Ипотекалық дамудың қазіргі жағдайы

    Қазақстан Ипотекалық компаниясының несиелендірудуі  нәтижесінде ішкі инвестициялау – халық жинақтары, инстиутционалды инвесторлардың ақшалары тартылуда. Экономиканың нақты секторының,  дәлірек айтқанда құрылыстың жанама қаржыландыруы жүруде. Ескі тұрғын үй қорын ауыстыру мен жаңартудың, инфрақұрылым дамуының мемлекеттік проблемалары араласудың шешілуде. Мұның бәрі салық базасының өніміне пайыз мөлшерлемелерінің төмендеуіне, сондай-ақ бастапқы жарна сомасының азаюына әкелері сөзсіз.

    Ипотекалық  тұрғын үй несиелендіру жүйесін одан әрі дамыту бойынша жұмыстар бағдарламасының маңызды элементтері болып мыналар табылады:

1. тұрғын үй нарығының барлық қатысушыларының өзара әрекеттесу механизмдерін құру, оның ішінде коммерциялық емес ұйымның шеңберіндегі бірлесу жолымен;
2. тұрғын үй нарығының барлық қатысушыларының белсенділігін ынталандыруға бағытталған бюджет саясатын жүзеге асыру;
3. қала деңгейінде құқықтық және нормативтік базаны жетілдірудің жеке инициативаларды жүзеге асыру;
4. қалалық ипотекалық несие жүйесінің басқа облыстардың ипотекалық жүйелерімен өзара әрекеттесу механизмдерін құру, бірікке бағдарламаларды дайындау;
5. тұрғы үй ипотекасы саласында мамандарды дайындау [15, 35-37б].

    Ұзақ  мерзімді ипотекалық тұрғын үй несиелендіру жүйесі сәйкес мемлекеттің қолдауынсыз  ипотекалық несие бойынша пайыз  мөлшерлемесін азайтуға және оны  өтеу мерзімін ұзартуға мүмкіндік беретін заңдылық шаралар кешенін қолдануынсыз табысты әрекет ете алмайды.

    Осы арада мыналарды жүзеге асырған  жөн:

1. ипотекалық тұрғын үй несиелендіру жүйесін дамыту бойынша үкіметтік комиссияларын құру;

2.  ҚР Үкіметінің қарауына Қазақстан Республикасында ипотекалық несие жүйесін мемлекеттік қолдау механизмі туралы ұсынысты дайындау және беру.

3. Қазақстандық қор нарығы мен қозғалмайтын мүлік нарығында ипотекалық  бағалы қағаздарды шығару мен реттеу бойынша нормативті , т.б. құжаттар пакетін дайындау;

4. ипотекалық нарық субъектілеріне жеңілдетілген салық салу ережелерін дайындау;

5. Қозғалмайтын мүлікке құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді тіркеу саласындағы нормативті – құқықтық актілерді дайындау;

6. ҚР Ұлттық банктер және ипотекалық қызметі негізгі болып табылатын басқа да несиелік ұйымдар үшін банктік қадағалаудың, бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп берудің қосымша инструкцияларын дайындау, мақсаттық жеңілдікті несиелендіру бойынша экономикалық нормативтерді бекіту бойынша мақсатты бағытталған жұмысты жүргізу.

    Ипотеканың  бұқаралық құбылысқа айналуы  үшін объективті алғышарттар қажет  – елдегі жағдай толығымен өзгеруі  керек: тұрақтылық жоғарырақ, заемдар  арзанырақ, жалақылар көбірек, өндіріс  тиімдірек болуы керек, т.б.

    Қазақстанда орта тап санының өсуі ипотеканы  өркениетті стандарттарға жеткізеді  және бүгінгі ипотеканы өркениетті стандарттарға жеткізеді және бүгінгі  ипотека, өз кезегінде дами және жетіле отырып, жалпы қоғамды дамытуға өз үлесін тигізеді.

    Сондықтан «несие-тұрақтылық» көрсеткішінің 2 мағынасы бар: «несие неғұрлым көп берілсе, қоғам соғұрлым тұрақты болады», сонымен бірге керісінше – «экономика және жалпы қоғам тұрақты болған сайын, ипотекалық несие де көп болады».

Қорытынды

    Қорыта  келгенде жылжымайтын мүлікті кепілге  салу арқылы болатын ссуданы ипотека  несиесі ретінде ұғуға болады. Ол тұрғын үй құрылысын салуға және сатып алуға, жер сатып алуға  беріледі әрі ұзақ мерзімді сипатқа  ие. Ипотекалық несиелеу нарықтық экономиканың ажырағысыз  элементі болып табылады. Оның мынандай ерекшеліктері бар:

    - Ипотекалық несие – бұл қатаң  анықталған кепілзатпен берілетін  ссуда. Несие қайтарылмаған жағдайда  кепілге салынған жылжымайтын  мүлік сатылады және одан түскен  қаражатпен несиегердің алашағы өтеледі. Сол себепті де ипотека несиесі несиегер үшін ең «сенімді» несие ретінде салынады;

    -   Ипотекалық ссуданың  көбісі қатаң  мақсатты тағайындауға ие, өйткені  ол тұрғын үй мен өндірістік  үй жайларды қаржыландыру, сатып  алу, тұрғызу үшін және жер учаскелерін игеру үшін пайдаланылады;

    - Ипотекалық несие әдетте, 10-30 жылға  дейін ұзақ мерзімге беріледі. Несие алдын ала жасалған кестеге  сәйкес біртіндеп өтелетін болады.  Ипотекалық несиелеудің жүйесі  икемді болуы үшін ұдайы жетілдіріліп  отырады.

