Зарубежный опыт деятельности коммерческих банков в области активных операций и перспективы использования его в России

Зарубежный опыт деятельности коммерческих банков в  области активных операций и перспективы  использования его в России

Термин "коммерческий банк" возник на ранних этапах развития банковского  дела, когда банки обслуживали  в основном торговлю. Клиентами банков были торговцы. Постепенно, с развитием  промышленного производства  возникли операции по кредитованию производственного цикла.

В странах, имеющих развитую кредитную систему, особенностью современной  банковской деятельности является выполнение множества банковских операций с  широкой клиентурой. Например, крупнейшие коммерческие банки (клиринговые банки) Великобритании используют  в своей деятельности около 100 различных видов операций по обслуживанию клиентов, коммерческие банки США – свыше 150 видов операций, банки Японии – около 300 видов.

США

В настоящее время в  США насчитывается более 15000 коммерческих банков, наиболее распространены из них  – бесфилиальные банки, т.е. банки  без отделений (филиалов). Поэтому  США является страной с самым  большим количеством коммерческих банков. Например, в Канаде все банковские услуги предоставляют не более  20 банков, имеющих широкую сеть филиалов.

Коммерческие банки –  это универсальные учреждения, проводящие операции в различных сферах рынка  ссудного капитала. На долю коммерческих банков в США приходится около 35% общей суммы активов всех финансовых учреждений страны. Крупные банки  предоставляют полный комплекс финансового  обслуживания, включая кредиты, прием  депозитов, расчеты и т.д., причем все операции сопровождаются высоким  уровнем обслуживания. Коммерческие банки выполняют роль основного, базового звена кредитной системы США. 

ФРГ

Ведущее положение в этой стране занимает группа коммерческих банков, которую возглавляет "большая  тройка" банков: Дойчебанк, Дрезднербанк и Коммерцбанк, которые сосредоточили у себя более 50% вкладов и 40% предоставляемых кредитов.

Коммерческие банки в  ФРГ выполняют также функции  инвестиционных банков, занимаясь размещением  ценных бумаг и долгосрочным кредитованием.

Возникновение Российского  банковского дела отмечено на рубеже ХVIII и XIX вв. появлением казенных банков, главной задачей которых было направление денежных накоплений на поддержание класса российских помещиков. По мере развития экономики изменялась и активизировалась роль акционерных и коммерческих банков России.

Банковская система была неэффективной, ее воздействие на производство было крайне недостаточным.

Несмотря на определенные недостатки и проблемы, выявленные в ходе проведения банковской реформы  в России, достигнута главная цель: клиент имеет возможность сам  выбирать себе финансового посредника, который стремиться  выполнить для клиента широкий круг операций, чтобы повысить рентабельность, расширить доходную базу, и все это происходит в условиях конкуренции.

В результате проводимой банковской реформы в несколько этапов число  коммерческих банков в России неуклонно  росло, что подтверждается следующими данными (см. табл. 2.1):

Таблица 1 Динамика роста  числа зарегистрированных кооперативных  и коммерческих банков в РФ.

В настоящее время, в связи  с кризисом в России количество коммерческих банков  за 1998г. Сократилось на 221, и на начало 1999г. Их насчитывается 1476. Если сравнивать с началом 1995г., то можно сказать, что число коммерческих банков  сократилось  примерно в два  раза.

Но основным видом активных операций коммерческого банка как  было, так и остается  по сей день кредитование. Причем чрезвычайно вырос удельный вес краткосрочных кредитов. Во многом это объясняется высоким уровнем риска и неопределенностью в условиях кризиса.

В целом можно сказать, что российские коммерческие банки не достигли еще уровня проведения активных операций зарубежными банками, но чтобы повысить уровень использования активных операций коммерческих банков России можно использовать опыт зарубежных стран, но при этом извлекать из него только самое позитивное, то, что применимо к нашим условиям.

Так  на примере  залогового кредитования  рассмотрим зарубежный опыт коммерческих банков  и перспективы использования его в России.

Как свидетельствует мировой  опыт, залог является  одним из наиболее надежных  способов обеспечения  кредитных обязательств. Предметом залога может быть любое имущество, принадлежащее залогодержателю на праве собственности: дома, строения, земельные участки, автотранспортные средства, а также ценные бумаги, депозиты в банке и  т.д.  Особый его вид - залог товаров в обороте и переработке. Возможен и залог имущественных прав.

В банковской практике  ведущих западноевропейских стран  и США  на протяжении  последующих двух десятилетий  особенно быстрыми темпами  увеличивались объемы  операции  со ссудами под  залог  физическим лицам и промышленным и торговым фирмам, и ипотечными, потребительскими  и другими видами кредитов. Причем на ипотечные и потребительские   кредиты  во второй половине 80-х годов  приходилось свыше половины  всей суммы задолженности коммерческим банкам. Статистические данные показывают: 80-90 г.г.  ссуды под залог населению  относились к числу наиболее рентабельных  операций  крупнейших банков. Неуклонно расширялся и спектр кредитных услуг - особой популярностью пользовались  ссуды для оплаты обучения, покупки в рассрочку компьютерных систем, жилья и т.д.

К залоговому кредитованию стали активно прибегать  и инвестиционные  банки. Так, за последние 10-15 лет в США  получило распространение  кредитование инвестиций  под залог фондовых ценностей.

Так,  Внешторгбанк  все кредиты, в том числе со сроком погашения более одного года, как правило выдает только своим клиентам. При этом  им принимаются гарантии  лишь солидных банков. Рассматривая вопрос  о предоставлении кредита, банк предварительно изучает, на сколько эффективна деятельность клиента. Обеспечением  по ссудам обычно служат залоговые счета  с оговоренным  неснимаемым  остатком,  размер которого  покрывает  1-2 годовых платежа плюс проценты, залог ценных бумаг, золото, товаров и или имущества, а также денежные депозиты. При возникновении  угрозы невозврата кредита  банк приостанавливает его использование, а затем нотариально оформляет право кредитора списывать деньги со счетов заемщика.

По мнению специалистов  Внешторгбанка, арбитраж вряд ли может помочь банку  в случае невозврата кредитов, т.к. даже процедура  предарбитражного  урегулирования   дает заемщику  30 дней, чтобы спрятать деньги. Характерно, что в западных странах  счет заемщика  блокируется  до вынесения решения суда. Кроме того, нередко арбитры, не имея соответствующей подготовке, плохо ориентируются в вопросах  внутренних и тем более международных расчетов. Уповать  на поддержку страховых компаний  также не приходится, поскольку их активы недостаточны, что приводит к затяжке  выполнения ими  своих  обязательств.

Залоговое кредитование  российскими банками  осуществляется  в наиболее  ликвидной  форме - преимущественно под залог валютных депозитов, ценных бумаг, векселей, товаров. Банки при выдаче кредитов  стремятся ориентироваться на своих  клиентов  в качестве заемщиком или гарантов  возврата кредита. Большинство банков  избегает предоставления  инвестиционных  кредитов  на развитие производства и редко использует ипотеку. Естественно, подобное положение  не способствует развитию  долгосрочных и наиболее социально значимых  форм  залогового кредитования.

В мировой практике  одной из распространенных  форм банковского кредита  под залог ценных бумаг  является ломбардный кредит, т.е. кредит в твердой фиксированной сумме, предоставляемый банком-кредитором  заемщику под залог имущества или имущественных прав. Широко применяется ломбардный кредит  под залог ценных бумаг. Необходимость в нем возникает  вследствие   потребности в кредитных ресурсах  и нежелания  заемщиком продавать  находящиеся у них ценные бумаги.

В России  пока отсутствует  необходимое экономико-правовое поле  для активного развития кредитных операций  под залог ценных бумаг, но получило широкое распространение  подписка на акции промышленных  компаний и банков. При этом банки выступают в роли брокеров  по продаже акций  и одновременно предоставляют  части потенциальных  подписчиков  кредит под залог  покупаемых акций.

