Заңгер мамандықтары үшін

     Дала  заңгерлері атанған орақ ауыз, от тілді  Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің өмірі, даланың соттық істерінде айтқан әділ шешімдері, олар туралы халықтың шығарған әр түрлі аңыздары ұрпақтан-ұрпаққа  сақталып жетті.

     «Бас  кеспек болсадағы, тіл кеспек жоқ», «Ақиқат ардақты ештеңе жоқ», «Малым – жанымның садағасы, Жаным –  арымның садағасы», «Қазы қара арқылы қақ жарғандай әділ болуы тиіс»  сияқты мақал-мәтелдер  халқымыздың  ар-ұят, намыс, әділдік, адалдық, заңдылық деген ұғымдарды пір тұрып, қасиеттегенін  көрсетеді.

     Ғылымды үйренем деген адамның ақыл-ойы  айқын, ерік-жігері, тілек-мақсаты ақиқат пен әділдік үшін талап жолында  болуы шарт.

1. Мәтінде кездесетін кейбір сөздер мен сөз тіркестерінің мағыналарына көңіл бөліңіздер.

 

Заң – мемлекеттің  ең жоғыры өкімет орындары қабылдайтын, ерекше заңдылық күші бар акт; қаулы-қарарлар; декрет.

Жарғы – қазақ  қоғамының әкімшілік заңдарының жинағы.

Орақ ауыз, от тілді - өткір, турашыл, тілді.

Қазы – жүгініске  келгендерге төрелік айтатын  әкім.

Би – дау-жанжалға бітім айтып, төрелік жасаушы, ел ішіндегі әділ қазы, ру басы.

Тура – еш бұрмасыз, ауытқусыз, түзу.

Садаға –  бір нәрсенің жолына айтылған, құрбан етілген зат, бұйым. 

2. Мәтін мазмұнына  сұрақтар қойыңыздар.
3. Берілген сөздер мен сөз тіркестерін пайдаланып сөйлемдер құраңыздар.

 

Рухани дүние  – духовный мир

Есім ханның ескі жолы – древняя дорога хана Есима

Қасым ханның қасқа жолы – прямая (главная) дорога хана Касыма

Өркениетті  ел – цивилизованная страна

Зайырлы мемлекет – светское государство

Өзгелердің  мүддесі – интересы других людей

Нұсқан келтірмеу  – не причинить вред

Орақ ауыз, от тілді – красноречивый, острый на язык 
 

      Тапсырма:

      1. Мәтінде кездескен кәсіби сөздердің орысша-қазақша сөздігін жаз.

      2. Тіл дамыту жұмысы.

      4. Мәтінге аударма жаса.

      5. Құрмалас сөйлемді тап.

      6. Құрмалас сөйлемнің түрлері.

      7. Салалас құрмалас сөйлемді, оның түрлерін тап. 

      Үй  тапсырмасы:

      Бектұров  Ш.К. Қазақ тілі. – Алматы: Атамұра, 2006. – Б.221-222.

      -жаттығу 
 

      9.14-тақырып. Қылмыс пен жаза. 

     Жаза  дегеніміз - соттың үкімі бойынша тағайындалатын мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы. Жаза қылмыс жасауға кінәлі деп  танылған адамға қолданылады және адамды құқықтары мен бостандықтарынан осы Кодекспен көзделген айыру немесе  оларды шектеу болып табылады.

(ҚК 38б., 1-бөлік).

     Жаза  қылмыскер үшін өзі жасаған қылмыстың  салдары. Дегенмен ол қылмыстың алдын  алудағы белді шара болып табылмайды. Белді шараларға әлеуметтік, мәдени-тәрбиелік  жұмыстар жатады, бірақ егер де қылмыскер  иландыру әдістеріне, тәрбиелеу шараларына бас бермей бара жатса, оны қылмыстық  жазамен тізгіндеуге  тура келеді.

     Жазаның алғашқы белгісі оның мемлекеттік  мәжбүрлеу шараларының ішіндегі бірегейі екендігінде.

