарушы  мен бас бухгалтер қолдарының үлгілері бар карточка және нотариалдық кеңсе растаған кәсіпорынның мөрінің бейнесі, сонымен қатар, зейнетақы қорына төлеуші ретінде тіркелгені туралы құжаттар көшірмесі, кәсіпорынның салық төлеуші ретінде тіркелгені туралы салық инспекциясының анықтамасы, бас бухгалтер лауазымының тағайындалуы туралы бұйрық көшірмесі мен кәсіпорын басқарушысының өкілеттілігін куәландыратын құжат көшірмесі негізінде ашылады.Кәсіпорынның ағымдағы шоттарын бірнеше банктерге ашуға құқығы бар,мұндай жағдайда кәсіпорын барлық ашылған шоттар туралы салық инспекциясына хабарлауға міндетті. Есеп айрысу бойынша операциялар банкпен дер мезгілде және дұрыс толтырылған төлем құжаттары: төлемақы аударымы, төлемақының талап ету құжаты, чектер, шотқа қолма-қол ақша салуға хабарландырулар және тағы басқалар негізінд жүргізіледі. Қолма-қол ақшаны банк шотқа қолма-қол ақша салуға хабарландыру негізінде салады. Ағымдағы шоттар қолма-қол ақша кәсіпорынға чектер негізінде беріледі. Ақша чегі кәсіпорынның банкке ондағы көрсетілген соманы ағымдағы шотынан берілуі туралы үкімін білдіреді. Чек кітапшаларын кәсіпорын банктен алады. Чектер атауы және ұсынушыға жазылған болуы мүмкін. Атаулы чек нақты бір тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты мен төлқұжат мәліметтері көрсетіліп жазылады, ал ұсынушыға жазылған чекте мұндай мәліметтер болмайды. Чектер қандайда бір түзетулер енгізуге жол берілмейді. Чектерге кәсіпорын басшысы мен бас бухгалтер қол қояды және кәсіпорын мөрімен расталады. Төлем тапсырыстары негізінде банк төлеуші кәсіпорынның ағымдағы шотына ақша қаражатын алып, яғни есептен шығарып, алушының есеп айырысу шотына аударады. Орындалған жұмыспен көрсетілген қызмет үшін сомалар алуға жабдықтаушы кәсіпорын төлемдік талап тапсырысты жазып, оны қызмет көрсететін банкіге инкассаға өткізеді. Бұл құжаттарды жабдықтаушы банкісіне төлеуші  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    ШОТТАР  КОРРЕСПОНДЕНЦИЯСЫ – шаруашылық операцияларды тіркеу кезінде талдамалы  шоттар арасында туындайтын ақпараттық байланыс; операцияларды екі қайтара  жазу‚ бухгалтерлік шоттарды жүргізу  тәсілі. Ол операцияның бір шамада екі шотта жазылуынан көрініс табады: бір шоттың дебетінде және екінші шоттың кредитінде жазылады. Мұндай жазбада екі жақты өзара байланыс пайда болады‚ оны Шоттар корреспонденциясы деп атайды. Шоттар корреспонденциясы бухгалтерлік есеп нысандарының арасындағы ақпараттық байланысты және шаруашылық жүргізуші субъектілер арасындағы құқықтық қатынастарды қатар көрсетеді әрі хронологиялық немесе ұдайы жазбалар түсіру арқылы көрініс табады. [1] 
 

      Банктік   шот  не үшін  қажет 
 

      Банктік  ағымдық  шот  деген не? Бұл банк пен клиенттердің ақшалары және олардың қозғалысы тіркелетін  шот .  Шотты  аша отырып, банктер  банктік   шот  шартына сәйкес клиенттің –  шоттың  иесінің атына келіп түскен ақша қаражаттарын қабылдауға, клиенттің тиісті сомаларды аудару және беру ту- ралы тапсырмаларын орындауға және шартқа қатысты басқа да операцияларды жүзеге асыруға міндеттенеді. Басқаша айтқанда,  шот  – бұл клиенттің осы банктегі ақшаларына қатысты барлық операциялардың жазбасы. 