В случае непогашения  в срок  отдельными лицами выданного им кредита  на покупку акций  банк имеет право  реализовать  заложенные  у него акции, а если  вырученных от реализации акций  средств  будет недостаточно для погашения долга, банк вправе потребовать от бывших акционеров  уплаты  непогашенной  части долга. В целом же сегодня  кредитные операции  под залог ценных бумаг  в России  характеризуются  высокой степенью риска.

Теперь, что касается ипотечной  системы за рубежом, то  одно из главных ее преимуществ заключается в том,  что она гарантирует несомненность  юридически значимых  действий в отношении недвижимости. Ценность последней  как объекта залога  объясняется ее высокой  и обычно стабильной ценой  с тенденцией к повышению. Физические характеристики недвижимости  позволяют оставлять  заложенный объект во владении  и пользовании залогодателя. В Западной Европе  и США  давно сформировалась  развитая и законодательно  отрегулированная система ипотеки, в основу которой  положены четкие методы  регистрации недвижимости, а также строгое юридическое оформление  возникновения и прекращения  залогового права на недвижимое имущество.

Основу регистрационной  системы в Германии, например, составляет земельная книга, роль и порядок ведения которой  регулируются германским  гражданским  уложением  и специальным актом “правила ведения земельной книги”.

Существует  еще одно направление ипотеки, имеющая особое значение для нашей страны  : ипотечное кредитование в жилищной сфере. Россия сможет избежать  многих негативных явлений, сопутствующих введению системы ипотечного  кредитования, если обратиться к опыту ведущих зарубежных стран. Наибольший интерес в этой области  представляют США, в которых  весьма развит  рынок ипотечных кредитов  и эффективен  кредитно-залоговый механизм  государственной поддержки  и стимулирования жилищного строительства. 

Регулирование ипотечных  отношений в США  осуществляется  согласно федеральному законодательству и законом штатов. В соответствии с этим  кредитор обязан предоставить заемщику  подробнейшую информацию о кредите, а физическое лицо  ничем  не должно  быть ограничено  в своем праве на получение кредита.

Исходя из того, что одной  из важных  задач государства  является создание  эффективной системы кредитования  сельскохозяйственных и промышленных предприятий  и обеспечение  граждан жильем, можно отметить следующие  исходные принципы ипотечного кредитования:

- защита интересов как кредиторов, так и заемщиков. Этой цели  служат страхования, специальные правительственные программы, процедура обращения  взыскания на заложенное имущество  и т.д. ;

- доступность ипотечных  кредитов  для рядового  гражданина и предпринимателя ;

• приоритетность  в кредитной сфере  для организаций, специализирующихся на ипотеке.

