Долгосрочные активы

Жұмыс істемейтін өндіріс процессіндегі, яғни қолданыстағы негізгі құралдар жатады.

Жұмыс істемейтін негізгі  құралдардың қатарына тоқтатылған  белгілі себептермен басқа да жаққа әзірге беріле қоймаған, басы артық жабдықтар жатады. Сақтауға тұрған негізгі құралдардың қатарына келешекте, яғни алдағы уақытта тозып немесе басқа да жағдайларға байланысты  істен шығатын   негізгі құралдардың орынына пайдалануға арналған құрал-жабдықтар жатады. Материалдық активтер сатылып алыну мақсатына қарай төмендегідей үш топқа бөлініп есептелінеді.

а) негізгі құралдар;

ә) тауарлы –материалдық қорлар;

б) қаржылық инвестициялар.

Мысалы: субъектінің шаруашылық қызметін атқару барысында қажет  болып табылатын өзінің пайдалануы мақсатында сатып алынған көлік  құралы негізгі құралдар құрамында есептелінсе, ал сату үшін сатылып алынған көлік құралдары тауарлы материалдық қорлар құрамында есептелігнеді. Шаруашылық субъектінің өз қызметіне пайдалануы үшін емес, ұзақ мерзімдік қаржы салымы мақсатында алған жер учаскелері мен үйлері қаржылық инвестициялар ретінде есептелінеді.

 

 

 

 

 

 

ІІ. «ҚТЖ» ҰК»  АҚ Ақтөбе магистралды желі бөлімшесі  филиалының ұзақ мерзімді активтер есебін ұйымдастыру

2.1 «ҚТЖ» ҰК»  АҚ Ақтөбе магистралды желі  бөлімшесі филиалының экономикалық  сипаты, оның қаржылық жағдайы  мен есеп саясаты.

 

      

   «Қазақстан  Темір жолы» Ұлттық компаниясы»  АҚ «Ақтөбе магистральды желі  бөлімшесі» филиалы «Қазақстан  Темір жолы» ұлттық компаниясы»  акционершлік қоғамының  орналасқан  жерінен тыс орналасқан, Қоғамның  оқшауланған құрылымдық бөлімшесі  болып табылады. Филиал Қазақстан Республикасының  заңнамасына сәйкес құрылған және Директорлар кеңесінің шешімі негізінде қайта тіркелген. Филиал өз қызметін ҚР заңнамасына, Қоғамның бұйрықтарына, өкімдеріне және өзге де актілеріне, сондай-ақ «Шаруашылық басқарма» туралы ережеге сай жүұмыс істейді.  Филиал заңды тұлға болып табылмайды. Филиалдың дербес балансы, атауы, тауарлық белгісі, және Қоғамның атауы көрсетілген мөрі, мөртаңбасы мен бланкілері бар. Қызмет ету мерзімі шектелмеген.

      Қоғам қызметінің мәні:

• Қазақстан Республикасының Үкіметімен бекітілген бағдарлама бойынша магистральдық темір жол желісін сал, күтіп ұстау және жетілдіру;
• тасымалдау процесін басқару;
• магистраль темір жол желісіне қызмет көрсету;
• темір жол көлігімен жүктерді, соның ішінде  қауіптілерін тасымалдауды жүзеге асыру;
• темір жол жылжымалы құрамын, соның ішінде қауіпті жүктерді тасымалдау үшін қолданылатын арнайы контейнерлерді жөндеу;
• маркетингтік қызмет;
• көліктердің әр түрін қатыстырып, тура және аралас қатынастар жүйесін ұйымдастыру;
• Қазақстан Республикасының көлік және коммуникациялар министрлігімен келісу арқылы теміржолдық транзиттік көліктік коридорларды қалыптастыру жөніндегі іс-шараларға қатысы;
• ақпаратты қорғаудың техникалық құралдардын, ақпаратты өндеудің қорғалған техникалық құралдарын әзірлеу, жасау;
• ақпараттық қызметтер көрсету;
• Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де қызмет болып табылады.

