Кәсіпорынның қаржылық есептілігі

 

   Жоғарыда  айтқандарымыз түсініктірек болу үшін үлгі ретінде «Карағанды-RENT» фирмасының 2008 жылғы «31 » желтоқсан жағдай бойынша бухгалтерлік балансын   қарастырайық. 

   Қазақстан Республикасы

Қаржы министрінің 
2007 жылғы «23» мамыр 
№ 184 бұйрығына

2 – қосымша 
 

(1-нысан) 

Ұйымның атауы  Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестік «Карағанды-RENT» 
Ұйым қызметінің түрі Жалға сауда саттық орын беру 
Ұйымдастыру-құқықтық нысан Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестік «Карағанды-RENT»

Ұйымның заңды  мекен-жайы  Карағанды қ., Степной-4, д.-23 

2008 жылғы «31 » желтоқсан  жағдай бойынша   
бухгалтерлік баланс                                                        

                                                                                              мың теңге

Активтер   Бет коды Есептік кезеңнің соңында Есептік кезеңнің басында I. Қысқа  мерзімді активтер       Ақша  қаражаты 010 112298 - Қысқа мерзімді қаржы инвестициялар 011 -  - Қысқа мерзімді дебиторлық берешек 012 154510 - Қорлар 013 - - Ағымдағы  салықтық активтер 014 6999 - Сатуға  арналған ұзақ мерзімді активтер 015 - - Өзге  қысқа мерзімді активтер 016 - - Қысқа мерзімді активтердің жиыны 100 273807 - II. Ұзақ  мерзімді активтер       Ұзақ  мерзімді қаржы инвестициялар 020 - - Ұзақ  мерзімді дебиторлық берешек 021 - - Үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын инвестициялар 022 - - Инвестициялық жылжымайтын мүлік 023 - - Негізгі құралдар 024 12390 - Биологиялық активтер 025 - - Барлау және бағалау активтері 026 -  - Материалдық емес активтер   027 30702 - Кейінге қалдырылған салықтық активтер 028 - - Өзге  ұзақ мерзімді активтер 029 - - Ұзақ  мерзімді активтердің жиыны 200 43092   Баланс (100 бет + 200 бет)   316899   Мiндеттеме және Капитал Бет коды Есептік кезеңнің соңында Есептік кезеңнің басында III. Қысқа мерзімді міндеттемелер   - - Қысқа мерзімді қаржы міндеттемелер 030 - - Салықтар  бойынша міндеттемелер 031 -35144 - Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша  міндеттемелер 032 -  - Қысқа мерзімді кредиторлық берешек 033 - - Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері 034 -  - Өзге  қысқа мерзімді міндеттемелер 035 - - Қысқа мерзімді міндеттемелердің жиыны 300 -35144 - IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер       Ұзақ  мерзімді қаржы міндеттемелер 040 - - Ұзақ  мерзімді кредиторлық берешек 041 - - Ұзақ  мерзімді бағалау міндеттемелері 042 - - Кейінге қалтырылған салықтық міндеттемелер 043 - - Өзге  ұзақ мерзімді міндеттемелер 044 - - Ұзақ  мерзімді міндеттемелердің жиыны 400 - - V. Капитал        Жарғылық  капитал 050 109200 - Төленбеген  капитал 051 - - Сатып алынған меншікті үлес құралдар 052 - - Эмиссиялық кіріс 053 - - Резервтер 054 242843 - Бөлінбеген  пайда (жабылмаған залал) 055 - - Аздық үлесі 056 - - Капитал жиыны 500 352043 - Баланс (300 бет + 400 бет + 500 бет)   316899 -

 

  

Басшы         Мустафина Дарина Дарыновна                ________________ 
                                         (аты-жөні)                                           (қолы)

Бас бухгалтер  Инкабекова Дана Женисовна                 ________________ 
                                         (аты-жөні)                                          (қолы)     

 Мөр орны 

   Осы жоғарыда келтірілген «Карағанды-RENT»фирмасының балансынан коретініміз - бұл ұйымның активтері мен пассивтері 316899 мың теңгеге тең. Мұндағы кәсіпорынның меншікті капиталы - 352043 мың теңгені, ал міндеттемелері - (-35144) мың теңгені құрайды. Жоғарыда берілген теңдіктің орнына (формулаға) осы сандарды орналастыратын болсақ мына түрде болады.