1.2.Несиенің мәні, оның  формалары мен түрлері  
Несиелеудің теориялық – методологиялық негізі атты үлкен тарау 
Сонымен, несиенің формалары мен түрлерін айтпастан бұрын, ең алдымен 
Несиенің мәні-классикалық теориялары ретінде қарастырылады [10,65]. Несиелік қатынас, қоғамның 
Несиенің мәнін анықтаған кезде бірқатар әдістемелік принциптерді ұстану керек, 
Несие келісімі тұтасымен алғанда несиенің мәнін ашуы керек. 
Несиенің мәнін таңдауда несиенің құрылымын, қозғалыс сатыларын, несиенің негізін 
Несиеде өзгермейтін, тұрақты болып қалатын жәйт–құрылым. Өзге экономикалық категориялар 
Нарықтық экономикада несиенің рөлі мен мәні аса маңызды және 
Жалпы несие экономикалық категория ретінде бірнеше қызметтерді атқарады. Бұл 
Бұл қызметтерге толық түсінік бермей-ақ қойалық. Себебі: осы қызметтердің 
Сонымен қатар, несиелеу мүмкіндігін шынайы түрде қалыптастыру үшін 
● Біріншіден, несиелеу келісімінде қатысушылар–несие беруші және несие 
нарық жағдайындағы заңдардың негізінде және экономикалық мотивтердің келісімінде жүзеге 
● Екіншіден, егер қарыз алушы мен қарыз берушінің 
1.Сурет. Несиенің экономикалық категориясы ретіндегі бірнеше қызмет түрлері  
бір жағынан - ақша құралдарын ссуда түрінде қамтамасыз ету;  
екінші жағынан - қабылдау жағын қамтамасыз ету.  
Оның экономикалық байланыстылығы–несие қатынастарының субъективті қатынасындағы қызығушылығымен байланысты, 
Несие беруші – несиелік келісімнің қарыз ұсынатын жағы. Мұны 
Қазіргі уақытта қарызға ақша ұсынатын негізгі несие 
Бұл арада банк бірінші жағдайда несие беруші болса, 
Несие алушы – несиелік қатынастар жағы, несие алып, алған 
Несиелік мәміледе қарызға алушы несие берушіге тәуелді, оған несие 
Несие берушілер мен несие алушылардан басқа несие қатынасы құрылымының 
Әрине, несиенің мәнін аша берсек өте көп, сондықтан қорыта 
Несие формасы – бұл несие қатынасының сырттай нақты көрініс 
Таңдап алынған жіктеу өлшеміне қарай несиенің мынадай ең маңызды 
қарыз ету саласына қарай – ұлттық және халықаралық несие;  
несие мәмілесінің объектісіне қарай – ақшалай және тауарлық несие;  
несие қатынасының субъектісіне қарай-банктік, коммерциялық, халықаралық, тұтынушылық несиелер.  
Несиенің тауарлы формасы тарихи жағынан алып қарағанда оның ақшалай 
Несиенің тауарлы формасы осы заманғы іс-тәжірибеде төлемдерінің мерзімін ұзартумен 
тауарлар, саймандар лизингісінде қолданылады. Қазақыстанда тауарлық несие фермерлер мен 
Несиенің тауарлы формасының негізінде ақшалай несие формасы пайда болып, 
Несиенің тауарлы және ақшалай формалары мен қатар олардың аралас 
Несиенің формалары 2-суретте көрсетілген. Ал, осы кестедегі берілген мәліметтер 
Демек, несиенің басқа формаларына қарағанда коммерциялық несие олардан бұрын 
Дамыған нарықтық экономика жағдайында коммерциялық несие банк 
Несиенің бірінші ерекшелігі- банк өзінің қарыз алушыларына несиені өзінің 
Несиенің екінші ерекшелігі-шаруашылық айналымға әлі түсе қоймаған кәсіпорынның ұйымдастырудың 
Несиенің үшінші ерекшелігі-банк ақшалай қаражатты қарызға өздігінен өсетін құжаты 
Лизинг- бұл негізгі құрал жабдықтайтын мүлкін сатып алу және 
Несие түрлері-бұл оның несиелерді жіктеу үшін пайдаланылатын, экономикалық ұйымдастырушылық 
Қазақыстанда несие түрлері былайша жіктеледі:  
а)несиелеу объектінің экономикалық белгілері бойынша:  
-айналым қаражатын қалыптастыруға берілетін несие;  
-негізгі құрал жабдықты қалыптастыруға берілетін несие;  
-тауарлы материялдық қорлар аясында шұғыл қажеттілікке, сондай ақ, нормативтен 
-өндірістің маусымдық шығыны аясында берілетін несие;  
-жол үстіндегі есеп айырысу құжаттары аясында берілетін несие, аккредитивтер;  
-төлем несиелер;  
ә)Несиенің қамтамасыз етілуі бойынша:  
-жылжымалы және жылжымайтын мүлікпен, тауарлы материялдық қорлармен, кепілдікпен, 
-ішінара қамтамасыз етілген:  
-кепілхатпен;  
-кепілдемемен;  
-кепілдікпен.  
-қамтамасыз етілмеген:  
-сенім несиесі.  
-сақтандырылған.  
б) қайтарылу мерзімі бойынша:  
-қысқа мерзімді көбінесе қарыз алушының айналым құралдарына беріледі. Қор 
-орта мерзімді өндіріс және коммерциялық, ;  
-ұзақ мерзімді, яғни ауылшаруашылық саласы немесе өндірістің модернизациясына  
қамтамасыз етеді. Бұл несиелеу түрі үш жылдан бес жылға 
жағдайларда қолданылады [15, 132].  
-бөліп бөліп төлеу(мерзімін ұзарту);  
-бір жолғы өтеу;  
-кезең сайын бір қалыпты төлеу;  
в) тәуекелді деңгейі бойынша:  
-субстандартты;  
-стандартты;  
-күмәнді;  
-сенімді;  
-ұзартпалы.  
г) ақылылығы бойынша:  
-қалыпты пайыздық мөлшерлемесі (пайыз мөлшерлемесі қалыпты);  
-жоғары пайыздық мөлшерлемесі (пайыз мөлшерлемесі жоғары);  
-төмен пайыздық мөлшерлемесі (пайыз мөлшерлемесі төмен);  
2.сурет. Несие формаларының құрылымы  
Ескерту: Сейтқасымовтың оқулығы бойынша автордың пікірімен жасалған  
д) салалық бағыты бойынша:  
-сауда-саттық несиесі;  
-өнеркәсіп несиесі;  
-ауыл шаруашылық несиесі;  
-құрылыс несиесі.  
ж) ашылатын шот түрлері бойынша:  
-жай қарыздық шот бойынша несие;  
-арнайы қарыз шоты бойынша несие;  
-контогоренттік шот бойынша несие;  
-овердрафт бойынша несие;  
-несие желісі бойынша несие;  
[13, 142 бет].  
з) Валютамен берілуіне қарай:  
-ұлттық валютамен берілуі;  
-шетел валютасымен берілуі.  
и)Банктік несиенің бағытталуы бойынша:  
-негізгі капиталдарды өсіру үшін қолданылатын несие түрі;  
-айналым құжаттарының уақытша толуы үшін;  
-жеке тұтыну үшін, оның ішінде ипотекалық несие.  
к) ұсыну технологиясы бойынша:  
-бір ретті несиелер;  
-мемлекеттендірілген несие.  
қ) пайыздық мөлшерлеменің түрі бойынша:  
-қалқымалы пайыз мөлшерлемесі;  
-тұрақты пайыз мөлшерлемесі.  
л) берілу мақсаттарына қарай:  
-тұтыну несиесі;  
-ипотекалық ненсие;  
-овердрафт;  
-овернайт;  
-онкольдық;  
-банкаралық несие;  
-ломбарттық;  
-лизингтік несие түрі;  
-рамбрустық;  
-сенім;  
-маусымдық несие;  
-консорциялдық және тағы да басқалары; [15, 131].  
Несиенің жіктелімі келесі тармақта жеке банктерді мысалға ала отырып 
2.1. Банктердің заңды тұлғаларды несиелеуі және несиелік  
қабілетін бағалау  
Диплом тақырыбы бойынша «Банктердің заңды тұлғаларды несиелеуі» туралы мәліметтерді 
Сонымен, клиент заңды тұлға ретінде-өндірістік, ауыл аруашылық, көлік, 
Банктер заңды тұлғаларды несиелеуде міндетті түрде Қазақстан Республикасының заңдарына 
Несие сомасы-банктің несиеге берген ақша сомасы;  
Несиенің өтелуі-несиенің және сол бойынша сыйақыны (мүддені) ставкасының сомасының 
