Батыстық психологияның бүгінгі даму бағыты

5. Жасерекшелік  психологиядағы «дағдарыс» және «жаңа қалыптасулар» ұғымы

Л.С. Выготский  және А.Н. Леонтьев дағдарыс туралы. Барлық жастық дағдарыстардың сипаттамасы (туылу  дағдарысы, 1 жастық дағдарыс, 3 жастық, 7 жастық және т.б. дағдарыстар). Әрбір жасерекшелік кезеңдегі жаңа қалыптасулар.

6. Кіші  мектеп жасының сипаттамасы

Кіші мектеп жасындағы балалардың танымдық процесстерінің дамуы мен тұлғалық ерекшеліктері. Бұл жастағы жетекші әрекеттер  және жаға қалыптасулар.

7. Психикалық  дамудағы жетекші іс-әрекет ұғымы

Барлық жасерекшелік кезеңдердегі жетекші іс-әрекеттер (ойнау іс-әрекеті, оқу, кәсіби іс-әрекет). Жетекші іс-әрекеттің бала және ересектердің психикалық дамуына әсері.

8. Кіші  мектеп жасындағы дамудың әлеуметтік  жағдайы

Л.С. Выготский  әлеуметтік даму жағдайы туралы. Кіші мектеп жағдайындағы әлеуметтік даму жағдайының ерекешліктері және оның балалардың психикалық дамуына және әлеуметтік дағдылардың қалыптасуына әсері.

9. Жасерекшелік  психологияның әдістері

Тұлғаны зерттеу  әдістері туралы ұғым. Бақылау, эксперимент, егіздер әдісі, шығармашылық жұмыстарды талдау әдістеріне сипаттама жасау.

10. Жеткіншек  жастағы психикалық даму

Жеткіншіктерде  танымдық процесстердің даму ерекшеліктері (түйсік, қабылдау, ес, ойлау, елес). Осы  кезеңдегі жетекші іс әрекет және жаңа қалыптасулар. Жеткіншектерді тәрбиелеудегі негативті жақтар. Формальді емес ұйымдар және олардың жеткігшек тұлғасының қалыптасуына әсері.

 

«Әлеуметтік психология» пәні

1. Әлеуметтік  психологияның пәні және әдістері

Жалпы психология және әлеуметтану  – әлеуметтік психологияның «ата-анасы».әлеуметтік психологияның пәні туралы революциялық ойлар. Әлеуметтік психологияның зерттеу аймағы. Әлеуметтік психологияның басқа пәндермен байланысы және гуманитарлы ғылымдар жүйесінде алатын орны. Адамның және қоғамның қазіргі мәселелерін қарастыратын әлеуметтік психология.

Әлеуметтік-психологиялық  зерттеу әдістерінің жалпы сипаттамасы: сұрақтама, бақылау, документтерді  талдау. Әлеуметтік психологиядағы эксперименттің негізгі түрлері және спецификасы. Әлеуметтік-психологиялық әсер етудің белсенді әдістері: мазмұны, түрлері, мүмкіншіліктері мен шектеулері. Әлеуметтік-психологиялық тренинг және оның түрлері. Топтық дискуссия.

2. Әлеуметтік  психологиядағы қарым-қатынас түсінігі, оның құрылымы, түрлері мен қызметтері

Қарым-қатынастың құрылымы, мазмұны, формалары мен  механизмдері. Қарым-қатынастың негізгі  жақтары: коммуникативті (вербалды және вербалды емес қарым-қатынас), интерактивті, перцептивті.

Қарым-қатынас  кезінде болатын қиындықтар мен  кедергілер. Деструктивті қарым-қатынас туралы ұғым. Сәтті қарым-қатынастың негізгі факторы.

Тұлғааралық қарым-қатынасты  зерттеудің негізгі бағыттары (В.Н. Куницына). Қарым-қатынас және тұлғааралық  қатынас.

3. Кіші  топтың әлеуметтік-психологиялық  феномені (лидерлік, шешім қабылдау, конформизм, адаптация).

Кіші топ  туралы ұғым және оның жіктемесі.