   АКТИВ=МЕНШІКТІ КАПИТАЛ+МІНДЕТТЕМЕ

   316899=352043+(-35144)

   Бұл мысалда, яғни жоғарыда келтірілген  баланста Қазақстан Республикасының заңдарына сай жасалған баланстың үлгісі қарастырылды. Кейбір Батыс елдерінде баланстағы тараулардың, баптардың орындары ауысып та келтірілуі мүмкін.

   Мысалы: кейбір елдерде ағымдағы активтер баланстың  актив бөлімінің басында орналастырвтын болса, онда баптары өтімділіктеріне қарай кезекпен құрастырылады. Сонымен қатар кейбір баланста активтер мен міндеттемелер баланстың сол жағында орналастырылып, оң жағында тек қана кәсіпорынның меншікті капиталы көрсетіледі. Баланстың мұндай түріне мына теңдік негізделген:

   АКТИВ-МІНДЕТТЕМЕ=МЕНШІКТІ КАПИТАЛ

   316899-(-35144) = 352043

   Бұл теңдік баланста ұйым иесінің меншігін көрсетуге негізделген. Жоғарыда мысалға  сәйкес баланстың бұл түрін құрастырылатын болса, баланс кестесінің екі жағы да 352043 мың теңгеге тең болады.

   Баланс  құжаттармен расталған, тексерілген  бухгалтерлік жазбалар негізінде жасалады. Баланс жасау үшін Бас кітап, журнал-ордерлер, сондай-ақ талдау есептерінің регистрлерін пайдаланылады,

   Баланс 5 бөліктен тұрады:

       1. Ұзақ мерзімді активтер, материалдық емес активтер, негізгі қорлар

       2. Ағымдағы активтер (1 жылдан кем)

       3. Меншікті капитал

       4. Ұзақ мерзімді міндеттемелер (1 жылдан астам)

       5. Қысқа мерзімді міндеттемелер (1 жылдан кем)

   Салыстыру үшін баланс кестесінде жылдың басында  және соңындағы көрсеткіштер келтіріледі. Балансты механикалық өңдеу үшін кестенің әрбір баптары кодталады. активтер мен пассивтердің әрбір бөлігі бойынша жиыны есептеледі. Активтер пассивтеріне тең болу тиіс.

   Баланс  негізінде ұйымның қаржылық жағдайы, яғни қарсы қойылып салыстырылатын капиталдағы, ұйымға тиесілі экономикалық ресурстардың бар-жоқтығы жайлы пікір айтылып, талқыланады. Қаржылық жағдайды уақыттың қайсыбір сәтінде ғана анықтауға болады. 
 

   2.2Пайда  және зиян туралыесеп  беру

     Кiрiстер - есептi кезең iшiнде активтердiң түсiмi немесе өсiмi немесе мiндеттемелердiң азаюы нысанында экономикалық пайданың ұлғаюы, олар капиталға қатысушы тұлғалардың жарнасымен байланысты ұлғаюдан өзгеше капиталдың ұлғаюына әкеп соғады .Табыстар нәтижелi жетiстiкке жетудiң негiзгi құралы, нарық экономикасының субъектiсi ретiндегi жеке және заңды тұлғалар әрекетiнiң нәтижесiн ақшалай бағалайды, сонымен қатар мемлекеттiң жалпы экономикалық даму базасын қалыптастырады

   Шығын – активтердің қайтуы мен азаюының немесе капиталға қатысушы тұлғаларға бөлумен байланысты капиталдың азаюына әкелетін міндеттемелердің пайда болу нысанында есепті кезең ішінде экономикалық пайдалардың азаюы.

   Кәсіпорынның  шығындарының бухгалтерлік есебінің негізгі  міндеттері: өнімді өндіру мен өткізуге кеткен нақты шығындарды өз уақытында толығымен және шынайы түрде көрсету; бүкіл тауарлық өніммен оның жекелеген түрлерінің нақты өзіндік құнын есептеу(калькуляция); өндірістік процесстер мен шешім қабылдауды басқару қажеттілігімен басқарушы құрылымдарға ақпаратты беру; қаржылық, материалдық, еңбек ресурстарының үнемді және рационалды пайдаланылуын бақылау.

   Пайда және зиян туралы есеп әр есепті жүргізетін басшы  немесе  бухгалтер, ішкі және сыртқы пайдаланушылар  үшін де бухгалтерлік есептің маңызды әрі өзекті  мәселелерінің бірі  болып табылады.