Несиелік желі-банктің қарыз алушыға несие алу уақытын өзі белгілеуге 
Несиенің шарттары-несие беру шарттары, бұған сыйақы мөлшері, қарыз алушының 
Несие-банктің заем, лизинг, факторинг, форфейтинг операцияларын, сондай-ақ вексельдердің есебін 
2-тарау бойынша берілген несие жөніндегі құжаттаманы жүргізу тәртібінде 
7-бап бойынша берілген әрбір несиеге байлынысты банкке несие папкасы 
сәтте ғана жабылады.  
8-бап бойынша несие папкаларын арнайы және сол банктің жауапты 
9-10-баптарда банктік папканы қажет еткен кезеңде берілуі және хронологиялық 
Ал, 11-бап бойынша несиені пайдалану мақсаты мен мүлік тізбесі 
1) кепіл беруші заңды тұлғаның уәкілтті оранның несие алған 
2) заемшы заңды тұлғаның уәкілтті оранның несие алуға шешімі,  
3) егер қарыз алушы заңды тұлға болса, оның құрылтайшы 
4) заңды тұлғаның қол қою үлгілері және мөр таңбасы 
3-тарау бойынша несиеге баланысты сатып алынған талап ету құқы 
4-тарауда банк берген талаптар бойынша құжаттама;  
5-6 тарауларда қарыз берушінің ауыстыру және кепілдемелік міндеттемелері жөніндегі 
7-трау бойынша несиелік маниторинг бойынша құжаттма қаралған және осы 
Заңды тұлғаларды несиелеудегі негізгі элементтер бойынша неселік жүйе «үш 
1) несиенің субъектісі;  
2) несиенің объектісі;  
3) несиенің қамтамасыз етілуі.  
Әрине, несиелік операциялардың технологиясын кәсіпорындық негіз бойынша қанша 
Несиелеу жүйесінің базалық элементі бір-бірінен ажырағысыз. Несиелеу бойынша банк 
Белгілі болғандай бұрынғы жүйе экономиканы орталықтан басқару принціптеріне негізделген. 
мен ұйымдар банктік ссудаларды алу құқығына ие болады деп 
Үш негізгі элементтің жиынтығы (субъект, объект және несиені қамтамасыз 
Бірінші мысалда: Өте ірі, тұлғалы кәсіпорын халықаралық нарықтағы оң 
Ал, екінші мысалда: Кейбір кәсіпорындар ссуданы ұзақ мерзімде және 
Сонымен, осы екі мысалда келтірілген кәсіпорындар үшін банк не 
Міне, осындай сұрақтарға былай жауап берілген. Осы сұрақтарға қарай 
Несиелеу келісім шартында «екі ақымақ бар»-деп біреу қалжындаған 
Негізінен несиенің экономикалық байланыс ретінде қарастырса-ол ылғида тәуекел және 
Қорыта келгенде сенімділік пен тәуекелділік бір жағынан несиелік қатынастың 
Банктердің заңды тұлғаларды несиелеудің субъектісі мен объектісі  
Банктік несиелер несиелеу объектісіне баланысты бөлуге болады. Тар мағынада 
бекітілуіне байланысты ссуданың берілуімен көрсетілетін зат. Ресейлік тәжірибе бойынша 
Ұзақ мерзімді саудалар мынадай объектілерге қатысты несиеленеді:  
өндіріс құрылыс объектілері үшін;  
қайта өңдеу, техникалық қайта қаржыландыру;  
өндіріс объектілрін ұлғайту;  
техникаларды, құрал жабдықтарды және көлік құрплдарын жөндеу;  
ұйымдардың жаңа өнімдерін шығару және тағы да басқалары;  
Банктік несилеудің объектісі болып жеке немесе біріккен болуы  
Қазіргі несиелеу жүйесі қарыз алушының несиелік қабілетін анықтау әдістерінде 
Несиелеу процесі белгіленген мерзімде сауданың қайтарылмай қалуға себепкер болатын 
Заңды тұлғаларға берілетін несие түрлеріне мыналар жатады:  
Овердрафт, маусымдық несие, лизингтік несие, сенім несиесі,  
Осылардың әр қайсына қысқа да нұсқа түсінік беру төмендегіше 
Маусымдық несие-жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді алу мерзімі арасындағы 
Лизингтік несие-банк клиенттерінің құрал жабдықтарды және техниканы жалға алумен 
Сенім несиесі-банктің сеніміне кірген, төлем қабілеті жоғары корпоративтік клиенттерге 
Консорциомдық несие-ірі жобаларды несиелеу мақсатында банктердің өзара қосылып беретін 
Инвестициялық несие-жаңа өндіріс орнын ашуға, өндірісті қайта құруға және 
Инновациялық несие-банк клиенттерінің өндіріске озық технологияларды немесе нау-хауды игерумен 
Вексельдік несие-банктің сенімді клиенттеріне вексель формасында берілетін қысқа мерзімді 
Рамбурстық несие-шикізаттарды ішке алып кіру және жартылай фабрикат және 
Контокоренттік несие-клиенттің барлық түсімдері мен төлемдері есепке алынатын бакнктегі 
Ломбардтық несие-тауарлы материялдықтар мен мүліктік құқықтарды, бағалы металдарды, бағалы 
Форфейтинг несие-сыртқы сауда операцияларында қолданылатын коммерциялық вексельді сатып алу 
Факторингтік несие-жабдықтаушының немесе банк клиентінің жабдықтаған тауары мен көрсеткен 
Экспорттық несие-экспортты қолдау құралы ретінде өнімді исатуды қаржыланыру мақсатында 
Несиелік желі-келісілген лимит шегіндегі белгілі ибір уақыт ішіндегі қарыз 
Қарыз алушының несиелік қабілеті – бұл қарыз алушының өзінің 
Заңды тұлғаларды несиелеуге қажетті құжаттар жинау несиелеу үрдісінің 1-кезеңінде 
жағдайда банктің жасаған формасында құжатты немесе құжаттсыз (компьютердегі арнайы 
Жалпы банкке тапсыратын клиенттің құжаттары екі топқа бөлінеді:  
Неселік сараптама;  
Заңи сараптамаға арналған құжаттар.  
Банктердің заңды тұлғаларды несиелеуде қажетті құжаттар:  
●Құрылтайшылық құжаттардың, жарғының, жалға алу шартарының, тіркелген куәліктерінің немесе 
●Кәсіпорын басшысының немесе кәсіпорын атынан несие алуға сенім 
●Соңғы екі жылдық қарыз алушының балансы, қаржылық қызметінің есебі, 
●Қайтарылу мерзімін сипаттайтын техникалық-экономикалық есебі;  
●Несиеленетін мәмілелерді растайтын келісімшарттар көшірмелері;  
●Алашақ және берешек қарыздары туралы құжат;  
●Басқа банктерден алған мәліметтері;  
●Несиені қайтаруға байланысты міндеттемені куәландыратын құжаттар;  
●Қызметін жаңадан бастаған, яғни қаржылық есептер және басқа да 
Қажет жағдайларда банк қарыз алушыдан несиені қайтаруын қамтамасыз ететін 
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалауда мынадай ақпараттар көздерінің маңызы 
●Өтініш жасаушымен тікелей сұхбаттасу, яғни банк қызметкері ссуда алуға 
●Клиенттердің несиелік қабілеті, олардың өткен уақыттардағы несиелерге қатынас, шоттардағы 
●Орнында инспекция жүргізу;  
●Қаржылық есебін талдау;  
●Басқа банктермен контракт арқылы, қарыз алушының жабдықтаушылары арқылы, 
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау  
Міне, талабы бойынша заңды тұлғалар осы құжаттарды даярламағаннан кейін 
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау оның қаржылық жағдайына баға 
Қарыз алушының қаржылық жағдайы оның мынадай төлем қабілетіне байланысты:  
1) шаруашылық шарттарына сәйкес төлем талаптарын уақытылы қанағаттандыру;  
2)несиені қайтару;  
3)жұмыскерлер мен қызметкерлерге жалақы төлеу;  
4)бюджетке төлемдерді және салықтарды төлеу.  
Қарыз алушының қаржылық жағдайы жақсы болса, ол барлық 
Қарыз алушының несиелік қабілетін банктік талдау шектеулі және 
