Кран параметрлері

Автомобильді крандар  топтама автомобильді шассиден тұратын және жұмыс жабдығымен бұрылысты платформа оған орнатылған. Олардың жоғары транспортты жылдамдығы 90км/сағ дейін, жақсы маневерностты және жинақтылығы бар, сондықтан оларды құрылыс объектілерінің арасындағы маңызды арақашықтық кезінде құрылысты-жөндеу және жүктеу – жүк түсіру жұмысының аз көлемінмен орынды қолданады.

Қазіргі кезде жүк көтергіштігі 4; 6,3; 10 және 16т телескопты атқыштар және гидравликалық жетектерімен автомобильді крандар пайдалануда. Крандарда 4-10т жүк көтергіштігімен екі секциялы атқыштар бір қозғалмалы секциясымен орнатылуда; 16т жүк көтергіш крандарда  — үш секциялы екі қозғалмалы секцияларымен.

Автокрандар гидро  жетектермен бірдей гидравликалық схемасы бар, бір- бірінен айырмашылығы тек базалық шасси, түйіндер өлшемдерімен және агрегаттарымен, стрелалар конструкциясында. Жұмыс жабдығының гидравликалық жетектері стреланың ұзындығын және иілу бұрышын өзгертуге мүмкіндік береді, жүкті көтеру және түсіреді, сонымен қатар стреланың айнала бұрылысын жүргізіді.

Операциялар бұл кезде орналасуы мүмкін, мысалы, платформа бұрылысымен жүктің көтерілуі және түсірілуі бойынша және тағы басқа. Гидро жетек бір уақытта төзімді тіреулерді орналастырады.

Телескопты стрела жәшікті секциялардан тұрады, біреуі – қозғалмайды, автомлбиль шасси бұрылысты платформасына топсалы бекітілген, ал біреуі – екі қозғалмалы гидроцилиндр көмегімен роликтер бойынша қозғалмайтынның ішіне секциялар орналасады. Бас секциясына жүк таситын полиспаст жөнделген. Тежегіш барабаннан, редуктордан, гидромотордан тұратын лебедкамен жүктің көтерілуі және түсірілуі жүргізіледі. Барлық механизмдер бұрылмалы платформада жабдықталған, автомобиль шасси жақтауына тірелген роликті немесе шарикті тіреу-бұрылысты қондырғы көмегімен. Кранды механизмдердің гидро қозғағыштары насосты станция  трансмиссий агрегаты арқылы базалы машиналарға күштік құру.

Қазіргі кездегі атқыш өзі жүретін крандар жұмыстың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін: жүк көтергішті шектегіштер, стреланың биіктікке көтерілуін және ілмектің; ұшының нұсқаушылары; креномерлермен және электр беріліс желелеріне жақын жұмыс істеу кезінде арнайы дыбыстағыштар приборлармен жабдықталады. Осы барлық приборлар кранның жүк таситын сипаттамасына сәйкес болуы керек және жылына жұмыс істеу қабылеттілігіне тексеріліп отыруы керек.

Крап – траншеяға құбырларды төсеу үшін арналған құбыр төсегіш трактор, жылу секция құбырларын және су жүргізу, газ құбырларын жөндеу кезінде пісіру және жекелеуші жұмыстарды орындауға және нөлдік циклдағы құрылыс-жөндеу жұмыстарын орындау кезінде қолданылады. Құбыр төшегіш тарктордың негізгі жұмыс қозғалысы – жүкті көтеру және түсіру, жүкпен бірге машинаны қозғалту, траншеяға құбырды түсірген кезде стреланың ұшын өзгерту. Өзі жүретн жабдықтың транмиссиясына құбыр төсегіш тракторда қозғалысы азайтқыш қосылған, жұмыстың қозғалыс жылдамдығын 0,1 – 0,6км/сағ алуға мүмкіндік беретін. Жұмыс органдарының жетегі – гидронасосты гидравликалық және механикалық және шынжыр табанды тракторлар базасында жөнделеді.

Жүк көтергіш жабдық трактор жақтауында жөнделеді және А – түріндегі стреладан, жүкті көтеру және стреланың ұшын өзгерту механизімінен тұрады. Контр жүк гидроцилиндрмен жақтауда орналасқан.