    ҚР  «Ипотека туралы» заңы шықаннан кейін  Қазақстанда ипотекалық несиелеу қарқында дамыды.

    Ипотекалық  несиелендіру нарығының жағдайы  бірнеше құраушылардың дамуына  байланысты: тұрғын үй нарығы, құқықты  қамсыздандыруға және несиелік ресурстар  нарығына.

    Қазақстандағы ипотекалық несиелендіруді дамыту үшін шешілуі қажет пробемалар келесі:

    - салық салу жүйесінің жетілмеуі;

    - ипотекалық несиелер көмегімен  тұрғын үй алу бойынша мәмілелерді   мемлекеттік тіркеу процедурасының  тым ұзақтығы және қымбаттығы;

    - ипотекалық несие – бұқаралық өнім емес, оны тек орта табыстары бар азаматтар ғана пайдалана алады. Алайда, тұрғын үйді қажетсінетін азаматтардың көбісінің табысы төмен.

    ҚР-сында  ипотекалық несиелендірү жүйесінің  белсенді даму кезеңі басталды.

    Қазіргі кездегі құрылыс көлемдерінің төмендеуі жағдайларында халықтың кең қабаттарының тұрғын үйді алу, өзгерту және салу үшін құрылыс-жинақтаушы қорланымдарын дамытудағы қадам нақты және әрекет ететін шара болмақ.

    Ипотекалық  несиелендіру нарығы – Республикада ең динамикалық түрде дамып келе жатқан нарықтардың бірі. Ипотекалық несие жүйесінің болуының өзі экономикадағы белгілі бір тұрақтылықты білдіреді. 
 
 
 
 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. «Әлемнің бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына ену стратегиясы» атты Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2006 жылғы халыққа жолдауы, Егемен Қазақстан. 11 наурыз, Астана «Елорда».2006ж
2. Дүйсенбаев Н. «Вопросы стимулирующей составляющей ипотечного кредитования», Қаржы-қаражат,  №2 2004г. 34-36стр.
3. Балубаева А.К. «Национальные модели ипотечных кредитов», Банки Казахстана, №4 2005г. 36-41 стр.
4. А.Ж.Тұрлыбекова. Қазақстан ипотекалық компаниясы және тұрғын үй                құрылысын дамытудың мемлекеттік бағдарламасы. //ҚазҰУ хабаршысы. Экономика сериясы. №1. 2006ж. 29-32 беттер.
5. Джимабаев Е. «Особенности национальной ипотеки», Юридическая газета.  №2 2004г 54-62б.
6. Міржақыпова С.Т.  «Банктегі бухгалтерлік есеп», Алматы, 2004ж 146-153б
7. Итоги 2005 года БТА», Финанс и кредит, №5 2006г. 8-10 с.
8. Дүйсенбаев Н. «Перспективы развития ипотечного кредитования в РК»  Банки Казахстана, №1 2004г. 42-45стр.
9. Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие», Алматы 2004ж.
10. Мақыш С.Б. «Коммерциялық банктердің операциялары», Алматы, 2004ж.
11. Бердалиев А.К. «Қазақстан экономикасын басқару негіздері», Алматы, 2000ж. 46-52б.
12. Осипова А.В. «Экономикалық теория»,  Алматы, 2001ж.
13. Сейткасымов Б.К. «Деньги Кредит Банк», Алматы, 2002 ж.
14. Кондрат Е. «Проблемы развития ипотеки в РК», Статистика, учет и аудит,  №3  2004г. 68-69 стр.
15. А. Баялбаева. Развитие ипотечного кредитования в Казахстане. // Қаржы-қаражат №4 2005г. 34-37 стр.
16. Дүйсенбаев Н. «Сущности  и принципы ипотечного кредитования», Қаржы-қаражат, №1 2004г. 35-40стр.
17. Сейткасимова Г.С. «Банковское дело», Алматы: Қаржы – қаражат, 2001 г
18. Ким Т. «Ипотекалық облигация», РЦБК. №11 2004г. 95-97 б.
19. Рамазанов Н. «Ипотека станет дешевле; обещает финансист», Деловая неделя, №2 2004г. 21- март.
20. Сағындықова Н. «Ипотекалық игіліктер», Егемен Қазақстан, 2004ж. 23 қаңтар.
21. Нурманбетова А. « АТФ банк в системе ипотечного кредитования в Казахстане» , Комсомольская правда, №21 2005г.
22. «Квартира по ипотеке: ярмо или удача» Экспресс К, 2004г. 24 июль
23. Сейітқасымов Б.Қ. «Ипотекалық несие үлгілері», Ақша Несие Банк 2005ж
24. Ким Т. «Ипотекалық облигация», РЦБК. №11 2004г. 95-97 б.
25. Нурсейтов Р. «Ипотечная кредитования в РК, проблемы и перспективы развития» , Евразиская сообщества, №4 2004г. 23-25стр.