Экстремизм

«Діни экстремизм»  атты кураторлық сағат өтті

Бүгінгі кураторлық сағатымыз діни экстремизм аясында  төмендегідей сауалдарға байланысты өрбіді.

1. Дін дегеніміз не?
2. Дінге деген жастардың көзқарасы қандай?
3. Әлемдік діндерден секталардың айырмашылығы қандай?
4. Қазіргі заманда қоғамға  қалай  ықпал етуде?
5. Діни экстремизм деген не, оны қалай түсінеміз?
6. Діни экстемизм салдарынан әлемде нелер болып жатыр?
7. Хиджап, паранжа , қысқа балақты шалбар, сақал қою мәселерін қалай түсінуге болады?

Және де көптеген діни ағымдардың пайда болуына байланысты, қоғамда кері саяси ұғымдардың пайда  болуы, адамның сана сезімін улайтын, әлемдік діндердің атын жамылып  теріс бағыт беретін діни секталардың  экстремалды түрде қаптауы туралы мәселелер талқыланды.

Жоғарыда айтылған сұрақтар бойынша төмендегідей баяндамалар  жасалынды және домбырамен күй тартылып, өлең жолдары оқылып т.б сауалдар аясында сөз қозғалып, ашық кураторлық сабақ болды.

«Діни эстремизм»- атты ашық сабақтың жүргізушісі болып  РЭТ-33 тобының басшысы Жексенов Руслан болды.

«Дін және діни экстремизм» - атты тақырыпта баяндама жасады.

Жеткенбай Ерболат:

Осы баянадамамда жалпы дүние  жүзілік өзекті мәселеге айналған экстримизим, терроризм тақырыбында, жалпы әлем жұртшылығының арасындағы келеңсіз жағдайларды мысал етті.

Мұндағы Экстремизм терминін қазақ тіліндегі мағынасын түсіндіріп кететін болсақ: Экстремизм латынның extremus – деген сөзінен шыққан. Ол «ең соңғы, ақырғы, төтенше» деген мағынаны білдіреді. Әрине, экстремизмнің түрлерінің бәрі – терроризм, расизм, этноцид, геноцид – бәрі де күш қолдануға сүйенген. Экстремизмнің бүгінгі таңда кең тараған түрі – терроризм. Terror – латын сөзі – қазақшаға аударғанда қорқыныш, үрей деген мағынаны білдіреді. Террорлық әрекеттің басты мақсаты қоғамда үрей, қорқыныш, әбігер туғызу, елдің тыныштығын бұзу, өзіне көпшіліктің назарын аудару арқылы өздерін үлкен саяси күш ретінде таныту болып табылады. Экстремизм бұл ілім немесе ғылым емес. Ал өмірде радикалды саяси ілімдер, саяси ұғымдар, түсініктер жиі кездеседі. Олар бірте-бірте кең етек алып, күш жинап, нақты практикалық әрекетке ұласады, яғни террорға, ұйымдасқан бандитизмге, қарақшылық қылмыс жасауға барады. Осы бір келеңсіз жағдайлардың кесірінен қаншама бейкүнә жандар қаза табады. Адамның омірі адам үшін ең қымбатты қазына болып саналады, осы қымбат қазынадан айыруға ешкімнің құқығы жоқ! Қазіргі кезеңде әлемде кең етек алып отырған бұл індетті материалдық қана емес, рухани мешеуліктің, адамдар бойындағы гуманистік сезімдердің тұрпайылануының салдары деп ұғынған жөн. Сондықтан да бұл ғасыр қасіретімен күресте осыны басты назарда ұстауымыз керек. 
Адамзат өркениеті, тарих тегершігі кері шегініс жасауға тиіс емес, өйткені планетадағы тіршілік прогреске құрылған, әлем ертеңге деген үлкен үмітпен өмір сүреді.-деп өз пікірін білді.

Осыдан кейін «Қазақ және ислам» тақырыбында бейнематериал  көрсетілді.Материалдан ислам дінінің пайда болуы,оның дамуы туралы деректерді қамтыды.

Келесі кезек «Қазақ даласына ислам дінінің келуі » - атты бейнематериал  көрсетілді

Келесі сөз кезегі РЭТ-33 топ студенті Құлмаханов Нұрдостың  «Қазақ және дін» - атты баяндамасы жасалынды.

