Дәрісіз емдеу

                                                  

МАЗМҰНЫ:

 

1. Кіріспе.................................................................................................2

Жалпы дәрісіз емдеу  жайлы

2. Сүлікпен емдеу...................................................................................3

  3.1. Алгоритмі, Гирудотерапия.............................................................4

4)   Қыша қағаздарын қою.......................................................................6

5)   Компресс қою арқылы  емдеу.............................................................8

  5.1. Жылы компрессті қою әдісі.............................................................9

  5.2. Суық компресс..................................................................................10

  5.3. Ыстық компресс қою........................................................................11

  5.4. Ылғалды қыздыру және  дәрілік компресстерді қою.....................12

6)  Жылытқышты қолданудағы мейіркештік сатандарт.........................13  

7)  Мұзды мұйықты қою әдісі....................................................................15

8)  Оңқа қою.................................................................................................16

9) Сумен емдеу процедурасы......................................................................17

10) Қосымша сұрақтар:

   10.1. Тест сұрақтары.................................................................................18

   10.2. Сөзжұмбақ........................................................................................21

   10.3.  Бақылау сұрақтары.........................................................................23

   10.4.Терминологиялық диктант..............................................................25

     11) Пайдаланған әдебиеттер.......................................................................26

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе.

 

 

Дәрісіз емдеу.

Терінің ішінде нерв талшықтардың көп болғандықтан рефлекс арқылы қан айналасына әсер етуге болады. Нерв рецепторлары жылымен тітіркендіргенде –қан тамырлары кеңейеді, ал суықпен тітіркенсе тамырлары жіңішкереді. Жылы процедуралар ауырғаның басады.

Жылының әсері барлық ағзаға таралмайды, терең тіңдерге әсер етеді.

 

Ағзаның суыққа әсері 3 кезеңнен тұрады:

 

Бірінші кезеңде тамырлар жіңішкеріп тері бозарады суық болады, құан ішкі мүшелерге қарай ауысып, ауырғаны басылдады.

Екінші кезең бір минуттан кейін басталады, тамырлары кеңейіп тері қызарып жылынады.

Үшінші кезеңде терісі көкшіл – қызыл болып мұздайды, тері қабаты қаздың терісі секілді болады.

 

Суық процедуралырдың  әсері дененің сыртқы қабаттарына  жайылады. Дәрісіз емдеу әдісі  рефлекс арқылы бүкіл ағзаға әсер етеді.

Дәрісіз емдеу процедураларына  жатады: қыша, оңқа, сүлік, мұздатқыш, жылытқыш, емдеу ванналары, массаж т.б.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                           

                                         

Сүлік туралы аңыз

 

 Медициналық сүлік  ретінде қолданылатын арқасында  өрнегі бар сүлік туралы аңыз  да бар екен. Ертеде Сүлеймен  пайғамбар алыс жолдан шаршап-шалдығып, аяғы ісіп келе жатқан соң, жолда кездескен көлшікке аяғын салып демалады. Сол арада мызғып кеткен пайғамбар ояна келе, аяғының ісігінің де кетіп, бойындағы ауырлықтың да жоғалғанын және денесі жеңілдеп қалғанын байқайды. Тек аяғының астында майда құрттар мен кішкене ғана қан ағып жатқанын көреді. Риза болған Сүлеймен пайғамбар құрттардың арқа тұсынан сипап, ризашылығын білдіреді. Бүгінде медициналық сүліктердің арқа тұсындағы өрнектердің пайғамбардың төрт саусағының іздерінен қалған белгі екен деген аңыз бүгінге жеткен екен.

 

 

 

                              

                

 

 

 

 

                                       

 

СҮЛІКТІ ҚОЮ  ТӘСІЛІ.

 

Мақсаты: емдік, жергілікті жерден қан алу, қанның ұюын төмендету.

Қолдану көрсетілімдері: гипертониялық криз, жүрек аймағының ауруы (стенокардия, миокард инфаркті), қан тамырларының түйінделуі (тромбофлебит), тамырда қанның ұюы (тромбоз вен), тік ішектің айналуы (геморрой), бауыр көк тамырларының іркілуі (венозный застой в печени), глаукома.

Қарсы көрсетілімдері: қан қысымының төмендеуінде (гипотензия), қан аздықта (анемия), қанның ұйюының төмендеуінде (снижение свертываемости крови), аллергиялық жағдайда, антикоагулянтармен емдеу кезеңінде, тері сезімталдығының жоғарлығында.

Қоятын жерлері: емізік тәрізді өсіндінің аймағы (область сосцевидного отростка), оң жақ қабырға асты, кеуде тұсының сол жағы, көк тамырлардың зақымданған жолдары (шахмат тәрізді), құйымшақ айналасы, самай аймағы.

Асқынулар: терінің қышуы, қан ағу, пиодермия, сыздауық, тері асты тіндеріне қан кету.