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайын талдау үшін негізгі көздер ретінде Қаржы 
Отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының компаниялардың несиелік қабілетін бағалауда 
-өтімділік коэффициенті;  
-қаражат көздерін тиімді басқаруды талдауға арналған қаржылық тәуекелділік коэффициенттері;  
-компанияның ресурстарын пайдалану тиімділігін талдауға арналған айналымдылық коэффициенттер;  
-пайдалылық коэффициенттер.  
Осы көрсеткіштердің есептелу алгоритіміне тоқталайық.  
1.Өтімділік коэффициенті.  
Өтімділік коэффициентінің өзі екі коэффициент көмегімен анықталады:  
-ағымдағы өтімділік коэффициенті;  
-тез өтімділік коэффициенті.  
Ағымдағы активтер  
Ағымдағы өтімділік коэффициенті=  
Ағымдағы міндеттеме  
Мұндағы ағымдағы активтерге кассадағы және банктік шоттағы қаражаттар, дебиторлық 
Ағымдағы пассивтерге қысқа мерзімді ссудалар, жабдықтаушылардың, бюджеттің, жұмыскерлерінің алдындағы 
Ағымдағы өтімділік коэффициентті бұрынғы өтеу коэффициенті ретінде белгілі. Бұл 
Жалпы бұл көрсеткіш мәнінің жоғары болуы, қарыз алушының қаржылық 
Дүниежүзілік банктік тәжірибеде бұл көрсеткіштердің нормативтік мәні клиенттердің санатына 
I, II, III класс үшін-2,0;  
IV класс үшін-1,5;  
V- VI класс үшін -1,25.  
Ағымдағы активтер-ТМҚ  
Тез өтімділік коэффициенті=  
Ағымдағы міндеттеме  
Бұл көрсеткіш тауарлы материялды қорларды (ТМҚ) тез арада сату 
Аталған коэффициентінің мәнінің 0,4%-тен 0,6%-ке дейінгі аралықта болғаны дұрыс. 
2.Қаражат көздерін тиімді басқаруды талдауға арналған қаржылық тәуелділік коэффициенттер. 
Оған жататындар:  
-міндеттеменің активке қатынасы;  
-міндеттеменің капиталға қатынасы.  
Бір мезгілдегі орташа  
қарыз сомасы  
Міндеттеменің активке қатынасы =  
Бір мезгілдегі орташа  
активтер сомасы  
Бір мезгілдегі орташа  
қарыз сомасы  
Міндеттеменің капиталға қатынасы =  
Бір мезгілдегі орташа орташа  
меншікті капитал сомасы  
Бұл коэффициент жалпы қарызбен меншікті капиталдың шекті қатынасын көрсетеді. 
3. Компанияның рессурстарын пайдалану тиімділігін талдауға арналған айналымдылық коэффициенттер.  
Бұлардың құрамына мыналар кіреді:  
-дебиторлық қарыздың айналымдылық ұзақтылығы (күнмен);  
-кредиторлық қарыздың айналымдылық ұзақтылығы (күнмен);  
-ТМҚ-ның айналымдылық ұзақтылығы (күнмен).  
дебиторлық қарыздың  
орташа сомасы  
Дебиторлық қарыздың айналымдылық =  
сатудан түскен түсім  
Дебиторлық қарыздың айналымдылық мерзімі ұзақ болған сайын оны 
Кредиторлық қарыздың  
орташа сомасы  
Кредиторлық қарыздың айналымдылық =  
сатудан түскен түсім  
Кредиторлық қарыздардың айналымдылық есептеу дебиторлық қарызды есептеумен ұқсас. Бұл 
ТМҚ орташа сомасы *360  
ТМҚ айналымдылығы =  
Өнімді өткізудің өзіндік құны  
Бұл көрсеткіштің мәні өскендігі ТМҚ-ның артқанын, яғни сұраныстың азайғандағынан 
4. Пайдалылық коэффициенттері.  
Бұл көрсеткіш компанияның пайдалылық және рентабельділік деңгейін көрсетеді және 
Мұндай коэффициенттерге мыналар жатады:  
-жалпы пайда нормасы;  
-таза пайда нормасы.  
Жалпы пайда нормасы  
Жалпы пайда нормасы =  
Сатудан түскен түсім  
таза пайда  
Таза пайда нормасы =  
Сатудан түскен түсім  
Есептелетін таза пайда нормасы немесе сату рентабельділігін өткен кезеңдегі 
Қарыз алушының несиелік қабілетіне жоғарыдағы көрсеткіштерді пайдаланып баға бергеннен 
Несиелік сараптаманың қорытындысына қосымша бет ретінде кепіл мүлкін бағалау 
Несиелік тәуекел несиелік рейтингін бағалау көмегімен есептеледі.  
Егер несиелік тәуекел төмен болса және несиелік комитет оң 
Несиелік келісім шарт жасау және несие беру  
Қазіргі таңда банктерде заңды тұлғаларды несиелеуде қарыз алушының 
Ал, осы несиелік келісім шарт екі жақтың өзара міндеттемелерін, 
●Несиені алудың мақсаты және олардың объектісі;  
●Несиенің мөлшері;  
●Несиені заңды тұлғалардың қайтара алуы және мерзімі;  
●Несиені қамтамасыз ету формасы;  
●Несиенің қозғалысын және заңды тұлғаның қаржылық жағдайын бақылау үшін 
●Несиелеу процесіндегі банктің бақылау қызметі.  
Несиелік келісімшарттың мазмұны яғни, оның қандай мәселелері қарау керектігін 
Заңды тұлғалардың кепіл заты ретінде мыналарды жатқызуға болады: заттар, 
Кепіл заттары материялдық–заттық мазмұнына қарай бірнеше түрлерге бөлуге болады:  
●Тауарлы материялдық құндылықтар кепілі:  
Шикізаттар, материялдар, жартылай өнімдер кепілі;  
Тауарлар және дайын өнімдер кепілі;  
Валюталық құндылықтар, алтыннан жасалған бұйымдар кепілі.  
●Басқа да тауарлы материялдық құндылықтар кепілі:  
Бағалы қағаздар кепілі;  
Сол банктегі депозиттер кепілі;  
Жылжымайтын мүлік кепілі  
●Мүліктік құқықтар кепілі:  
Жалгерлік құқықтық кепілі;  
Авторлық құқықтық кепіл;  
Жерге құқық кепілі.  
Кепіл туралы келісімшартта мынадай мәселелер қарастырылады:  
●Келісім шарттар жасаушы тараптар туралы мәліметтер ;  
●Келісімшарт заты;  
●Кепіл берушінің құқықтары мен міндеттері;  
●Талап ету құқықтары;  
●Кепілге қойылған мүлікті қайта рәсімдеу, басқа мүлік есебінен;  
●Ерекше шарттар;  
●Дауларды шешу;  
●Басқа шарттар.  
Несиенің көлеміне байланысты әртүрлі берілу тәсілдері болады. Олар мыналар 
1)несие клиенттің шотына толығымен аударылып, қажет болған жағдайларда жұмсалады;  
2) несие алуға құқығы қосымша қаражаттарға деген қажеттілікің туындауына 
3) белгілі бір соманы алуға клиенттің құқығы бола отырып, 
Ал, несиенің мөлшері оны беру барысында несиелеу ережелеріне сәйкес 
Қарыз алушының несиелік қабілетнің, оның төлем қабілетінен бір айырмашылығы–онда 
Клиенттің несиелік қабілетінің деңгейі, банктің нақты қарыз алушыға беретін 
Қарыз алушының мінездемесі деп оның заңды тұлға ретіндегі беделі 
Қарыз алушының заңды тұлға ретінде беделі оның сол аяда 
Кесте 1-Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы бухгалтерлік есп түріндегі 
Көрсеткіштер атаулары  
1 Ағымдағы өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер/ағымдағы міндеттеме  
2 Мерзімділік өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер-апсатар/ ағымдағы міндеттеме  
3 Активтер рентабельділігі Пайда / кәсіпорын активтері  
4 Рентабельділік сауда Өнімді сатудан түскен пайда / Өнімді 
5 Негізгі құралдар мен басқа айналымнан тыс активтер  
рентабельділігі Пайда / негізгі құралдар+айналымнан с активтер  
6 Меншікті капитал рентабельділігі Пайда / меншікті капитал  
7 Ұзақ мерзімді міндеттеме рентабельділігі Пайда / ұзақ мерзімді 
8 Қаржы тұтқасы коэффициенті Заемдық қаражаттар / меншікті қаражаттар 