Құлмаханов Нұрдос өз баяндамасында:

-Жалпы, ата-бабаларымыздың  Исламды жатсынбай қабылдауының  себебі, түркілердің байырғы Тәңір  сенімі монетеистік наным  болатын. Яғни, арғы бабалырымыздың ұстанған Тәңірлік сенімі Хақ дінді қорашсынбай, тез қабылдауына игі әсер етті. Әдепкіде, Орта Азия халықтары Ислам дінінің радикалді ағымдарымен бетпе-бет келгенін жоғарыда айтып өттік. Бірақ, оларға мойынсұнбауының себебі, өр кеуделі Ер түріктің ұрпағы Исламды күшпен қабылдағысы келмеді. Ақыр-аяғында Орталық Азия халықтары «ахлу суннаның» рационалистік бағыты саналатын Ханафия және Матурудия мазхабын қабылдады. Себебі, бұл ағымдар әрбір мәселеге ақыл-парасатпен қарауға шақыратын еді. Сондай-ақ, Исламның сопылық бағыты да ежелгі түркілердің алып-ерендік, озандық, жыраулық, сал-серілік дәстүрімен қабысатын. Осы үндестік сопылық ілімнің қазақ халқының жүрегінен орын алуына игі ықпалын жасады. Сөйтіп VIII ғасырдың орта тұсында қарлұқтардың Ислам дінін қабылдауымен басталған илаһи үдеріс, XVI-XVII ғасырда Керей мен Найман тайпаларының Хақ дінді қабылдауымен толықтай аяқталды. Сондықтан да бүгін де Қазақ халқының мұсылманшылығына күмәнмен қарауға еш негіз жоқ деп білеміз. Ал, айдың күннің аманында «тұлыпқа қарап мөңіреген аусыл қарадай» жоқ дүниені бар етіп жүрген деструктивті діни топтардың өкілдеріне Хақ-Тағала ынсап берсін деп тілейміз.

Бойды сергіту мақсатында, Қазақстанның ғана емес бүкіл әлем брендіне айналған қос ішекті домбыра  аспабымен РЭТ-33 тобының студенті Тулегенова Айгерім Құрманғазының күйі «Балбырауынды» орындап берді.

РЭТ-33 тобының студенті Тулегенова Айгерім

Қорытынды сөзді РЭТ-31, РЭТ-33 тобының кураторы Молдамурат Құралай  «Діни экстримзмнің зиянды тұстары  мен әлемдік діндердің пайдасы  мен зияны» - атты тақырыпта баяндама жасады.

Молдамурат Құралай:

Әлемдік діндер - БУДДИЗМ, ХРИСТИАН, ЗОРОАСТРИЗМ, ДАОСИЗМ, ИСЛАМ  осы діндердің барлығы әлеуметтік жағдайдан туындаған діндер. Осы  әлемдік діндер адамды адамгершілікке және тазалыққа, төзімділікке, білімге, бірлікке шақыратын таза діндер болып  табылады.Бірақ осы заманда әлемдік  діндердің кейпін танытып, бейнесін салып жүрген көшірме діндер қаптап кетті. Осындай жасанды діндердің  салдарынан қоғамда терроризм және діни экстремизм терминдері пайда болды.

Діни экстремизмнің  салдарынан адамның санасы уланып теріс  жолдарға түсіп жатқан адамдар аз емес.

Деректерге сүйенер  болсақ нағыз экстремистік топтардың  тауқыметін батыс елдері көруде. Соңғы  жылдары АБД, Еуропа елдерінде саңырау  құлақша қаптап кеткен христиан фундаменталист ұйымдары мен түрлі-түрлі секталар салдарынан мыңдаған адамдар аянышты  хәлде қаза тапты. Мәселен, АБД-нің  Калифорния (штатт) Сан Диего қаласында  «Ұлық бұлақ» деп аталған сектаның 39 мүшесі, 1997 жылы 26 наурыз күні өздерін  улап өлтірген. 1978 жылдың 18 қарашасында  Оңтүстік Америкадағы Гуяна мемлекетінің Джеймстаун (Jamestown) қаласында «Халықтың  храмы» деген сектаның 912 мүшесі циан газымен өз-өзін өлтірген. Францияның Сен Пиер қаласындағы «Күн храмы» сектасының 16 мүшесі 1995 жылы 23 желтоқсан  күні өз-өздерін өртеп өлген. Осы  сектаның Швейцарияның екі қаласындағы  мансұбтары (мүшелері) 1994 жылы 5 қазан  күні өздерін өртеп өлді. Күн храмы  сектасының Канададағы белсенділері де тыныш тұрған жоқ: шығыс аймақтағы  Морин төбесі деп аталатын мекендегі 5 адам 1994 жылы 4 қазан күні, ал, Сен  Касмирдегі 5 адам болса 1997 жылы 23 наурыз күні өздерін атып не өртеп өлтірген. Американың Техас штатындағы Вако қалашығындағы  «Давидиан» сектасына мүше 80 адамы 1993 жылы 19 сәуір өздерін өртеп  өлтіргені әлем жұртшылығының әлі  де есінде. Филипиндегі рұһбан (монах) Дату Мангайаның сектасының акциясында 1985 жылы 19 қыркүйек күні 60 адам өзін улы  газбен өлтірген. Жуықта, Орталық Африкадағы бір мемлекетте католик шіркеуінің бірнеше мың мүшесі бірге жан  қию рәсімін жасағаны есімізде. Мұның  бәрі де адастырушылардың ісі, бейкүнә  адамдарды жалған уағыздармен алдаушылық. Жалпы ел болып, осындай қауіпті  секталардан сақ болуымыз, жастарымызға лайықты дәрежеде көңіл бөліп, кесірлі  ағымдардың қиянаттығынан сақтануымыз  керек. Сондықтан, осындай жаман  жағдайлар болашақта болмау үшін білім жүйесі бойынша мектеп оқушыларына  «тарих тану», «тіл тану» , «қоғам тану»  сияқты «дін тану» пәні еңгізілсе, сонда  жастардың дінге деген сауатты  болар еді. Себеді қандай дін дұрыс, қандай дін теріс? - екендігін білмей кейбір жастар айыра алмай адасып жатады.