    Банктегі  шот  не үшін қажет? Банк клиенттің тапсырма- сы бойынша ақшаларды оған қажет орынға жібереді. Қазіргі заманның адамы көптеген қызмет түрлерін қолданады. Мәселен, ай сайын оған пәтерге, телефонға, домофонға, гаражаға, Интернетке, ұялы байланысқа және т.б. төлеу қажет. Бұл жағдайда, тұтынушы осы қызметтермен пайдаланғаннан кейін осы қызметтерді көрсететін ұйымдармен оның тиісті шарттары болады, ал әрбір ұйымның кез келген банкте есептік  шоты  (заңнама бойынша болуы міндетті) болады. Тұтынушы кез келген банкте  шот  аша алады (себебі ақшаларды кез кел- ген банктен келесі банкке аударуға болады) және өзінің банк- тік  шотынан  қолма-қолсыз ақшаларды аудару арқылы қажет ұйымның төлемін жүргізе алады, осы операциядан кейін оның шотындағы ақшалар банкпен сол ұйымның  шотына  аудары- лады. Сондай-ақ, ақшаларды жеке тұлғалардың – достардың, таныстардың, әріптестердің, тауарлар мен қызметтерді жеткізушілердің  шотына  аударуға да болады. 

    Өзіңнің  ағымдағы  шотыңның көмегімен қандай нақты операцияларды орындауға  болады? Қазақстандық банктер  ағымдағы   шот  бойынша келесі қызметтерді ұсынады: 

    ● клиенттің  шотына  қолма-қол ақшалай  немесе басқа  шоттардан  аудару арқылы түсетін ақшаларды  шотқа  есептейді; 

    ● клиенттің  шотынан  ақшаларды  оның нұсқауы бойынша басқа  шоттарға  аударады. Клиенттің тапсырмасымен немесе клиенттің нотариалды куәландырылған тиісті сенімхатына ие басқа адамның тапсырмасы бойын- ша клиенттің шотындағы төлемдер жүргізіледі және ақшалар аударылады; 

    ●  шоттан  клиентке қолма-қол ақша береді; 

    ● клиенттің талабы бойынша  шоттан  үзінділер (қаржы операциялары туралы есептер) береді; 

    ● клиенттің шотындағы сома шегінде  оның өтініші бойын- ша қолма-қол  және қолма-қолсыз валютаны сатып алады  және сатады. 

    Әрине, бұл қызметтердің барлығына ақы  алынады. Банк тиісті тарифтерге сәйкес  ағымдағы   шот бойынша банктік опе- рацияларды жүзеге асырғаны үшін клиенттен комиссиялық сыйақы алады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Ағымдағы   шот  - клиенттің банктен түрлі  операциялар жүргізу үшін, мәселен, салым ашу, ақша аудару немесе ақша алу үшін, басқа да операциялар үшін ашатын  банктік   шоты . 

      Ағымдағы   шот  бойынша   Банк мынадай операция түрлерін  жүзеге асырады:

      Шотқа  ақша салу және қолма-қол  ақша алу;

      Шотқа  және  шоттан  ақша  аудару;

    Салымды толықтыру;

    Қолма-қол  ақшасыз валюта айырбастау. 
 
 
 
 
 

    Негізгі єдебиеттер : 

    1)    Банковское дело. Под ред. Лаврушина  О.И. – Москва, «Банковский и  биржевой научно-консультативный  центр», 1992г. 

    2)    Давыдова Л., Райманов Д. Банковское  право Республики Казахстан. Учебное  пособие. – Алматы, «Жеті жарғы», 2004г. 

    3)    Ерпылева Н.Ю.. Международное банковское  право. Учебное пособие. – Москва, 1998г. 

    4)    Ефимова Л.Г. Банковское право.  Учебное и практическое пособие.  – Москва, изд-во «Бек», 1994г. 

    5)    Олейник О.М. Основы банковского  права. Курс лекций. – Москва, Юристъ,1997г. 

    6)    Тосунян Г.А.  Банковское право  Российской Федераций. Общая часть.  – Москва, Юристъ, 1999г. 

    7)    Найманбаев С.М.  Банктік  қ±қық.  Алматы, 2005  

    8)    Эриашвили Н.Д.  Банковское право.  Учебник для студентов вузов.  – Москва, Закон и право, 1999г. 

    9)    История банковского дела //Банки  Казахстана. - 2001. - N7. - С.46-49. 

    10)                      Алимжанов К.    О некоторых  противоречиях банковского законодательства  Республики Казахстан. //Правовая  реформа в Казахстане. - 1999. - N4. - С.23-26. 

    11)                      Братко А.Г.         Банковское право и система  нормативных актов. //Бизнес и  банки. - 2003. - N19. 