Оның  айрықшалығы төмендегі жайлардан  белгілі болады.

• Ол қылмыстық заңда қылмыс деп табылған әрекеттер үшін ғана

тағайындалады. Жазаның негізі – қылмыс. 

      Тапсырма:

      1. Мәтінде кездескен кәсіби сөздердің орысша-қазақша сөздігін жаз.

      2. Тіл дамыту жұмысы.

      4. Мәтінмен жұмыс дағдысы (жоспары, сұрақтар, қысқаша мазмұны).

      5. Ыңғайлас құрмалас сөйлемді тап. 

      Үй  тапсырмасы:

      Бектұров  Ш.К. Қазақ тілі. – Алматы: Атамұра, 2006. – Б.223-224.

      133-134-жаттығу 
 

      9.15-тақырып. Сот билігі. 

     Сот билігі деп соттар жүзеге асыратын адамдардың мінезқұлқына және әлеуметтік процестерге ықпал ету мүмкіндігі мен қабілетін айтамыз.

  Сот билігі Қазақстан Республикасының атынан жүзеге асырылады және оның мақсат-міндеті азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауды, Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де  нормативтік-құқықтық актілерінің, халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз ету. Ол осылардың негізінде туындайтын барлық істер мен дауларға қатысты болады.

     Соттар  шешімдерінің, үкімдері мен өзге де қаулыларының Республиканың бүкіл  аумағында міндетті күші болады, оларды орындамау, сол сияқты сотты сыйламаудың  өзге де көріністері заң бойынша  жауапкершілікке әкеліп соғады (Конституцияның 76-бабы, «Қазақстан Республикасындағы  соттар және судьялардың мәртебелері  туралы» Президенттің №2694 заң күші бар Жарлығының 1-бабы). Сот билігі сотта іс жүргізудің азаматтық, қылмыстық  және  заңмен белгіленген өзге де нысандары арқылы жүзеге асырылады (Конституцияның 75-бабы, Жарлықтың 1 бабы) № сот билігінің  Қазақстандағы  иелері құқық қорғау органдары  пирамидасының  жоғарғы сатысын айғақтайтын  соттар болып саналады. 

      Тапсырма:

      1. Мәтінде кездескен кәсіби сөздердің орысша-қазақша сөздігін жаз.

      2. Өз пікірін дәлелдеу жұмысы.

      3. Түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлемді тап. 

      Үй  тапсырмасы:

      Бектұров  Ш.К. Қазақ тілі. – Алматы: Атамұра, 2006. – Б.226-227.

      139-140-жаттығу 
 

      10.1-тақырып. Іскерлік. Іскерлік кездесу. 

      Тапсырма:

      1. Іскерлік туралы түсінік қалыптастыру жұмысы.

      2. Өз пікірін дәлелдеу жұмысы.

      3. Іскерлік кездесу сұхбатын құру.

      4 Қарсылықты салалас сөйлемді тап. 

      Үй  тапсырмасы:

      Сөздік  минимум: іскерлік, табандылық, тиімді жолды табу, шешімін табу, жақсы  нәтиже, пайдалы іс, еңбек қуанышы, орынды, залалсыз әрекет. 

      10.2-тақырып. Ресми қабылдауда. 

      Тапсырма:

      1. Ресми қабылдау туралы түсінік қалыптастыру жұмысы.

      2. Өз пікірін дәлелдеу жұмысы.

      3. Ресми қабылдау сұхбатын құру.

      4 Себеп салдар салалас сөйлемді тап. 

      Үй  тапсырмасы:

      Сөздік  минимум: Елбасы, ректор, директор, мекеме бастығы, бөлім бастығы, бөлім меңгерушісі, қабылдау күндері, қабылдау уақыты, шұғыл  іс, қабылдауға тіркелу. 
 

      10.3-тақырып. Баспасөз мәслихаты. 