Жалпы қазақ халқына  ислам діні 4-5 ғасырда келген, одан бұрын тәңірге табынған ( тасқа, суға, айға, жерге, аруаққа).

Қазақтың қыз  баласы баяғыда ерлермен бірге сауық  сайран құрып аңшылыққа барған, атқа мініп бәйгеге қатысқан. Қазақ  қыздары бұрында ешқашанда басына орамал тақпаған, шаштарын өріп қоятын болған. Келін болғанда ғана үлкендерді сыйлап орамал таққан. Хижап, паранжа  күю біздің салт-дәстүрімізге және ар-намысымызға жат нәрсе, ол араб елдерінен келген киім.

Тарихқа сүйенетін  болсақ қазақ халқы қыздарын еркелетіп  еркін ұстаған, Әлия мен Мәншүк - Ұлы отан соғысында қолына қару алып ерлермен бірге соғысқа аттанған отаның қорғау үшін. Роза Бағланова, Бибигул  Төлегенова, Роза Рымбаева, Майра Мұхамедқызы  т.б әншілеріміз әншілік өнерімен әлемді мойындатты. Спорттың ауыр атлетика түрінен Зүлфия мен Мая Парижде  болған әлем чемпионаттан қазақ халқының туы мен ән ұранын дүниежүзіне  мойындатты. Қоғамда саясы лидер  болып жүрген әйел азаматшаларымызда  жетерліктей. Сондықтан ислам дініндегідей әйел заттына қазақ халқы ешқашан  шектеу қоймаған. Ал ислам дінінде  қыз балаларға деген шектеу өте  көп, ер балармен салыстырғанда дәрежесі ылғида төмен тұрады.

Мысалы, Иран және Ирак елдерінде қыздар мектепке бармайды, қоғамдағы саяси сайлауларға  қатыса алмайды, бөтен еркектің бетіне қарамайды, беттерін жауып бүркеніп жүреді. Ал біздің елімізде ондай емес. Әйел қауымы саяси сайлауларға еркін  қатысады, орта және жоғары білім ордаларында  білім ала алады, кез келген өнер, ғылым, мәдениет т.б салаларға өз еркімен қатысып, көптеген жетістіктерге  жетуде.

Қытай халқы дүниежүзін экономикадан мойындатып отыр, дін  жағынан емес. Ал, Жапония, Корея, Тайланд, жалпы шығыс елдері әлемді сандық электронды құрылғылармен әлемді жаулап отыр. Бұл мемлекеттер дін жағынан  емес білім жағынан әлемге өздерін  таныта білді.

Қазақ елі 20 жылдық тәуелсіздігіміздің арқасында ислам  мемлекеттерінің ішінде алдыңғы  орында көш бастап келе жатырмыз. Себебі, қоғамның 70 пайызы әйел қауымы болғандықтан, ерлері мен бірдей тең дәрежедеміз.

Қорыта келе сөзімді  жастарға айтар ойым, ақылым көп  жылдық тарихымызды, салт-дәстүрімізді, мәдениетімізді, тілімізді, дінімізді  және асыл қасиеттерімізді сақтай білейік.

Арандатушы, арам діндерден  аулақ болайық!

Бар күш жігерімізді  білімге, мәдениетке, қоғамға, болашағымыз  жарқын болуына үлкен үлесімізді қосайық, еліміздің болашағы жастар сіздердің қолдарынызда!