    Филиал  Қоғам қызметкерлерінің ұтымды, өнімді қызмет етуі үшін қолайлы  еңбек жағдайларын жасау мақсатында құрылған. Филиал қызметінің мәні:

• филиалдың теңгерімінде есептелетін және оларға жанасатын аумақтағы ғимараттарда инженерлік коммуникациялардың, жабдықтардың авариясыз жұмыс імтеуін қамтамасыз ету;
• Филиалдың теңгерімінде есептелетін ғимараттардағы жөндеу-құрылыс жұмыстарының, ғимараттарға жанасатын аумақтарды абаттандыру бойынша жөндеу жұмыстарының көлемін анықтау;
• Қоғам атынан әкімшілік пен өндірістік ғимараттарда жалпы жөндеу, өрлеу жұмыстарын және санасатын аумақтарды абаттандыру жұмыстарын орындауға шарттар жасасу;
• Жобалау-сметалық құжаттаманы дайындау және тексеру;
• Филиалдың теңгерімінде есептелетін ғимараттарда жөндеу-құрылыс жұмыстарын орындау;
• Негізгі құралдарды есепке алу;
• Қоғамның орталық аппаратының құрылымдық бөлімшелерін тауарлық-материалдық қорлармен қамтамасыз ету;
• Қоғамның орталық аппаратының қызмет етуі үшін қажетті ТМҚ қоймалық есепке алынуын жүргізу;
• Құрылымдық бөлімшелердің Қоғамның әкімшілік шығыстар лимиттерін сақтауына, оның ішінде  коммуналдық қызметтерді төленуіне бақылауды жүзеге асыру;
• Филиалдың негізгі құралдарын, тауарлы материалдық қорларын күзету болып табылады.

 

   «Қазақстан Темір Жолы» Ұлттық Компаниясы» АҚ «Ақтөбе магистральды желі бөлімшесі» филиалының есеп саясаты Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 28 ақпанынан «Бухгалтерлік және қаржылық есептілік туралы заңының» №234-ІІІ заңына, Халықаралық қаржылық есеп стандартына (МСФО-IFRS), Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына (МСБУ-IAS) сәйкес құрастырылған. Жалпы баптар саны 966. Есеп саясатының принциптері  барлық құрылымдық бөлімшелерге де қолданылады.

Есеп саясатының келесідей мақсаттары белгілі:

• Есептіліктің барлық түрін кірістіру;
• Қаржылық мәліметтердің түсініктілігін, анықтылығын, сенімділігін қамтамасыз ету;
• Қоғамда бухгалтерлік есепті жүргізудің бірыңғайлығын қадағалау;
• Бухгалтерлік есептің  жұмыс жасау аясының, қоғамға байланысыт нормативтік актілердің өгеруі, ауысуына тез бейімделуін қамтамасыз ету.

Есеп саясаты  бойынша «Қазақстан Темір жолы»  Ұлттық компаниясы» АҚ «Ақтөбе магистральды желі бөлімшесі» филиалының негізгі валютасы болып Қазақстан Республикасының  Ұлттық валютасы – теңге болып табылады. Есептілік кезеңі - ағымдағы жыл.

     Есеп саясаты бухгалтерлік есепті ұйымдастыру барысында келесі сұрақтарды қарастырған:

• «Қазақстан Темір Жолы» Ұлттық Компаниясы» АҚ «Ақтөбе магистральды желі бөлімшесі» филиалының  жалпы жағдайы мен статусы:
• Негізгі құралдар есебін жүргізу;
• Жал есебі;
• Материалдық емес активтер;
• Инвестициялық жылжымалы мүлік;
• Қаржылық құралдар;
• Тауарлы-материалдық құндылықтар есебі;
• Сатуға арналған немес жойылуға жіберілген ұзақ мерзімді активтер;
• Активтер  құнсыздануы;
• Ақша қаражаттарының есебі;
• Меншікті капитал;
• Жұмыскерлерге еңбекақы есебін ұйымдастыру;
• Кірістер;
• Мемлекеттік субсидия;
• Шығыстар;
• Займдар бойынша шығыстар;
• Әлеуметтік сфера;
• Корпоротивті табыс салығының есебі;
• Шетел валютасындағы операциялар есебі;
• Бағалау міндеттемелері;
• Есептілік күнінен кейін жағдай;
• Сегменттелген есеп;
• Ағымда қаржылық есептілік;
• Кәсіпкерліктің қосылуы;
• Дисконтталуды қолдану.