9 Тіркемелі активтерді өтеу коэффициенті Тіркемелі активтер (ғимараттар және 
10 Қарызға қызмет ету коэффициенті Пайда / қарыз бойынша 
11 Қор қайтарымы Жалпы пайда – түсім / активтер  
Ескерту: Мақыш оқулығынан алынған  
(білімі, жұмыс тәжірибесі) моральдық сапасына, жеке қаржылық және жанұялық 
Қаражатты қарызға алу қабілеті қарыз алушының несиеге өтініш беруге, 
Заңды тұлғалардың несиелеудегі несиелік қабілетінің ең негізгі критерийлерінің бірі-оның 
Заңды тұлғалардың капиталы оның несиелік қабілетінің біршама маңызды критерийі 
Оның жеткіліктілігі, яғни Орталық банктің тарапынан жарғылық қордың (акционерлік 
Несиеленетін операцияларға меншікті капиталдың жұмсау дәрежесі, яғни ол банкпен 
Несиенің қамтамасыз етілуі–қарыз алушының активтерінің құны және несиелік келісімшартта 
Несиелік операция жасалатын жағдайларға елдегі, аймақтағы, салалардағы ағымдық немесе 
Соңғы критерий–бақылау, бұл мынадай сұрақтарды ескереді: қарыз алушының жүзеге 
Аталып өткен, банк клиентінің несиелік қабілетін бағалау критерийлері несиелік 
Сонымен қатар, қарыз алушының яғни, заңды тұлғалардың несиелік қабілетін 
бағалауда негізгі көрсеткіштер пайдаланылады. (1-кесте).  
Осы көрсеткіштердің ішінде аса көңіл аударатын бұл баланс өтімділігіне 
Өтімділік деп кәсіпорынның барлық төлем түрлері бойынша өз міндеттемесін 
Іскерлік  
тәуекелді  
бағалау  
тұрақтылығын алушының 
бағалау  
отыру  
Менеджментті  
бағалау  
бағалау  
4.Сурет. Несиелік қабілеттілікті бағалау тәсілдері  
Ескерту: [Карелин оқулығы бойынша]  
Банктердің заңды тұлғаны несиелеудегі тәуекел  
3.Сурет. Банктегі заңды тұлғаларды несиелеудегі несиелік тәуекелді қамтамасыз ету  
Ескерту: [автордың ұсынысы бойынша]  
Міне, сонымен осы бөлімді қорыта келгенде банктердің заңды тұлғаларды 
2.2. Банктердің заңды тұлғаларды несиелеуіндегі шет ел тәжірибесі  
Банктердің заңды тұлғаларды несиелеуде міндетті түрде отандық және 
Шет елдерде банктердің заңды тұлғаларды несиелеуде клиенттердің несиелік 
Сонымен қатар, банктер әлі де болса, несиелік қабілетті талдауда 
Қазіргі таңда шет елдерде, банктерге келісімшарт негізінде қызмет көрсететін 
Сондай-ақ, шет ел және отандық банктік тәжірибеде қарыз 
Қазақстан Республикасындағы банктердің заңды тұлғаларын несиелеуде шетел тәжірибесін пайдалана 
Ал, ол үшін ең алдымен мықты әрі сапалы менеджерлерінің 
Осы менеджерлерді бағалауда келесідей критерийлер қолданылады:  
-басқарушының жеке сапалылығы;  
-профиссионалды жарамдылық;  
-кадырлар,  
-құрал жабдықтар;  
-кәсіпорынның құрылымы.  
Ал, осы менеджерлерінің клиент алдында мынадай крийтерийлерді қарастыру керек:  
-заңды тұлғаларға несиенің ассортименті мен сапалылығын барынша көбірек көрсету;  
-несие түрлерінің пайыз мөлшерлемесін азайту.  
Әрине, осы банктердің заңды тұлғаларды несиелеуде шетел тәжірибесі болсын, 
Сонымен, дүниежүжілік банктің мәліметтеріне сәйкес, несиелер бойынша банктердің зиян 
Кесте 2 - Несиелеу барысындағы банктің зиян шегуіне 
Ішкі факторлар  
67 %  
Сыртқы факторлар 33 %  
Қамтамасыз етудің жетіспеушілігі 22 % Кәсіпорынның банкроттығы 12 %  
Несиеге деген өтінішті оқып үйрену барысында ақпаратты дұрыс бағалауы 
Алдын ала ескерту белгісіне кеш көңіл бөлуі және операциялық 
Қамтамасыз етілудің сапасының нашарлылығы 5 % Ұрлық /алдау  
Ескерту: Мақыш оқулығы бойынша  
Несие бойынша банктердің зиян шегуіне себеп болатын сыртқы факторлар 
Шетелдік банктердің тәжірибесінде заңды тұлғалардың несиелік қабілетін жете бағалау 
Қарыз алушыға кандидатты бағалау жүйесінде ағылшынның клирингтік банктерінде кеңінен 
PARSER:  
P-Person-әлеуетті қарыз алушы туралы ақпарат, оның беделі;  
A-Amount-сұрайтын несие сомасының негіздемесі,  
R-Repeyment-несиені қайтару мүмкіндігі;  
S-Security-қамтамасыз ету құралы;  
E-Epediency-несиенің мақсатылығы;  
R-Remuneration-несиені беру тәуекелі үшін банктің пайыз мөлшерлемесі.  
CAMPARI  
C-Character-қарыз алушының беделі;  
A-Ability-қарыз алушының бизнесін бағалау;  
M-Means-ссудаға деген қажеттілігн талдау;  
P-Purpous-несиенің мақсаты;  
A-Amount-несие соманың негізделуі;  
R-Repayment-несиені қайтару мүмкіндігі;  
I-Insurance-несиелік тәекелден сақтандыру ідісі.  
Нақты ақшалардың жетіспеуі қарыз алушының қаржылық жағдайының нашарлылығын сипаттайтын 
Нақты ақшалар тасқыны мынадай түрде анықталады:  
Нақты ақшалар таза пайда+амортизация+кредиторлық қарыз-  
тасқыны =  
дебиторлық қарыздар;  
Бұл формуланың артықшылығы – оның көмегімен несиелік қызметкер қарыз 
Сонымен, банктердің заңды тұлғаларды несиелеуде Американдық экономистердің қатарын банктегі 
Кәсіпорынның өтімділігі;  
Капиталдың айналымдылығы;  
Құралдардың ұсынысы;  
Түсімнің көрсеткіштері.  
Ендң осы әрбір топтарды талдауға салалық. Мәселен, бірінші топқа 
Өтімділік коэффициент (Кө)-құралдардың және ұзақ мерзімді міндеттемелерінің барынша өтімділігінің 
Өтімщділік құралдары құралдарынан және қысқа 
Ұзақ мерзімді міндеттемелер қысқа міндетемеленің ссудасы бойынша қарызынан, вексель 
Өтімділік коэффициенті айналым капиталының құрылымының бағамына негізделе отырып қарыз 
Мысалы, осы коэффициентті қорлар есебінен өсіру кезеңінде қарыз алушының 
Ал, құралдардың ұсынуы бойынша (К ұс) алдағы айтып кеткен 
Бұл топ кәсіпорынныңтиімділігін, пайдалылығын мінездейді. Оған кңретіндер:түсімге байланысты үлестері 
Енді банктердегі заңды тұлғаларды несилеуде қарыз алушының несиелік қабілетін 
Осы заңды тұлғаларды несиелеуде француздық коммерциялық банктерге үш блокты 
Кәсіпорынды бағалауда банк келесі сұрақтардың жауабына қызығушылық танытады:  
Кәсіпорынның мінездемесінің қызметі және оның қызметінің ұзақылығы;  
Өндіріс факторы.  
Осы өндіріс факторының өзі тағы да бірнеше бөлімдерге 
Басқарушының еңбек рессурстары, басқарушылық және персоналды білім, басқарушының жасы, 
Өндірістік рессурстар(инвестиция деңгейі, тозу және құралдардың тозуына байланысты);  
5.сурет. Француздық коммерциялық банктердің нессие беру тәртібі  
Қаржылық рессурстар;  
Эконмикалық орталық (егер сол кәсіпорын монополия боып табыла  
ма, бәсекелестік деңгейі, кәсіпорынның басты өнімінің нарық деңгейінде дамуы, 
Ал, Герман елдерінде заңды тұлғалардың несиелік қабілетін өзіндік қорлардың 
Сонымен қатар, шетел тәжірибесі ретінде Ресей мемлекетінің «Росбизнесбанк» акционерлік 
«Росбизнесбанк» акционерлік коммерциялық банктің несие беру қабілетін 
Банк-ашық акционерлік қоғам болып табылады. Жалпы акционерлер саны 
«Розисбанктің» акционерлік коммерциялық банкі мынадай төмендегілердің құрамы болады:  
