Шығындардың шешімдерін қабылдау және жоспарлау үшін жіктелуі

Қаржылық бюджет 

Күрделі қаржы жұмсау бюджеті 

Ақшалай қаражат қозғалысының бюджеті

Болжаулы  бюджет 

1-сызба.  Бас бюджетті жасаудың  тізбектілігі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды 

   Қорыта  айтқанда, басқару есебі - экономикалық субъектіні жоспарлау, бақылау және басқару іс-әрекетін реттеу мен шешім қабылдау процесі арқылы басқару. Бұрын көрсетілгендей, отандық бухгалтерлік теория мен практикада «Басқару есебі» ұғымын, салыстырмалы түрде алғанда, жуықта ғана пайда болды.

   Басқару есебінің негізінде каржылық, материалдық  және еңбек ресурстарын тиімді басқару жүйесі жатыр.

   Нақты басқару есебі кәсіпорындағы  міндетті іс-қызмет процестеріне тығыз байланысты методологияға негізделеді, оның үстіне басты назар, мысалы, бөлімшелер қызметін бағалау және өнім мен өндірістің пайдальшығын бағалау сияқты аспектілерге байланысты шығындарды басқару есебіне аударылады.

   Осылайша, басқару мақсатымен есептің ақпаратты өзгерту қажеттілігіне байланысты нормативті есеп орнына, әрине басқару есебі келеді.

   Бухгалтерлік  басқару есебінің мақсаты басқару  шешімдерін, яғни келешекке арналған шешімдерді қабылдауға қажетті ішкі пайдаланушылар үшін ақпаратты дайындау болып табылады. Күтілетін шығыстар мен кірістер туралы түрлі мәліметтер ұсынылуы тиіс. Бұл үшін мынадай шығындар бөліп көрсетеді:

1. өзгермелі,   тұрақты,   шартты-тұрақты - өндіріс   (сату) көлемінің өзгеру әсеріне байланысты;
2. бағалауда есепке қабылданатын және қабылданбайтын шығындар;
3. қайтарымсыз шығындар (өткен кезең шығындары);
4. жүктелген  шығындар (немесе кәсіпорынның  пайдалана алмаған пайдасы); 
5. жоспарланатын және жоспарланбайтын шығындар;
6. өсетін және шекті шығындар мен кірістер.

    Жоспарлау дегеніміздің өзі - кәсіпорынның проблемаларын алдын ала болжай отырып, асығыстық шешімге жол бермеу. Жоспарлау шешім қабылдаудың ерекше түрі ретінде барлық кәсіпорынның қызметін тұтастай қамтиды. Жоспарлаудың негізгі мақсаты - кәсіпорыннын өндірістік-қаржылық операцияларындағы қызметін анықтау, уақыт бойынша және кәсіпорынның бөлімшелері бойынша оны нақтылау, алдыға қойған мақсаттарды жүзеге асыруды қамтамасыз ететін қаржы көздерін және ресурстардың қажетті мөлшерін анықтау.

   Шешім қабылдау және жоспарлау барысында  қолданысқа таңдап алынған баламалы нұскаларды егжей-тегжейлі талдау үшін шығындар мен табыстардың сипаттамасы толық болуы керек. Сондықтан шығындар мен табыстарды жүйелендірудің (жүйеге келтіретін) мынадай мақсатқа лайықты схемасы беріледі:

• өзгермелі, тұрақты;
• бағалау  есебіне  қабылданатын  және  қабылданбайтын алдағы кезең шығындары;
• қайтарылмайтын шығындар және аяқталған кезең шығындары;
• жүктелген шығындар (вмененные затраты);
• инкременттік және маржиналдык шығындар;
• маржиналдық табыс;
• жоспарланған және жоспарланбаған шығындар;
• релеванттық және релеванттық емес шығындар;
• өндіріс көлеміне қатысты шығын динамикасы.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолданылған әдебиеттер 

1. ҚР 2007 жылдың 28 ақпанындағы «Бухгалтерлік және қаржылық есептілік туралы заңы» - 234.

2. ҚР 2001 жылдың 12 маусымындағы «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да қоғамдық төлемдер туралы»Салық кодексі, №20-11, және 2005 жылдың 1 қаңтарындағы өзгертулермен толықтыруларымен.

3. Ә.Д.Дәулетбеков, К.Т.Тайғашинова, Т.А. Тасмағанбетов.Басқарушы - өндірістік есеп: Оқу құралы / Алматы: Принт 2000 ж. 180 б.

4. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет. – М.: «Аудит», Издательское объединение «ЮНИТИ» 2000 г.

5.Друри К. Управленческий и производственный учет  (Перевод с англ.)  М. ЮНИТИ, 2003.

6.Карпова Т.П. Управленческий учет, Москва «Аудит»,Изд. объединение «ЮНИТИ», 1998 г.

7.Кондратова И.Г, Основы управленческого учета, Москва «Финансы и статистика», 1998 г.

8. Назарова В.Л.,  Жапбарханова М.С., Фурсов Д.А., Фурсова С.Д. Басқару есебі. Оқулық – Алматы, Экономика 2004 ж.

9.Төлегенов Э.Т. Басқару есебі. Оқу құралы. Алматы 2006 ж.

10. Назарова В.Л, Шаруашылық  жүргізуші    субъектілердегі     бухгалтерлік     есеп.   Оқулық. Алматы. Экономика 2005ж.

11. Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ, Родостовец В.В., Шмидт О.Н. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп, Қазақстан – орталық аудиті, Алматы, 2003 жыл.

12. Интернет көздері (www.google.kz).