Есеп саясаты  бойынша жалпы ережелерді қарастыратын болсақ ол өз ішінде қоғамның:

• негізгі валютасын;
• есеп саясатының қолданушыларын;
• Есептілік кезеңін;
• Қаржылық есептіліктің элементтерін;
• Қаржылық есептіліктің компоненттерін;
• Қаржылық есептің құрамын;
• Мүлік пен міндеттемелердің  түгенделуін;
• Бақылау мен аудит;
• Бухгалтерлік ақпараттың құпиялылығын анықтайды.

Есеп саясаты 2008 жылы  24 желтоқсанда «Қазақстан Темір жолы» Ұлттық компаниясы» АҚ  директорлар кеңесінің №13 хаттамадағы шешімімен бекітілген.

 

 

 

 

 

 

      Кәсіпорынның қаржылық қорытынды есеп беруінде мынандай ақпараттар ашылып көрсетілуі керек:

• негізгі қүралдардың әр түрі бойынша олардың қозғалысы: енгізілуі, шығып кетуі, бастапқы құнының өзгеруі, өзгеру себептері ескеріле отырып есеп берілетін кезеңнің басындағы және аяғындағы бастапқы қүны;
• негізгі құралдардың әр түрі бойынша амортизация есептелген кезде: амортизация есептеудің қолданылатын әдісі; амортизацияланатын негізгі құрал-жабдықгардың есеп беру кезеңінің басындағы және аяғындағы бастапқы құны, есеп беру кезеңінің басындағы және аяғындағы жинақгалған амортизация сомасы;
• бағалау жүргізген кезде: негізгі құралдардың әр түрі бойынша есеп беру кезеңінің басындағы және аяғындағы ағымды құны; қайта бағалау жүргізудің негіздемесі мен мерзімділігі; қайта бағалау өткізілген күні; қайта бағалау өткізу әдісі; сараптық бағаны кім бергені;

     Қаржылық қорытынды есеп ақпараттарын пайдаланушылар үшін есеп беру кезенінің соңында мынаңдай ақпараттар ашылып, көрсетілуі тиіс:

• уақытша пайдаланылмайтын негізгі құрал-жабдықгардың
• бастапқы немесе ағымды құны;
• пайдаланудағы, амортизациясы толық есептелген негізгі құралдардың бастапқы немесе ағымды құны;
• міндеттемелер бойынша кепіл ретінде аманатқа берілген негізгі құралдарға қойылған шектеулер мен олардың нақгы бары;
• негізгі құралдарды сатып алу бойынша өтелмеген міндеттемелер негізгі туралы;
• есеп беріліп отырған кезеңнің соңындағы аяқгалмаған құрылыстың құны;
• есеп берілетін кезеңнің соңында пайдаланудан алынған, бірақ сату мақсатымен негізгі құраддар құрамында есепте түрған негізгі қүрал жабдықгардың жекелеген түрлерінің құны;
• құралдарды қалпына келтіруте байланысты жұмсалған (жұмсалатын) шығындардың есеп саясаты туралы және т. с. с.

     Кәсіпорын қызметіне таддау жүргізу барысында қолданылатын ең негізгі ақпарат көздері бухгалтерлік баланс болғандықган, "Қазақстан темір жолы" үлттық компаниясы акционерлік қоғамының балансы алынып отыр.

     Халықаралық бухгалтерлік стандарттарының қағидаларының негізінде жасалған ҚР бухгалтерлік есеп стандарттары "Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясы акционерлік қоғамындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруды реттеуші және негізгі нормативтік құжат болып табылады. Сонымен қатар Типтік бухгалтерлік шоттар жоспарының негізінде және қызмет көлемінің түріне байланысты "Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясы акционерлік қоғамының жұмыс шоттар жоспары жасалған.