Ресей банкінің ассоциациясы;  
Мәскеу банктік ұйым;  
Мәскеу халықаралық валюталық биржаның;  
SWIFT халықаралық есебінің жүйесі;  
Master Card Internationl Incorporated- тің аффирленген құрамы.  
Заңды тұлғалрдың несие алу үшін құжаттары:  
несие алу үшін өтініш-еркіне байланысты (соманың көрсетіуі, несиелеу мақсаты, 
қарыз алушының басты ақпараттары (кепіл беруші/кепіл ұсынушы)  
қарыз алушының анкетасы (кепіл беруші/кепіл ұсынушы)  
қарыз алушының сол мүліктік құқық беретіндігі туралы құжатта:  
Жарғының көшірмесі (заң тәртіптеріне байланысты және ноториялды тіркеуі бойынша);  
Құрылтайшылардың келісім шарттарының көшірмесі 
Белгілі-бір тұлғаға орналасқандығын растайтын хаттама немесе бұйрығы;  
Заңды тұлға ретіндегіні растайтын жалпы мемлекеттік тіркеуі туралы куәліктің 
Салық қызметінің куәлігінің көшірмесі, яғни салық органдарының тіркеуіндегі есептің 
Егер жоғарыда айтылған құжаттар заң қызметінде тіркелген болса онда 
Жеке қызмет түрлерімен айналысуға рұқсат беру туралы көшірме (лицензия) 
Ұйымдық органдарының басқарушылық құрамы (директорларының кеңес берушілері).  
5. қарыз алушының қаржылық құжаттары:  
Соңғы бес жыл ішіндегі ресейдің қаржы министрлігінің талабы бойынша 
қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді қаржылық салымы;  
қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелердің көрсетілімі, қарыз сомасы, 
6. қарыз алушыың ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді несие 
7. қарыз алушының қамтамасыз етілуін беру және алу туралы 
8. қарыз алушының басқа банктерден ашқан есеп гаранттары 
9. несиені қайтарудың техникалық-экономикалық қамсыздандыруы бойынша құжаттар:  
Несиелеу кезеңіндегі өндіру прогаммалары;  
өндіріс программаларының орындалуы;  
ағымдағы жылдағы несиені қолдану кезеңіне арналған бизнес-жоспар;  
несиені техникалық-экономикалық қамсыздандыруы, несиелік келісім шарттың және оның 
бизнес-жоспардың бір бөлігі ретінде шығындары мен табыстарының келісім шарты 
10. несиелік тарихы туралы бюродан алған ақпараттармен келісуі немесе 
Банк заңды тұлғаларды несиелеуде қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді 
Қысқа мерзімді несиенің мақсаты:  
айналым құралдарының толуы (өндіріс қызметтерін қаржыландыру;келісімшарттық несиелер; экспортты және 
дивидент төлемдері;  
әлеуметтік және қайырымдылық қорына кеткен шығындары;  
Жылжитын және жылжымайтын мүлік, материялдық емес активтердің өндірілуіне;  
жөндеу,техникалық қайта қаруландыру (модернизация);  
бизнестің дамуы және консолидациясы.  
Корпоративті несиелеу  
Қаржылық келісім  
Бағалы металдарға  
қатысты заем беру  
ауы шаруашылық  
өнімдердің егінін кепілге қою  
6.Сурет. Ресей Федерациясындағы банктердің заңды тұлғаларды несиелеуде несие түрлерін 
Ескерту: [32]  
Несиелеу мерзімі:  
Корпоративтік несие 1,5 жылға дейін несиеленеді. Ал, лизингтік компанияларда 
Несиелеу валютасы  
Рубль, АҚШ доллары, ЕВРО түрінде ұсынылады.  
Несие көлемі  
Корпоративтік несие бойынша несиенің берілу көлемі максималды түрде қарыз 
жылжитын мүліктедің аткивтері (көлік құралы, құрал жабдықтар, тауарлы материялды 
жылжымайтын мүліктердің аткивтері (жер, мүліктік кешендер,  
мекемелер);  
бағалы металдар;  
заңды тұлғалрдың өтей алу міндеттемесі;  
кепіл (мемлекеттік және муниципияды билік органы,сонымен қатар, коммерциялық банктер).  
«Розисбанктің» акционерлік коммерциялық банктің заңды тұлға ретінде есептелетін 
Несиелеудің мақсаты:  
Айналым құралдарының және қаржылық шығындарының несиеленуі, сонымен қатар келесідей 
шикізаттар және материялдар, тыңайтқыштар сатып алу және тағы  
көлік құралдарының шығындарын өтеу;  
салық төлеуде ағымдағы міндеттемелерді өтеу;  
еңбек ақының төленуі;  
басқа банктер алдында қысқа мерзімді несиелердің ағымдағы міндттемелерін өтеу.  
Несиелеу валютасы:  
Ресей федерациясының рубльмен және шетел валютасымен (оның ішінде АҚШ 
Несиелеу мерзім:і  
Қысқа ерзімді несиелер бойынша-1 жылға дейін;  
Ұзақ мерзімді несиелер бойынша-3 жылға дейін.  
Несиенің өтелуі  
ай сайын процент және негізгі қарыз жүзеге асырыладыҰзақ мрзімді 
Мекеме құрылыс жобаларын жүзеге асыруда заңды тұлға немесе 
Сонымен, тарауды қорыта келе Қазақстан Республикасы заңды тұлғаларды несиелеуде 
2.3. «Темірбанк» акционерлік қоғамының заңды және жеке тұлғаларды несиелеу 
Әрине, диплом тақырыбындағы банктердің заңды тұлғаларды несиелеу туралы мәліметтерді 
Сонымен, «Темірбак» акционерлік қоғамы 1992 жылы наурыздың 25 
Бұл банктің негізгі мақсаты:  
Әр түрлі құралдарды пайдалана отырып банктің құрылымын жақсарту, яғни 
Банктердің филиалдарын болжаған болжамдар бойынша барынша көбейту.  
Бұл банктің негізгі міндеті:  
- Сату бөлімдерінің өнімдерге бағытталған жоспарлары бойынша қамтамасыз ету, 
- Сату бөлімдерінің стандартты түрде құрылуы;  
- Орталық банкпен филиалдың арасындағы эффективті (тиімді) қарым-қатынасын 
«Темірбак» акциоерлік қоғамы алғашқы жылдан–ақ қызметі арнайы мамандадырылған 
1995 жылдың наурыз айында банктің акция пакетінің нақты 
Банк жұмысының тұрақтылығы жиі өзгеру жағдайына байланысты нарықта клиенттер 
1998 жылы «Темірбанк» акциорлік қоғамының жарғылық капитлы 4 
2000 жылы халықаралық қадағалау агенттігінің Fitch IBCA «Темірбанк» 
2001 жылдың сәуір айында акционрлер жиалысының шешімімен банкті 
Басты мекемеге және филиалдарға реструкция жүргізілді, «Темірбанк» акционерік қоғамының 
2004 жылдың сәуір айларында «экспресс несиелер» қамтамасыз етілді. 
2005 жылдың қараша айында Қазақстандық қор биржасы арқылы  
2007 жылы 1 қарашада –«Темірбанк» акционерік қоғамы нарыққа жаңа 
Диплом тақырыбына қатысты – «Темірбанк» акционерік қоғамының жеке 
Міне, айта берсек несие түрлері көп және әр 
«Темірбанк» акционерлік қоғамының заңды тұлғаларын несиелеуде қоланылатын несие 
Овердрафт- (ағылшын тілінен аударғанда жоспардан жоғары деген мағынаны білдіреді 
Овердрафт нәтижесінде, бухгалтерлік тілмен айтқанда банкте дебиттік қалдық түзіледі. 
тері ғана пайлалана алады, ол келісім шартта овердрафтың ең 
Ал, тәжірибеде өткен «Темірбанк» акционерлік қоғамының заңды тұлғаларын несиелеуде:  
-овердрафт несиесінің деңгейі ешбір кепілсіз несиелік сызықтарды(линия) жүзеге асыруға 
- кассалық жарылыстардың мәселелрән эффективті яғни сапалы түрде шешу;  
- несие бір календарлық күн ішінде беріледі;  
- мерзімінен бұрын төлену айыппұлсыз төленеді.  
«NON-STOP БИЗНЕС» - алға шығуыңа тоқтау 
Бұл несиенің басқа несие түрінен ерекшелігі:  