Иілгіш салпыншақпен стреланың көтерілуі және түсірілуі екі жақты жұмыс істейтін гидроцилиндрлермен немесе полиспаст арқылы стрела лебедкамен жүргізіледі. стреланың бас бөлігі ілмекті обоймалы полиспастпен байланған жүк таситын қозғалмайтын блок – обоймадан тұрады. Құбыр төсегіш трактордың ілмегіне құбырды ұстап тұру үшін роликті троллейналы арба ілінеді немесе изоляцияланған құбырларды көтеру үшін арнайы жүк таситын полотенце ілінеді.

Төсегіш крандардың жүк көтергіштігі 6 – 60т, ережеге сай машина индексінде көрсетіледі, мысалы, Т -502 құбыр төсегіш трактор, Т-330 тракторынде 50т жүк көтергіштігімен, 2-ші модель. Гидравлиалық құбыр төсегіш индексі екі әріптен тұрады: ТГ-612 – 6т жүк көтергіштігімен идравликалық құбыр төсегіш және 12тм  жүк моментімен.

Кранның тұрақтылығы және негізгі параметрлері

Циклды жұмыс істейтін кранның эксплуатациялық өнімділігі (т/сағ):  (16)

мұндағы G_i – көтерілетін жүктің ауырлық күші, кН;

n_ц – сменадағы циклдар саны; (17)

мұндағы Т_см – сменаның ұзақтығы, сағ;

Т_ц – цикл ұзақтығы, с;

к_г – жүк көтергішті қолдану коэффициенті;

к_в – уақыт бойынша машинаны қолдану коэффициенті, к_в = 0,6- 0,75.

Цикл ұзақтығы мына формула бойынша анықталады:    (18)

мұндағы ε – операциялардың орналасу коэффициенті, ε = 0,7 – 0,9

–жүкті строповка уақыты, с;

Н – жүкті биікке көтеру (түсіру), м;

ν₁  - жүкті көтеру жылдамдығы, м/с;

ν₂ – жүкпен кранның қозғалу жылдамдығы, м/с;

t_п – кранның бұрылу уақыты, с;

L_П – жүкпен бірге кранның жылжу жолы, м;

t_p – жүкті орнату және строповкалау, с.

Жүктеу – жүк түсіру жұмыстарымен басшылықтың іске асуы

Кәсіпорының бірінші жетекшісінің бұйрығымен жүктеу – жүк түсіру жұмыстарын ұйымдастыру үшін жүктеу – жүк түсіру жұмыстарының мастері тағайындалады және шығарылады.

Жүктеу – жүк түсіру жұмыстары шебері қызметіне жоғары кәсіптік (техникалық) білімі және оперативті басқару бойынша кемінде 1 жылдық тәжірибесі бар немесе орта кәсіптік (техникалы) білімі және оперативті басқару бойынша кемінде 2 жылдық тәжірибесі бар адамдар тағайындалуы мүмкін.

Жүктеу – жүк түсіру жұмыстарының шебері бірінші жетекшінің орынбасарына немесе сәкес жұмыстардың түрлері жүргізілетін участке бастығына бағынады.

Өзінің қызметінде жүктеу – жүк түсіру жұмыстары шебері жетекшілік жүргізеді:

• кәсіпорын жарлығымен;
• кәсіпорын директорының бұйрықтарымен;
• сәйкес сұрақтарды қамтитын әдістемелік материалдармен;
• кәсіпорында болатын қызметтілік инструкциясымен.