    12)                      Братко А.Г.         Банковское законодательство и  акты банка России. //Бизнес и  банки. - 2003.  

    13)                      Братко А.Г.         Проблемы толкования банковской  нормы. //Бизнес и банки. - 2001. - N46 

    14)                      Алексеева Д.Г., Пыхтин С.В., Хоменко  Е.Г.  Банковское право. М.: Юристь, 2003. (Раздел 2. Функциональная составляющая банковской деятельности. С. 245-478). 

    15)                      Банковское право. (Отв. ред. А.А.  Травкин). М.: Юристь, 2005. (81-459-б). 

    16)                      Банковское дело. (Под ред. Г.Н.  Белоглазовой, Л.П. Кроливецой). М., Финансы  и статистика, 2004. 

    17)                      Банковское дело. (Под ред. В.И.  Колесникова, Л.П. Кроливецой). М., Финансы и статистика, 2000. 

    18)                      Белых В.С., Виниченко С.И. Биржевое  право. М., Издательство Норма  (изд. Группа НОРМА-ИНФРА-М), 2001 

    19)                      Бердникова Т.Б. Рынок ценных  бумаг и биржевое дело. М., ИНФРА-М, 200. 

    20)                      БраткоА.Г. Банковское право (теория  и практика). М., Издательство ПРИОР, 2000. 

    21)                      Ерпылева Н.Ю. Международное банковское право. М.: Дело, 2004. 

      

      

    Тақырып 5.  Банктік   шот  шарты негізінде  банктер жүргізетін операциялар. 

      

    1.      Банктік   шот  шарты негізінде  банктер жүргізетін операциялар  түсінігі 

    2.      Ағымдағы   банктік   шот   шартының негізінде банктер жүргізетін операциялар 

    3.      Банктік  депозит (салым)шартының  негізінде банктер жүргізетін  операциялар 

    4.     Корреспонденттік  шот  ұғымы 

    5.     Коммерциялық банкпен өзге банктердің  өзара жасалған корреспонденттік  шот  шарты 

    6.      Банктік   шоттар  бойынша  операциялардың тоқтатыла тұруы  және тоқтатылуы.  

      

    Банк  шот  шарты бойынша банктер  орындайтын міндеттіліктер (операциялар)  ағымдағы   банктік   шот  шартының, жинақ  шоты  –  банктік  депозит шартының, карт-шот шартының және корреспонденттік  шот  шартының негізінде жүзеге асырылады.  

      Ағымдағы   банктік   шот   шартының негізінде банк: 

    1)    банктегі клиенттің ақшасының  ол талап еткенде немесе ол  тапсырма бергенде қажетті мөлшерде  болуын (сақталуын) қамтамасыз етеді; 

    2)    клиенттің  банктік  шотындағы ақша қаражатының белгілі көлемін  банктік  кредиттеу процесінде пайдаланады; 

    3)    клиенттің атына (пайдасына) түскен  ақшаны оның  банктік   шотына  есептейді (қабылдайды); 

    4)    аталған шартта белгілеген тәртіппен  клиенттің қолма-қол ақшасын қабылдайды;  

    5)    клиентіне аталған шартта көзделген  тәртіппен қажетті мөлшерде қолма-қол  ақша сомасын береді; 

    6)    клиенттің  банктік  шотындағы  ақшасын пайдаланғаны үшін  банктік   шот  шартында айқындалған  мөлшерде және көзделген тәртіппен клиентке сыйақы төлейді;  

    7)    клиенттің талап етуіне орай  шартта кһзделген тәртіппен оның  банктегі ( банктік  шоттағы) ақшасының  сомасы және  банктік   шоты  бойынша жасалған операциялар  туралы клиентке ақпарат береді; 

    8)    шартты көзделген тәртіппен клиенттің өз  банктік   шотынан  үшінші тұлғалардың пайдасына ақша аудару жөніндегі өкімін орындайды; 

    9)    тиісті заңнамалық актілерде  немесе шартта көзделген негіздер  бойынша клиенттің  банктік   шотынан  өздеріне тиесілі  ақша сомасын алып қою туралы үшінше тұлғалардың өкімін орындайды; 

    10)                      клиентке шартта, тиісті заңнамалық  актілерде көзделген және  банктік   тәжірибеде қолданылатын іскерлік  айналымы дағдыларынаорай өзге  де  банктік  қызметтер көрсетеді.