-түсімнің бар екендігін дәлелсіз–ақ несие алуға мүмкіндік беру;  
-мерзімінен бұрын төлену штрафсыз төленеді;  
-кепілге қойылған мүліктің 80 процентіне дейін несие сомасын беру.  
Толық түсінікті болу үшін кестеден көруге болады// 4-кесте //. 
Кесте 4-«Темірбанк» акционерлік қоғамының заңды тұлғаларын несиелеуде қолданылатын несие 
NON-STOP БИЗНЕС  
Клиенттер Жеке кәсіпкер (ИП,ЧП) 24 айдан кем емес бизнесті 
Арнаулы топ клиенттері Банктің талабын қанағаттандыратын жеке кәсіпкер, ликвидті 
Арнайы несиеге бағыт  
Клиент қарыздың мақсатын және оның түсімін растауын көрсету керек 
Клиент қарыздың мақсатын және оның түсімін растауын көрсету керек  
өтінішті қарау мерзімі 7-10 күнтізбелік күн ішінде 14 
Өнімнің параметрлері  
Валюта KZT,USD  
Процент мөлшерлемсі  
Барлық кезеңге қою Барлық кезеңде АҚШ доларында ағыдағы мөлшерелме 
3 жыл ішінде ағымдағы мөлшерлеме 19% (теңгемен). Барлық кезеңде 
3 жыл ішінде ағымдағы мөлшерлеме 18% (теңгемен).  
Қалқымалы  
Қарыз бойынша 3 жылдан жоғары мерзімге теңге түрінде 
инфляцияның индексі Қазақстан Республикасының статистика бойынша агенттіктердің мәліметтеріне сүйене 
Әрбір транштың максималды мерзімі 120 ай 12 ай  
Несиені қайтару тәсілі Аннуитет, немесе негізгі қарыз үлеске тең  
Жеңілдік (льгот) кезеңі 6 айдан жоғары емес  
Несиенің максиалды сомасы Кепілге қойылған мүліктің нарықтық құнының 
Кепіл Кепіл саясатының келісімімен жылжымайтын мүлік (магазин, кафе, 
Ескерту-www.temirbank.kz. сайтынан алынған  
«БИЗНЕС АВТО»-(резервтерді жою) бұл несие түрі коммерциялық автокөліктерді несиелеуге 
Программаның артықшылықтары:  
-арнайы техникалар мен автокөліктерді қаржыландыруға арналған;  
-түсімнің расталуын қажет етпейді;  
-кепілге қойылған мүліктің 80 процентіне дейін бере алады 
Кесте 5-«Темірбанк» акционерлік қоғамының заңды тұлғаларын несиелеудеқолданылатын несие түрлері  
«БИЗНЕСАВТО»  
Клиенттер Жеке кәсіпкер, заңды тұлға  
Арнаулы топ клиенттері Жеке кәсіпкер, заңды тұлға, алдағы уақытта 
Арнайы несиеге бағыт Комерциялық автокөліктердің (жаңа немесе қолданылған) мүліктенуі 
Өтінішті қарау мерзімі 7-15 күнтізбелік күн ішінде  
Өнімнің параметрлері  
Валюта  
Процент мөлшерлемесі  
Барлық кезеңге қою Жаңа комерциялық автокөлік (автосалоннан) Қолданылған 
14% (қаржылық деңгейдің талдауы бойынша түсімін растау)  
16% (қаржылық деңгейдің талдауы бойынша түсімін растау)  
15% (түсімді растамай, бірақ қаржылық есеппен бірге ) 17% 
Несиелік сызықтың (линия) максималды мөлшерлемесі 60 ай  
Несиелік сызықтың (линия) минималды мөлшерлемесі 3 ай  
Несиені қайтару тәсілі Аннуитетті төлем  
Жеңілдік (льгот) кезеңі жоқ  
Несиенің максималды сомасы Кепілге қойылған нарықтық бағамының 80%- нен 
Мерзімінен бұрын төленуі Айыпұлсыз  
Алғашқы жарна Жаңа комерциялық автокөлік (автосалоннан) Қолданылған 
20%-тен төмен емес (қаржылық деңгейдің талдауы бойынша түсімін растау) 
30%-тен төмен емес (түсімді растамай, бірақ қаржылық есеппен бірге 
Автокөлікке бір бірліктегі лимит 75000 АҚШ долларынан көп емес 
Кепіл өтетін мүлікті қосымша кепілге қоя отырып автокөлікті 
Кепілді алмай автомобиьдің түрі Ауылшаруашылық салаға қатысты теникалар (трактор, 
Ескерту-www.temirbank.kz. сайтынан алынған  
«БИЗНЕС ИПОТЕКА» бұл несие түрінің алғашқы жарнасы 35 проценттен 
Кесте 6-«Темірбанк» акционерлік қоғамының заңды тұлғаларын несиелеуде қолданылатын несие 
«БИЗНЕС ИПОТЕКА»  
Клиенттер Жеке кәсіпкер, заңды тұлға  
Коммрциялық қодану мақсатында жылжымайтын мүлікті мүліктеу:  
1) жеке тұрған мекеме  
2) мекеменің ішіндегі жай (помещение)  
3)квартира, кәсіпорынды мақсатыан қолдану үшін  
4) тұрғын үй мекеменің алдағы кезеңде қайта жабдықтау мақсатымен 
5) жер учаскесін кәсіпорынды мақсатына қолдануға бағытталған  
коммерциялық қолдану мақсатында жылжымайтын мүліктің құрылысы:  
1) құрылыс саласындағы үлестік жер;  
2) жеке құрылыс  
Мақсатқа негізделген Комерциялық жылжымайтын мүлік  
Арнаулы топ клиенттері Заңды және жеке тұлға, жеке кәсіпкер  
Пайыз мөлшерлемесі  
жоғары түсімнің расталуын міндетті түрде көрсете отырып алғашқы жарнадан 
Теңге бойынша-20% жыл бойғы Теңге бойынша-19% жыл бойы  
Ақш доллары бойынша-19% жыл бойғы Ақш доллары бойынша-18% жыл 
Валюта  
Несиенің минималды сомасы 1000 USD  
Несиелік сызықтың (линия) минималды мөлшерлемесі 12 ай  
Транштың өтелу тәсілі 1. негізгі өтем үлеспен тең келгенде  
2. ай сайынға аннуитет  
Мерзімінен бұрын несиенің төленуі 12 айдың бітуі бойынша соманың 
Кепіл Жылжымайтын мүлік құралдарының жүзеге асырылуы  
Ескерту-www.temirbank.kz. сайтынан алынған  
Кесте 7-«Темірбанк» акционерлік қоғамының заңды тұлғаларын несие алу үшін 
№ Құжат атаулары  
1 Несиені алу үшін өтініш  
2 Қарыз алушының анкетасы (фотосуретпен бірге)  
3 Қолы қойылған карточкасы (банктің тапсырысы бойыншадағы формасы)  
4 Құрылтайшылардың жиналуы туралы хаттамасы (егер ЖШС болса), Жалпы 
5 ЖШС-ң құрылтайшылары мен АҚ-ның жалпы жиналысы туралы хаттамадағы 
6 Кәсіпорынның соңғы 3жыл ішіндегі және соңғы тоқсандағы қаржылық 
7 Кредиторлық және дебиторлық берекшектердің сомасы  
8 Негізгі құралдардың мағынасын ашу  
9 Ссудалық қарыздардың спарвкасы  
10 Соңғы жыл айналымның есебі туралы справкасы  
11 Акт справка  
12 Несиелік рессурстарды қоланғаны туралы келісім шарт, счет-фактурасы  
13 Дайын өнімнің келісім шарты  
14 Бизнес-жоспар  
15 Заң органдарындардағы мемлекеттік тіркелім және қайта тіркелім туралы 
16 Қосылған құн салығы бойынша есепке тіркеуі туралы куәлік  
17 Сол заңды тұлғалардың кәсіпорынның жарғысы  
18 Құрылтайшы келісім шарты  
19 Стат картасы  
20 Жарғылық капиталдың төленуін куәландыру  
21 Салық төлеушінің тіркелген нөмірі  
22 Бас бухгалтерді тағайындау ұсынысы (приказы)  
23 Бірінші басқарушыны тағайындау ұсынысы (приказы)  
24 Бірінщі басқарушының өзіне тиесілі құжаттары, яғни РНН-ні, жеке 
25 Қызмет түрлеріне байланысты лизинг түрлері болуы  
26 Кепілді ерекше қою немесе құрылтайшылық, қосымша қаржылық және 
27 Құрылтайшылардың жеке куәлігі, РНН-ні,СТН-ні, мекен жай бюросынан справка  
28 Кепіл беруші жеке тұлғалар болса, онда ЖШС-ң «Темңрбанк» 
29 Кепіл берушінің адресной бюродан справкасы  
30 Егер несие басқа банктерде бар болса, онда банктік 
31 Жыл бойынша айналымдық жылдық ведомісі(1С-бухгалтер)  
32 Басқарушы мен бас бухгалтердің резюмесі(білімі), стажы, жұмыс орны, 
33 Құрылыс кәсіпорындар үшін қосымша құжаттар: 1) құрылыс салуға 
Ескерту-www.temirbank.kz. сайтынан алынған