Жүктеу – жүк түсіру жұмыстарының орындалуы үшін шебер мыналарды білу керек:

• күшіндегі бұйрықтарды;
• Министрліктің инструкциясын және жарлықтар, бұйрықтарды;
• енгізілген міндеттерді орындауға қатысты номативті және ұйымдастыру – таралуы құжатарды;
• жүктеу – жүк түсіру жұмыстарының типті технологиялық процессі;
• өнндірістік участкенің өндірістік қуаты, оның тұрақтылығы;
• техникалық құжаттарды енгізу тәртібі есебіндегі орнатылған формалары және оларды құрастыру тәртібі;
• жүктеу – жүк түсіру жұмыстарының өндірістік ұйымы;
• кәсіпорының жұмысшыларының демалыс және жұмыс істеу уақыты туралы жағдайы;
• өндіріспен байланысты сәтсіз оқиғалар болған жағдайларды бақылау әдістемесі;
• құрылыс объектілерін жобалау кезінде еңбекті ұйымдастыруды талап ету;
• еңбекті қорғау нормалары және ережелері техника қауіпсіздігі, өндірістік санитария және отқа қарсы қорғаныс;

Жүктеу – жүк түсіру жұмыстарында шебердің болмаған кезінде (ауырған, демалысқа шыққан және т. б. кездерде) оның міндеттерін оның орынбасары істейді (мұндай адамның болмауы – орнатылған жағдайда).

Жүктеу — жүк түсіру жұмыстары шеберіне келесі функциялар қойылады:

1) жүктеу – жүк түсіру операцияларымен оперативті жетекшілік;

2) машиналар және механизмдермен өндірістік емес тоқтаулардың себебінің болуы;

3) жүктеу – жүк түсіру жұмыстарын орындауда бақылау және ескертулер бойынша қабылданған шаралар;

4) әрбір өндірістік участке бойынша жұмыстардың анализ сменасына және тәуелділігі жүктердің түрлері бойынша;

жүктеу – жүк түсіру жұмыстары шебері өзіне тиісті функцияларды орындауға міндетті:

1) жүктеу – жүк түсіру жұмыстарын орындау үшін машиналар, механизмдер және қызмет көрсететін қажетті жұмысшылармен қамтамасыз ету;

2) жүктеутердің бар екендігі туралы жоспар – графигін жүргізу;

3) оперативті бұйрықтар кітабін жүргізу және кәсіпорының жетекшілерінің тапсырмаларымен бұйрықтарын бұйрық орындаушыларға жеткізу және оның орындалуын бақылау;

4) жүктің келуі және жақындаы туралы мәліметтерді алу және участкеден участкеге машина және механизмдерді, жұмыс күшін реттеп тексеріп отыру;

5) жүктеу операциясында тұрған көліктің орныдалу нормасын бақылау, жұмыс күшін және механизмдер мен машиналарды қолдану;

6) жүктеу – жүк түсіру жұмыстарының смендік және тәулікті жоспарларын құрастыру және олардың орындалуын бақылайды;

7) басшылыққа тәулігінде немесе сменасында орындалған жұмыстар туралы есеп беру;

8) тиелмеген вагондар, машиналар және механизмдердің тұрып қалуы туралы анықтамаларды жинау және жөнелтілмеген жүктердің қалдығы және жөнелтілген жүктерді есептеу;

9) өндірістік участкелерден керекті материалдар мен артық бөлшектрге тапсырыстарды қабылдау және әрбір өндірістік участкелерді керекті материалдармен, механизмдермен, машиналармен, жүк тасу жабдықтарымен, сонымен қатар авто көлікпен қамтамасыз етілуін бақылау;

10)                   жүктеу, жүк түсіру және жүктерді сорттау фронттарының бір қалыпты жұмыстарының қорытындысын дайындау, қалыптасқан жүк ағымдарын оқып үйрену және жүктеу фронттарының техникалық күйінің есебімен жүктеу – жүк түсіру бір қалыпты жұмыстарының оперативті ұйымдастыруына қатысу және жүктің жүктелуін бір қалыпты қамтамасыз етеді, тәлік кезіндегі жүктеу және жүк түсіруде жүктің болуының есебін жүргізу, өндірістік жарақат алу жағдайларының және жұмыста ақау алу жағдайының есебін жүргізу.