Тұлға мен қоғам  қатынасы тұтастығы кіші топты әлеуметтік-психологиялық  зерттеу мәселесі ретінде (Н. Триплет, В. Меде, В.М. Бехтеров және т.б.). Топтағы  тәртіп қалыптастыру мәселесі (М. Шериф, Т. Ньюком және т.б.). Топтық әсер етулердің механизмдері мен тәсілдері. «Конформизм» феномені (С.Аш, Р. Крачфилд және т.б.). Ұйымдастырушы құрылымдардағы тұлға: авторитетке бағыну феномені (Ст. Милгрэм).

Тұлғаның топқа  бейімделу кезіндегі әлеуметтік-психологиялық заңдылықтар. Лидерлік және басшыдық топ өмір сүру барысын басқарушы феномен ретінде. Лидер тұлғасын әлеуметтік-психологиялық зерттеудегі негізгі теориялық подходтар. Топтық шешім қабылдау процесі. «Топтық өрістендіру» құбылысы. Топтық дискуссия, «брейнсторминг» топтық шешімдердің тиімділігін арттыру әдісі ретінде.

4. Кіші  топтың әлеуметтік-психологиялық  құрылымы.

Кіші топ  ұғымы және оның құрылымы (құрамына байланысты). Кіші топ жіктелетін құрылымдар: билік құрылымы, коммуникация, қарым-қатынас. Топ дамушы жүйе ретінде.

5. Үлкен  топтың әлеуметтік-психологиялық  құрылымы. Психикалық құбылыстың  массалылығы.

Үлкен әлеуметтік топтың жіктемесі. Стихиялы ұйымдаспаған (тобыр, демонстрация және т.б.) және уақытша  жартылай ұйымдасқан (публика, митинг, аудитория және т.б.) үлкен топтардың психологиялық аспектілері. Ұйымдасқан үлкен топтардың құрылымы мен психологиялық ерекшеліктері (әлеуметтік класстар, этностар, кәсіби топтар, сәяси партиялар). Тобырдың динамикасы және әлеуметтік-психологиялық мехнизмдері. Тобырдағы тұлғаның мінез-құлқы. Үрей ұғымы. Жұқтыру, сендіру, еліктеу процесстерін жалпы мінез-құлықты анықтау үшін зерттеу. Адамдардың демографиялық мінез-құлқының әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктері (миграция: сыртқы және ішкі).

6. Тұлғаның әлеуметтені ұғымы: кезеңдер, интституттар, әлеуметтені механизмдері

Әлеуметтені ұғымы. Әлеуметтену инститкттары мен механихмдерінің  жалпы сипаттамасы. Әлеуметтену  процесі. Әлеуметтенудің негізгі кезеңдері. Э.Эриксон концепциясындағы тұлғаның даму моделі және сәйкестілік ұғымы.

Жасерекшелік  дағдарыс. Ересек жастағы әлеуметтену  динамикасы мен сферасы. Қарт адамдардың зейнеткерлік статусқа бейімделуі.

7. Әлеуметтік  психологияның дамуының негізгі  даму кезеңдері (шет ел және  отандық психология)

Әлеуметтік  психология жеке ғылым ретінде даму алғы шарттары. Алғашқы әлеуметтік-психологиялық теориялар («Халықтар психологиясы» М. Лацарус, Г. Штейнтел, В. Вундт; «Масса психологиясы» Г. Тард, «Әлеуметтік мінез-құлықтың инстинктер теориясы» В. Макдугал). Әлеуметтік психологияның даму переодизациясы (Г.М. Андреева, Е.С. Кузьмин). Отандық әлеуметтік психология даму тарихы. 

8. Қазіргі  әлеуметтік психологияның негізгі  бағыттары

а) Қазіргі әлеуметтік психологиядағы необихевиоризм. Әлеуметтік психология зерттеулеріндегі негізі үйрену теориялары.

б Әлеуметтік-психологиялық феномендерінің психоаналитикалық интерпретациясы. Әлеуметтік психологиядағы З.Фрейд позициясы және психоаналиткалық концепциялар.