Дайындаңыз: залалсыздандырылған: таңғыш бинтті, науаны, шымшуырды (пинцеттерді), тампондарды, сүрткілерді, пробиркаларды,          40% глюкоза ерітіндісін, натрий хлорид ерітіндісін, ҚЖК, тұздалған суды, ыдыстағы ыстық суды, 6-8 белсенді сүліктерді, зарарсыздандыратын ерітіндісі бар ыдысты.

Іс-әрекет алгоритмі:

 

• Науқасқа емшара мақсаты мен барысын түсіндіріңіз, оның ем шараға рұқсатын алыңыз.
• Қолыңызды гигиеналық деңгейде тазартыңыз. Залалсыздандырылған қолғапты киіңіз.
• Науқасқа ыңғайлы қалып беріңіз.
• Дененің қажетті жерін босатып, ашып, теріні қараңыз, қоятын орнында түкті шаш болса қырып алып тастаңыз.
• Залалсыздандырылған мақта шариктерін жылы қайнатылған суда сулап терідегі белгіленген жерді жуыңыз және оны қызарғанша ысқылаңыз.
• Теріні құрғатыңыз.
• Сүлік коятын жерге 40% глюкоза ерітіндісін жағыңыз.
• Банкада суда тұрған сүлікті пинцетпен алып, құйрық жағын пробирканың түбіне қаратып салыңыз.
• Пробирканы дененің қажетті орнына тақап, сілкілей қозғалыс жасап, сүлікті теріге бағыттаңыз.
• Сүлік теріні тістеп жабысқанда және оның алдыңғы бөлігінде толқынды қозғалыс пайда болғанда пробирканы алыңыз.
• Артқы сорғыш ауыз (емізік) астына залалсыздандырылған салфетканы салыңыз.
• Сондай әдіспен барлық сүлікті қойып шығыңыз (бір сәтте 4-тен 12-ге дейін сүлік қояды).
• Сүліктің қозғалысын қамтамасыз ету үшін, оның дене бойын жылы суға суланған мақтамен сұлап шығыңыз.
• Науаны сүліктің қойылған жеріне жақын қойыңыз.
• 30-60 минуттай күтіңіз. Дені сау сүлік қанды сорып болған соң, қойған науаға өздігінен түседі.
• Егер сүлік түспесе немесе оны ерте алу қажет болса, алдыңғы сорғыш ауыз (емізік) аймағын тұзды сумен сулаңыз.
• Қолданған сүліктерді зарарсыздандыру ерітіндісіне салыңыз, сосын ҚЖК салыңыз.
• Сүліктің сорған жеріне құрғақ залалсыздандырылған таңғышты үстіне қойып үлкен мақта көлемімен бір тәулікке таңып тастаңыз (сүлік сорған жер 6 сағаттан 24 сағатқа дейін қанайды).
• Пайдаланған күтім құралдарын зарарсыздандырыңыз: сүрткілерді, мақта шариктерді, қолғапты қауіпсіз жоюға арналған контейнерге салыңыз.
• Қолғапты шешіп, қолыңызды жуып, кептіріңіз.
• Бір тәуліктен кейін таңғышты ауыстырыңыз, егер қан ағу тоқтамаса, жараның үстіне залалсыздандырылған қысатын таңғыш салыңыз.

 

Ескерту:

• сүлік науқастың қанына өзінің сілекей құрамындағы ұйытқыштыққа қарсы әсер ететін антикогулянт – гирудин затын жібереді;
• сүлік салған жарақат орны біраз уақытқа дейін (3 сағатқа дейін) қанайды, бұл табиғи жағдай;
• асептика ережесі бұзылғанда жарақат орны іріңдейді немесе сол жарақат орны қышитын болады;
• сүлікті бір рет қана қолданады.

 

 Гирудотерапия – сүлікпен емдеуді осылай атаған. Қазіргі таңда кардиологияда, офтальмологияда, дерматологияда, хирургияда, гинекологияда, урологияда, неврологияда, герентологияда кеңінен қолданылып, күретамыр және қан тамыр ауруларына, тері ауруларына, өкпе, бас сақинасы, инфаркт, инсульт, глаукома секілді ауруларға таптырмас емге айналды. Тіпті соңғы кездері адамдар сүліктің көмегімен арықтап, адам жасын жасартатын «сиқырлы емші» ретінде де пайдалануда. Сүлікті қажет деген жерге тек арнайы маман ғана салады. Бұл жәндіктің емдік қасиетінің сыры адамның артық арам қанын сорып алып, қан айналысын жақсартатын артықшылығына қоса, тағы бір кереметтілігі оның биологиялық белсенді заттарға бай, түрлі ферменттерден тұратын сілекейінде. Түрлі ферменттермен қатар қанның ұюына тосқауыл қоятын гирудин және 100-ге жуық биологиялық пайдалы заттар сүлік сілекейінің басты артықшылығы болып саналады. Ол бір сағат ішінде адамның 15 мл-дей қанын сорып алады, одан соң өзі ажырайды.