Жүктеу – жүк түсіру жұмыстарының ұйымен жетілдіру және оперативті шешімдердің енуі мақсатымен жүктеу – жүк түсіру жұмыстары шебері мыналарға құқығы бар:

1) оның қызметіне қатысты кәсіпорын басшыларының жоба шешімдерімен танысу;

2) қарастырылған нақты міндеттемелер инструкцияларымен байланысты жұмысты жетілдіруі бойынша ұсынысты кәсіпорын басшыларына қарауға әкелу;

3) өзінің біліктік шегінде өзінің тікелей басшысына өзінің қызметі процесінде барлық болған жеткіліксіздіктер туралы хабарлау және оларды жою туралы ұсыныстар ұсыну;

4) жеке немесе  кәсіпорын басшыларының тапсырысы бойынша өзінің қызмет міндеттерін орындау үшін қажетті кәсіпорын бөлімдерден тиым салу;

5) кәсіпорының бөлімдерінің барлық құрылымындағы мамандарды оларға міндеттелген тапсырмаларды шешуге қатыстыру;

6) кәсіпорын басшыларына жұмысшылардың айналысатын қызметтерінен босатылуы, орын ауыстыруы және тағайындалуы туралы мәліметтерді тапсыру, ерекшеленетін жұмысшыларды жоғарылату, өндірістік және еңбек тәртіптерін бұзушыларды жазалау туралы ұсыныстар;

7) өзінің біліктілік шегінде құжаттарға қол қою және бұрыштау;

8) кәсіпорын әкімшілігінен оның қызметтілік міндеттемелері және құқықтарының орындалуына қолдау көрсетуді талап ету.

Жүтеу – жүк түсіру жұмыстары шебері қызметтілік инструкциясында келесі жағдайларда жауапқа тартылады:

1) Қазақстан Республикасының әсер етуші құқығымен анықталатын өзінің қызметтілік міндеттерін орындамаған жағдайда;

2) Қазақстан Республикасының күшіндегі әкімшілік, қылмыстық және азаматтық заңымен өзінің қызметін орындау процесінде құқық бұзушылық жасаған жағдайда;

Қазақстан Республикасының күшіндегі нақты еңбек, қылмыстық және азаматтық заңы шегінде матиралдық мүлікке зиян келтірген жағдайда.

Қорытынды

Көліктік және тиеу-түсіру жұмыстарындағы еңбек шығынын қысқарту үшін тасымалдауды және көлік құралдарын таңдауды ұтымды ұйымдастыру аса маңызды. Құрылыстың дамуы және заводтық құрылыс конструкцияларын және бөлшектерін дайындау дәрежесінің ұлғаюы оларды құрылыс алаңдарына жеткізу механизациясы мен ұйымдастырылуын жетілдіруді талап етті.

Алғы шептегі өндірістер мен ұйымдар өндірістік-техникалық жинақтаудың, жүктерді контейнерлеу және пакеттеудің дамыған әдісін қолданады, сонымен қатар, оларды құрылыс алаңдарына жеткізу жұмыс өндірісінің технологиясымен ұштастырылған, көліктік-жинақтау графигінің жалпы сағаты бойынша жүзеге асады.

Материалды-техникалық қамтамасыз етудің мұндай әдісі құрылыс индустриясы өндірісінің, көлік ұйымдары мен құрылыс-монтаж басқармасының жұмыстарын толық келісімге келтіруге себеп болады; бір   технолгиялық ағымды жасайды; жұмысты механизациялау және еңбек өнімділігі деңгейін арттыруды қамтамасыз етеді.

Кран деп, үлкен емес арақашықтыққа жүкті горизонтальді орын ауыстыруға және көтеру немесе түсіруге арналған жүк көтергіш машиналарды айтады.

Көтергіш крандар мынадай топтарға бөлінеді: консольді , мостылы, козловые , портальные жәнебашнялы. Кранның ең көп таралған түрлері : стрела түрі, мұнаралы, стрелалы өзі жүретін крандар болап саналады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Бекмагамбетов М.М.  „Автомобильный транспорт Казахстана, этапы становления и развития“ Алматы: Print-s 2003ж.  Қазақша баспасы 2008ж Қазақстанның автомобиль көлігі, құрылуы мен даму кезеңдері.
2. Великанов „Автомобильные транспортные средства“ 1977.
3. Бруков „Специализированный подвижной состав“ Транспорт 1979г.
4. Тур Е.Я. Серебряков Е.Б. Колобков А.А. „Устройство автомобилей“ Машиностроение 1990г.