   Пайда және зиян туралыесеп беру Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есептің №3 стандартында ашылып көрсетіледі. Бұл стандарт бағалау әдісі есеп саясаты өзгерген кезде және елеулі қателіктер анықталғанда және түзетілгенде есепке алынады.

   Пайда және зиян туралыесеп беруде мынадай  баптар ашылып көрсетіледі:

• Өнімдерді сату мен қызметтер көрсетуден түскен кіріс;
• Сатылған өнімдер мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны;
• Жалпы пайда ;
• Қаржыландырудан түскен кірістер;
• Өзге кірістер;
• Өнімдерді сату мен қызметтер көрсетуге арналған шығыстар;
• Әкімшілік шығыстар;
• Қаржыландыруға арналған шығыстар;
• Өзге шығыстар;
• Үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын ұйымдардың;
• пайдасының/залалының үлесі;
• Жалғасатын қызмет кезеңіндегі пайда (залал) ;
• Салық салғанға дейінгі пайда (залал) ;
• Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстар;
• Аздық үлесті шегергенге дейінгі кезеңдегі таза пайда (залал) ;
• Аздық үлесі;

   Мысал ретінде, жоғарыда айтқандарымыз түсініктірек болу үшін үлгі ретінде «Карағанды-RENT» фирмасының 2008 жылғы «31» желтоқсан жағдай бойынша Пайда және зиян туралыесеп беруді  қарастырайық. 

   Қазақстан Республикасы

   Қаржы министрінің 
2007 жылғы «23» мамырдан 
№ 184 бұйрығына                                                                                                                                                                                                                                 (2-нысан) 

   Ұйымның атауы Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестік «Карағанды-RENT» 

   2008 жылғы 31 желтоқсанда аяқталатын жыл бойынша

   пайда мен зияндар туралы есеп 
                                                          

                                                                                                             мың теңге

Көрсеткіштердің атауы    Бет коды    Есептік кезең үшін    Өткен кезең үшін    Өнімдерді сату мен қызметтер көрсетуден түскен кіріс    010    27676593    -    Сатылған  өнімдер мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны    020    27326684    -    Жалпы пайда (бет 010 - бет 020)    030    349909    -    Қаржыландырудан түскен кірістер    040    -    -    Өзге  кірістер    050    -    -    Өнімдерді сату мен қызметтер көрсетуге  арналған шығыстар    060    -    -    Әкімшілік шығыстар    070    21610    -    Қаржыландыруға  арналған шығыстар    080    -    -    Өзге  шығыстар    090    -    -    Үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын ұйымдардың пайдасының/залалының үлесі    100    -    -    Жалғасатын  қызмет кезеңіндегі пайда (залал) (бет 030 + бет 040 + бет 050 - бет 060 - бет 070 - бет 080 - бет 090+/- бет 100)    110    328299    -    Тоқтатылған қызметтен түскен пайда (залал)    120    -    -    Салық салғанға дейінгі пайда (залал) (бет 110+/-бет 120)    130    328299    -    Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстар    140    85456    -    Аздық үлесті шегергенге дейінгі кезеңдегі  таза пайда (залал) (бет 130 - бет 140)     150    242843    -    Аздық үлесі    160    -    -    Кезеңдегі қорытынды пайда (қорытынды залал) (бет 150 - бет 160)    170    242843    -    Акцияға арналған пайда    180    -    -

 

   Басшы         Мустафина Дарина Дарыновна                ________________ 
                                         (аты-жөні)                                                      (қолы)

   Бас бухгалтер Инкабекова Дана Женисовна                 ________________ 
                                         (аты-жөні)                                                      (қолы)     

     Мөр орны 

      Пайда мен залал туралы есеп субъектінің кезеңдегі кірістері мен шығыстарын көрсету нәтижесінде, субъектінің рентабельділігін көрсетеді. Біздің мысалымызда қарастырып отырғанымыздай «Карағанды-RENT» фирмасының  қорытынды пайдасы 242843 мың теңгеге тең. Яғни өзінің кәсіпкерлік қызмет нәтижесінде «пайда» тауып отыр. 