      Тапсырма:

      1. Баспасөз мәслихаты туралы түсінік қалыптастыру жұмысы.

      2. Өз пікірін дәлелдеу жұмысы.

      3. Баспасөз мәслихаты сұхбатын құру.

      4 Талғаулы салалас сөйлемді тап. 

      Үй  тапсырмасы:

      Сөздік  минимум: баспасөз, мәслихат, шара, шақыру, арнайы тапсырма, қысқа тұжырым, пресс-релиз, мәлімдеме, мәлімхат, баспасөзде жариялау. 
 

      10.4-тақырып. Семинар. Ғылыми конференция. 

      Тапсырма:

      1. Семинар. Ғылыми конференция туралы түсінік қалыптастыру жұмысы.

      2. Өз пікірін дәлелдеу жұмысы.

      3. Семинар. Ғылыми конференция сұхбатын құру.

      4 Кезектес салалас сөйлемді тап. 

      Үй  тапсырмасы:

      Сөздік  минимум: баяндама, өзекті мәселе, семинар  тақырыбы, ұйымдастыру, қатысу, тыңдау, сөз сөйлеу, ұсыныс айту, сұрақ қою, жауап беру, секция жұмысы, хаттама  жазу. 

      10.5-тақырып. Мәжіліс. Келіссөз. 

      Тапсырма:

      1. Мәжіліс, келіссөз туралы түсінік қалыптастыру жұмысы.

      2. Өз пікірін дәлелдеу жұмысы.

      3. Мәжіліс, келіссөз сұхбатын құру.

      4 Шартты және қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сөйлемді тап. 
 

      Үй  тапсырмасы:

      Сөздік  минимум: келіссөз, шарт жасау, фирма, өндіріс  мүддесі, мүдделі, бейбітшарт, мемлекетаралық шарт, ұзақ мерзімді шарт, биржалық мәселе, делдалдық мәміле. 

      10.6-тақырып. Жұмысқа қабылдау. 

      Тапсырма:

      1. Жұмысқа қабылдау туралы түсінік қалыптастыру жұмысы.

      2. Өз пікірін дәлелдеу жұмысы.

      3. Жұмысқа қабылдау сұхбатын құру.

      4 Себеп бағыныңқылы сабақтас сөйлемді тап. 
 

      Үй  тапсырмасы:

      Сөздік  минимум: жұмысқа қабылдау, негізгі  шарт, білімділік, біліктілік, шартқа келісу, талапты орындау, міндетті білу, мемлекеттік  тілде еркін сөйлеу, шет ел тілін  білу, іскерлік қабілет, ұйымдастыру  қабілеті. 
 
 

      10.6а-тақырып. Жұмыс орны. 

      Тапсырма:

      1. Жұмыс орны туралы түсінік қалыптастыру жұмысы.

      2. Өз пікірін дәлелдеу жұмысы.

      3. Жұмыс орны жайында сұхбат құру.

      4 Мезгіл бағыныңқылы сабақтас сөйлемді тап. 
 

      Үй  тапсырмасы:

      Сөздік  минимум: жұмыс орны, орталықта, қаланың  ортасында, қаланың шетінде, ықшамауданда, Ломов көшесінде, Сәтбаев даңғылында, бес қабатты ғимарат. 
 

      10.7-тақырып. Ұжым. Еңбек тәртібі. 

      Тапсырма:

      1. Ұжым, еңбек тәртібі туралы түсінік қалыптастыру жұмысы.

      2. Өз пікірін дәлелдеу жұмысы.

      3. Ұжым, еңбек тәртібі жайында сұхбат құру.

      4 Мақсат және қимыл сын бағыныңқылы сабақтас сөйлемді тап. 

      Үй  тапсырмасы:

      Сөздік  минимум: ұжым, ұжым мүшелері, психологиялық  ахуал, қолайлы жағдай, сыйласым, ұстамдылық, еңбек тәртібі, заңға сүйену, заңды  мойындау, ортақ мүдде.