в) Әлеуметтік психологиядағы интеракционизм. Дж. Мидтің концепциясы Интеракционисттік бағдардың теориялық негізі ретінде. Рольдік теориялар. Сыртқы- және ішкі рольдік шиелеінстер мәселе ретінде. Референтті топтар теориясы (Г. Хайманн, М. Шериф, Р. Мертон және т.б.)

г) Когнитивті психология қазіргі әлеуметтік психологиядағы доминантты бағдар ретінде. Когнитивті сәйкестілік теориясының жалпы сипаттамасы. Құрылымды баланс (Ф. Хайдер), коммуникативті акт (Т. Ньюком), когнитивті диссонанс (Л. Фестингер) теориясы.

д) Жүйелі – іс-әрекеттік трактовка әлеуметтік-психологиялық құбылыс ретінде. А.Н. Леонтьевтің іс-әрекет теориясы және оны әлеуметтік психологияда қолдану. Бірлескен іс-әрекет концепциясы және ұжымдық теория (А.С. Макакренко, А.В. Петровский, Л.И. Уманский).

 

«Психодиагностика негіздері» пәні

 

1. Психодиагностика  ғылым және тәжірибе ретінде

Психодиагностика  негіздері психология ғылымының  аймағы ретінде. Психодиагностика құрылымы. Психодиагностика тәжірибелі психологтың  дәстүрлі іс-әрекет формасы ретінде. Тәжірибелік іс-әрекетте психодиагностиканың  алатын орны мен ролі. Психодиагностикалық процесс, оның негізгі кезеңдері. Психодиагност әрекетінде кездесетін қиындықтар.

2. Психодиагностиканың  негізгі бағыттары және басқа  ғылымдармен байланысы

Психодиагностиканың қолдану аясы: кеңес беру, терапия, экспертиза, профтаңдау, патопсихологиядағы психодиагностика. Әр сферадағы психодиагностка спецификасы: процесс, әдістер, міндеттер және нәтижелерді өңдеу. Психодиагностиканың жалпы психологиямен, дифференциалды, психометрика, практикалық психологиямен байланысы.

3. Психодиагностиканың  қалыптасу тарихы

Эксперименттік  психология және психодиагностиканың  пайда болу тарихы. Психодиагностиканың  ғылым ретінде қалыптасу көздері (Гальтон, Кеттелл, Бине, Спирмен).

ХХ ғасырдағы  психодиагностика. Психодиагностиканың  СССР және Ресейде дамуы.

4. Психодиагностикалық әдістердің негізгі класстары

Психологияда  Б.Г. Ананьев бойынша әдістердің жіктемесі. Психодиагностиканың әдістері: бақылау, сұрақтама, тесттер,  проективті әдістер, психосемантикалық, психобиографиялық  әдістер.

5. Психодиагностикадағы  өлшеу мәселесі

Негізгі психометрикалық  шкалалар. Мәліметтердің негізгі  түрлері. Өлшеу түрлері: критериалды, нормативті және ипсативті.

Өлшеу деңгейлері: атаулы, реттік, интервалды және қатынас  деңгейі.

Тесттік шкалалрдың статистикалық табиғаты. Психометрикадағы өлшеу мәселесі және тест қасиеттері (ассиметрия, эксцесс).

6. Тест  стандартизациясы

Стандартизацияның 2 формасы. Стандартизация процедурасы. Сызықтық және сызықтық емес стандартизация. Белгілі стандартизация шкалалары: Z-бағалау, Т-шкала. Станнайн, стен, IQ шкаласы.

7. Тесттің  психометрикалық қасиеті

Сенімділік, сенімділік түрлері, сенімділікті есептеу процедурасы, валидтілік, валидтілік түрлері, тесттің  валидтілігін есептеу процедурасы. Тест сенімділігі. Тесттің сенімділігі  төмендететін факторлар. 

8. Тұлға және тұлғааралық қатынас психодиагностикасы

Тұлғалық сұрақтама  жасау технологиясы. Негізгі тұлғалық сұрақтамалар: тұлғаның теориялық моделі, негізгі шкалалар, жүмыс реті және нәтижелерді өңдеу. Конституционалды диспозицияны (темперамент) психодиагностикалау. Әлеуметтік-шартталған диспозицияны (мінез) өлшеу. Тұлғаны патосипаттамалық диагностикалау. Тұлғааралық қарым-қатынасты зерттеу. Тұлғаны психодиагностикалық зерттеудегі идеографиялық және номотетикалық подходтар.