      

3. Ақша  қаражаттарының қозғалысы  туралы есеп беру

      Ақша  қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру – бұл ақша қаражаттары мен  олардың баламаларының келіп  құйылуы мен шығысталуы. Ақша эквивалеттеріне  қысқа мерзімді қаржы инвестициялары (мерзімі бір жылдан кем) және облигация, қазынашылық векселі және т.б. сияқты өтімді бағалықағаз жатады. Ақша түсімдері туралы ақпарат, біріншіден, кәсіпорынның ақша қаражаттары мен олардың эквиваленттерін табу қабілеті, сондай-ақ ақша түсімдерінің пайдаланудағы кәсіпорынның мұқтажын бағалауға көмектеседі. Үшіншіден, әр түрлі кәсіпорындардағы операциялық қызмет туралы есеп берулерді салыстыруға мүмкіндік береді.

      Ақша  қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беруде 3 түрге бөлінетін ақша түсімдері  көрсетіледі. Оны мысал ретінде көрсетіліп отырған мәліметтерімізде көруге болады.    

   Қазақстан Республикасы

Қаржы министрінің 
2007 жылғы «23»мамырдан 
№184бұйрығына

  (3 нысан) 

Ұйымның атауы Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестік  «Карағанды-RENT»

2008 жылғы 31 желтоқсанда аяқталатын жыл бойынша

ақша  қаражатының қозғалысы  туралы есеп 
  (тура әдіс) 
                                                                                                                                                         мың теңге

Көрсеткіштердің атауы Бет коды Есептік кезең  үшін Өткен кезең  үшін I. Операциялық қызметтен ақша қаражаттарының қозғалысы 1. Ақша  қаражаттарының түсуі, барлығы 010 28110723 - оның  ішінде:     -  тауарларды  сату  011 - - қызметтер көрсету 012 - - алынған аванстар 013 - - дивидендтер 014 - - өзге  де түсімдер 015 28110723 - 2. Ақша қаражаттарының  істен шығуы, барлығы 020 27998425 - оның  ішінде:       тауарлар  мен қызметтер үшін берушілердің төлемдері 021 - - берілген  аванстар 022 - - жалақы  бойынша төлемдер  023 - - қарыздар  бойынша сыйақылар төлеу 024 - - корпоративтік табыс салығы 025 - - бюджетке  төленетін басқа да төлемдер 026 10000 - өзге  де төлемдер 027 27988425   3. Операциялық қызметтен  түскен ақша қаражаттарының  таза сомасы (бет 010 - бет 020) 030 112298 -  II. Инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражатының  қозғалысы 1. Ақша  қаражаттарының түсуі, барлығы 040 -  -  оның  ішінде:   - - негізгі құралдарды сату  041 - - материалдық емес активтерді сату 042 - - басқа ұзақ мерзімді активтерді сату 043 - - қаржы активтерін сату  044 - - берілген  қарыздарды өтеу  045 - - фьючерстік және форвардтық келісім-шарттар, опциондар мен своптар 046 - - өзге  де түсімдер 047 - - 2. Ақша  қаражаты мен олардың эквиваленттерінің істен шығуы, барлығы 050 - - оның  ішінде:       негізгі құралдарды сатып алу  051 - - материалдық емес активтерді сатып алу 052 - - басқа ұзақ мерзімді активтерді сатып алу 053 - - қаржы активтерін сатып алу 054 - - басқа ұйымдарға  қарыздар беру  055 - - фьючерстік және форвардтық келісім-шарттар, опциондар мен своптар 056 - - өзге  де төлемдер 057 - - 3. Инвестициялық қызметтен түскен  ақша қаражатының таза сомасы (бет 040 - бет 050) 060 - -  III. Қаржы қызметінен түскен ақша қаражаты мен олардың эквиваленттерінің қозғалысы 1. Ақша  қаражаттарының түсуі, барлығы 070 - - оның  ішінде:   -  - акциялардың және басқа да бағалы қағаздардың  эмиссиясы   071 - - қарыздар  алу  072 - - қаржыланатын  жалгерлік бойынша сыйақы алу 073 - - өзге  де түсімдер 074 - - 2. Ақша  қаражаттарының істен шығуы, барлығы 080 - - оның  ішінде:       қарыздарды  өтеу 081 - - меншік  акцияларды сатып алу 082 - - дивидендтерді төлеу 083 - - өзгелер 084 - -  3. Қаржылық қызметтен түскен ақша қаражаттарының таза сомасы (бет 070 - бет 080) 090     Жиыны: Ақша қаражаттарының көбеюі (+)/-азаюы  (бет 030 +/- бет 060 +/- бет 090)   112298 - Есептік кезең басындағы ақша қаражаты мен  олардың эквиваленттері    - -  Есептік кезең соңындағы ақша қаражаты мен олардың эквиваленттері   112298 -