     Барлық жүргізілетін шаруашылық операциялар салалық, типтік қүжаттар арқылы есепке алынады. Сонымен қатар есеп-қисап жұмыстары белгіленген бухгалтерлік регистрлер арқылы жүргізіледі.

 

Кәсіпорынның әрбір мүшесі оның қызметіне жеке еңбек үлесін қосуға міндетті. Олардың жеке еңбек үлесінің сипаты мен тәртібінің жалпы жиналыста айқындайды және жалпы жиналыстың хаттамасымен рәсімделеді.

«Қазақстан Темір жолы»  Ұлттық компаниясы» АҚ «Ақтөбе магистральды желі бөлімшесі» филиалының қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі жөніндегі қорытынды есебі.

 

Кесте 1- «Қазақстан Темір жолы» Ұлттық компаниясы» АҚ «Ақтөбе магистральды желі бөлімшесі» филиалының қорытынды есебі

(мың тенге есебімен)

№	Көрсеткіштердің аталуы	табыстар		шығындар
		2011	2012	2011	2012
	Өнімдерді (жұмыстар, қызметтер)  сатудан түскен  табыс	3060107	282860
	Сатылған өнімдердің (жұмыстар,  қызметтер) өзіндік  құны			276038	242949
	Жалпы табыс	30979	39911
	Есепті кезең шығындары,барлығы  -Жалпы және әкімшілік  шығындары -Сату жөніндегі шығындар  -Пайыздық шығындар			14602 5257 9345 -	20100 7236 12864 -

1-ші кестенің жалғасы

	Негізгі қызметтен түскен табыс	16377	19811
	Негізгі қызметке жатпайтын  табыс	3033	3555
	Салық салынғанға дейінгі  табыс	19410	23366
	Табыс салығы жөнінегі шығындар			2538	3055
	Салық салығынан кейінгі  табыс	133702	201290
	Төтенше жағдайдан шеккен зиян	-	-
	Таза табыс (зиян)	133702	201290

 

Серіктестіктің қаржы  және шаруашылық қызметінің нәтижесі жоғарыдағы кестеде көрсетілген. Өнімдерді  өткізген (сатудан) түскен табыс 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда 3060107 мың теңгеден 282860 мың тегеге дейін төмендеген. Оның басты себебі өндіріс көлемінің азайтқанымен байланысты болып отыр. Сатылған өнімдердің өзіндік құны өндіріс көлемінің азайғанына байланысты 242949 мың теңгені құрайды, яғни 12 пайызға 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы төмендеген. Жалпы табыс 2010 жылы 39911 мың теңге 2009 жылмен салыстырғанда 8932 мың теңгеге көбейген.

Есепті кезең шығындары  үлкен мөлшерде қалып отыр. Ол 2010 жылы 20100 мың теңге болып, 5498 мың  теңгеге немесе 37%, 2009 жылмен салыстырғанда  жоғарылап отыр. Бұл шығындардың  басым көпшілігі, жалпы және әкімшілік  шығындардың үлесінде, яғни 2010 жылы 7236 мың теңге болса, 2009 жылы 5257 мың теңгені құрап отыр.

Шығындардың қалған бөлігі сатуға байланысты шығындар ол 2010 жылы 12864 мың теңге болса, 2009 жылы 9345 мың  теңге болған немесе 16109 мың теңгенің көлемін құрап, 37% жоғарлаған. Негізгі қызметтен түскен табысқа келетін болсақ, (жалпы табыс пен есепті кезең шығындарының айырмасы) бұл көрсеткіш 2010 жылы 19811 мың теңгені құраған, 2009 жылмен салыстырғанда 21%-ға жоғары. Негізгі қызметке жатпайтын табысқа келетін болсақ, ол негізгі құралдарды жалға беруден және атқарылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтерден түскен табыстардан құралған, оның көлемі 2010 жылы 3555 мың теңге болса, 2009 жылы 3033 мың теңгеге немесе 17%,-ға өскен. Салық салынғанға дейінгі табыс 2009 жылы 19410 мың теңгені құраған болса, 2010 жылы 23366 мың теңгеге дейін өсіп 20% көтерілген.