 

                                  

 

 

ҚЫША ҚАҒАЗДАРЫН ҚОЮ.

 

Қышаны дененің жапсырылған тұсы қызарғанша (әдетте 5-10 минут) ұстайды. Алғаннан кейін денеге жабысып қалған қышаны жылы сумен шайып, содан кейін ептеп сүртіп тастайды, тері қатты қызарған болса, ол жерге вазелин жағады. Қышаны қолдан дайындау үшін оның құрғақ ұнтағын (балалар үшін оны жартылай бидай не картоп ұнымен араластырады) жылы су қосып, қою ботқа болғанға дейін араластырады. Дайын ботқаны нығыздау матаға 0,5 см қалындықпен жағады. Содан кейін бетіне шүберек салып денеге жабысқанша саусақпен басып ұстайды не бинтпен таңып тастайды. Тыныс жолдары қабынғанда қышаны кеуде тұсқа (кеуденің дал ортасына) және балтырға, бронхит кезінде кеуденің бір не екі жағына, гипертонияда желкеге қояды. Тері ауруларымен ауырғанда қышаны пайдалануға болмаңды.

Мақсаты: дене учаскесін қыздырып қанмен толысуын күшейту, ауырсынуды басу, қабынуға қарсы, ісінуді тарату әсері.

Қолдану көрсетілімдері: тыныс алу жолдарының қабыну аурулары, гипертониялық криз, стенокардия, бұлшық еттердің қабынуы, жүйкелердің қабынуы, операциядан кейін болатын іркілу құбылыстардың алдын алу.

Қарсы көрсетілімдері: тері аурулары, жоғары қызба, өкпеден қан кету, тері сезімталдығының қатты төмендеуі немесе болмауы, қатерлі жаңа ісіктер.

Қоятын орындары: желке аумағы, балтыр бұлшық ет аумағы, жүрек аумағы, төс сүйектің жоғарғы бөлігі, жауырын аралығы және жауырын асты аумағы

Асқынулар: терінің көлбіреп күюі, терінің дақтануы.

Дайындаңыз: қыша қағаздарын, жылы суы бар (t-40-45⁰С), науаны, сүлгіні, көрпені, салфетканы, жылы жаялықты.

 

Іс-әрекет алгоритмі:

 

• Науқасқа емшара барысын түсіндіріңіз, оның келісімін алыңыз.
• Қолыңызды гигиеналық деңгейде тазартыңыз. Қолғапты киіңіз.
• Қыша қағаздарының жарамдылығын, қолдану мерзімін тексеріңіз (қыша қағазынан қыша түспеуі керек және өзіндік арнайы қышалық иісі сақталуы тиіс).
• Науқасты ыңғайлы қалыпта жатқызыңыз, қоятын орынды анықтап, терісін қараңыз.
• Қышаны жылы суға 5-10 секундтай салып алыңыз (t-40-45⁰С) аздап қана сілкіңіз және кезекпен қыша жасбыстырылған жағын денеге тығыз басыңыз (терінің жоғарғы сезімталдығында қыша астына дәке салфеткасын салыңыз).
• Науқасты сүлгімен, сосын көрпемен жабыңыз.
• 5-10 минуттан кейін қыша қағаздарын алыңыз (тері қызаруы тиіс).
• Теріден қыша қалдығын алу үшін, жылы сумен суланған салфеткамен теріні сүртіңіз.
• Науқастың терісін сүлгімен құрғатып сүртіңіз.
• Емшара біткен соң науқасқа 30-40 минуттай төсек тәртібін ұсыныңыз.
• Қолғапты шешіп, қолыңызды сабындап жуып, сүлгімен құрғатыңыз.

Ескерту:

• қыша қағазын тері бүтін болғанда ғана қояды;
• қыша қағазы емшек безі үстіне, емшек ұшы аумағына, омыртқа жотасына, туа біткен дақ үстіне қойылмайды;
• емшектегі нәрестелерге денесі қызарғанға деиін емшараның ұзақтығы          5-7 минут.

                                       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                  

 

 

 

КОМПРЕСС

 

Науқас адамға компрестің тигізетін әсері қыша мен банка  қоюдан кем емес. Компрестің бірнеше  түрі болады : жылы, ыстық және мұздай.

 

 

        

  

 КОМПРЕСТІ  МЫНАНДАЙ АУРУЛАРҒА ПАЙДАЛАНУҒА  БОЛАДЫ ;

 

1. буын ауруларына ;

2)   өкпенің сыртқы  шел қабығы қабынғанда ;

3)   әйелдердің емшектері  қабынғанда ( мастит ) ;

4)   ине салу салдарынан  ісік пайда болғанда ;

5)   буынның сіңірі созылған  жағдайда ;