Ата-бабамыздан қалған дінімізді, ана сүтінен дарыған  тілімізді, ар-намысымызды, кең байтақ жерімізді, егеменді елімізді арандатушы арам діндерден және терроризмдерден  сақтай білейік !!! 

2010 жылдың 30 қазанында ТарМУ-дің  «Есеп және аудит» кафедрасының 1, 2 курс эдвайзерлері С.Д. Баймедетов, Л.Е. Заурбекова, А.Б. Қалабаеваның  ұйымдастыруымен «Діни экстремизм - халықаралық терроризмнің бір  бөлігі» атты ашық сабақ болып  өтті. Іс-шараға Жамбыл облысы  әкімдігі ішкі саясат басқармасының  «Жастар орталығы» ұйымдастыру  бөлімінің меңгерушісі Д.Н. Құттыбаев  қатысып, «Діни ағымдар жастардың  тәрбиесіне» атты тақырыпта дәріс  оқыды.

Әлемдік қауымдастық ХXI ғасырға  қадам баса отырып, халықаралық қауіпсіздікке  төніп тұрған қауіптің жаңа түрі, халықаралық  сипат алған терроризм мәселесімен  бетпе-бет кездесіп отыр. Терроризм  идеологиялық  мотивациялық күш көрсетуге байланысты саяси-діни күрестің бір түрі. Терроризм қазір ғана пайда болған құбылыс емес. Оның тарихы мен тамыры өте тереңде жатыр деуге болады.   
Сонымен қатар, терроризм сөзінің ислам сөзімен байланыстырып айтып жатқанын баспасөз беттерінде, БАҚ-да жиі кездестіріп, естіп те жатырмыз. Діндер адамзат тарихында ізгіліктің құралы болғаны анық. Бірақ саяси күштер дінді саясаттың құралы етіп алып, қатыгез саяси мақсаттарын жүзеге асыруға пайдаланып отыр деушілер де бар. Әрі террорлық актілерді тек исламға қатысты діни ағымдар мен ұйымдар жасайды деп ойлауға болмайды. 
Үстіміздегі ғасырда технология мен ғылым дамыған кезде діни экстремизм деген ұғым жиі қолданылуда. Ол сөздің астында көбінесе «ислам терроризмі» деген түсінік жатады. Діни экстремизм дегеніміз - саяси күштердің өз мақсаттарына жету үшін дін атынан мемлекетке қарсы жасалған немесе бағытталған күресі. Сөйтіп, олар өз билігін орнатуға немесе айтқанын орындатуға ұмтылады. 
Дінімізді бұрмалап әртүрлі жаңалықтарды еңгізіп, дінімізден, тілімізден, ділімізден, мәдениетімізден, қазақты қазақ етіп көрсететін салт-дәстүрімізден, ұлттық құндылықтарымыздан айырып, халықтың арасында араздық, дұшпандық, жеккөрушілік, тасбауырлық тудырып, ынтымағынан, бірлігінен айырып, ұмыттырғысы келгені, түрлі ағымдардың өте белсенді түрде жұмыс жасап жатқандығы – осының айғағы.  
Міне, дәріс осы мәселелер төңірегінде өрбіп, жақсы ойлар айтылды. Білімгерлер тарапынан сұрақтар туындап, сауалдардың жауабы да табылып жатты. Жалпы, іс-шара ақпараттық-танымдық үлгіде болғандықтан, білімгерлер керекті, пайдалы дүниелерді біліп қайтты деген ойдамыз. 

 Қайрат Лама Шариф: Діни экстремизм – хақ діннің жауы

Бүгінгі таңда діни экстремизм Батыс пен Шығыстың үлкенді кішілі елдерінің басты мәселесі. Алайда әр елдің қоғамында өзіндік ерекшеліктер бар. Қазақстандағы діни экстремизмнің  шынайы келбеті қандай? Оның түп  тамыры қайда жатыр және онымен күресу жолдары қайсы? Осы және басқа сауалдарға Қазақстан Республикасы Дін істері агенттігінің төрағасы Қайрат Лама Шариф жауап береді.   

Қайрат Қайырбекұлы, «Діни экстремизмнің алдын алу» және «діни экстремизмге қарсы күресу»  ұғымдарының арақатысы жөнінде  не айтасыз?Олар тәжірибеде қалай жүзеге асып жатыр?

Дін істері агенттігі конфессияаралық  келісіммен қамтамасыз ету, азаматтардың діни сенім еркіндігі құқығын  және діни бірлестіктермен өзара  байланыс салаларын, сондай-ақ аталмыш  бағыттағы сала аралық үйлестіруде  мемлекеттік стратегияны жүзеге асырушы орталық атқарушы орган  болып табылады.