9. Мотивацияны  психодиагностикалау

Объект және әдістер. Мотив және мотивация ұғымдары. Мотивацияға қол жеткізуді өлшеу, аффелятивті қажеттілікті өлшеу, қалжыңды фразалар тесті.

10. Интеллектіні  психодиагностикалау

Интеллектінің факторлы модельдері (Спирмен, Терстоун). Интеллектінің факторлы модельдері (Гилфорд, Вернон, Векслер). Интеллектінің когнитивті модельдері (Р. Стернберг). М. Холоднаяның ментальді тәжірибе концепциясы. Айзенктің монометрикалық подходы. Дж. Равеннің прогрессивті матрицасы. Д. Векслер тесті. Құрылымды интеллект тесті (Р. Амтхауэр, ШТУР). Стэнфорд-Бине интеллект шкаласы.

11. Психологиялық  эксперимент жүргізудің этникалық  ұстанымдары 

Психологиялық зерттеулердегі мүмкін болатын этникалық  мәселелерді ашу. Негізгі этникалық  ұстанымдарды сақтауды қадағалау: психологтың  персоналды жауапкершілік ұстанымы, сыналушының зерттеуде өз еркімен қатысу ұстанымы, психологтың адалдылығы, ашықтығы, клиенттер құқығын сыйлау, конфеденциалдылық.

12. Ғылыми  зерттеу әдіснамасы және олардың  деңгейлері

Психологиялық зерттеудегі әдіснама ұғымы және оның алатын орны. Әдіснама деңгейлері: жалпы ғылымдық, философиялық, жалпы психологиялық,и нақты зерттеулер деңгейі. Теория, әдіс және әдістеме ұғымдары. Бұл ұғымдардың байланысы.

 

«Этнопсихология» пәні

1. Қазіргі  этнопсихологияның негізгі бағыттары

Этнопсихологияның категориялық аппараты – этнопсихологияның  негізгі ұғымддарының жиынтығы, негізгі  қасиеттері, зерттелетін құбылысқа  қатынасы мен байланысынан құралған.

Қазіргі этнопсихологияда «этнос» категориясының 3 анықтамасын береді:

• Этнос – бұл тарихи қалытасқан, бір территорияда жинақталған тілі, мәдениеті, психикасы және сана бірлігі бір-біріне ұқсас адамдардың жиынтығы (Ю.В. Бромлей).
• Этнос – биосфера мен социосфера шекарасында орналасқан Жер биосферасының арнайы құрылымы (Л.Н. Гумилев).
• Этнос – тұлғааралық байланыстар, мәдени ақпараттармен шектелген кеңістік (С.А. Арутюнов, Н.Н. Чебоксаров).

Мәдениет  категориясы – адамдармен жасалған қоғамдық орта (Берри); мәдениет - бір топ адамдарына ортақ өмір сүру амалы (Пуртинг); мәдениет – саналанбайтын жағдайлар, стандартты процедуралар мен мінез-құлық сипаттамаларының жиынтығы (Н.М. Лебедева).

«Ұлттық-психологиялық  ерекшеліктер», «Әлемнің этникалық  бейнесі», «этникалық менталитет», «этникалық өзіндік сана» категориялары.

2. Этнопсихологияның  негізгі ұстанымдары. Этнопсихология  ұстанымдарының дамуына Б.Ф. Поршневтың  қосқан үлесі.

Б.Ф. Поршнев  екібірлік «Біз» және «Олар» ұстанымы. Бұл ұстанымдардың жүзеге асу  механизмдері суггестия және контрсуггестия.

3. Г.  Штейнтал, М. Лацарустың этнопсихологияға  қосқан үлесі

Неміс ғалымдары  Г. Штейнтал, М. Лацарус этнопсихологияның  негізін салушылар. 1859 жылы олар «Этникалық психология және тілтану» журанлын шығарды.

4. В.  Вундт – халықтар психологиясының негізін салушы