Дербес ЭЕМ негізінде ИАЖ-ның ќалпы жєне даму перспективалары

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. ИНТЕЛЕКТУАЛДЫ АҚПАРАТТЫҚ  ЖҮЙЕЛЕРДІҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ҚОЙЫЛЫМЫ

1.1.   Дербес ЭЕМ негізінде ИАЖ-ның ќалпы жєне даму перспективалары

1.2.  Интелектуалды ақпараттық жүйелердің принциптері мен оған қойылатын талаптар

2. ХХІ ғасыр  көшбасшысы бағдарламасы

Қорытынды

ҚОЛДАНЫЛҒАН әдебиеттер

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасында  ақпараттандыру процессі басталған  кезден бастап-ақ оны қолданудың тиімді жолдары іздестіріле басталды. Басында  текст теру, электронды кестемен жұмыс  жасау сияқты дайын программалардың көмегіне жүгінсе, қазіргі уақытта әр-түрлі салада өзіне әмбебап бағдарламалар дайындауға көшті.

Оған дәлел қай жұмыс  орнына қабылдаған кезде компьютерлік біліміңізді сұрайды, тексереді. Міне, осыдан бастап-ақ бағдарламашылардың жұмысының өрісі кеңейюде деп айқын айтуға болады. Батыс Қазақстанда дәл осы жұмыспен айналысатын фирма жоқ, дегенмен де бағдарламашылар тобы осы жұмысты алысқа шаптырмай-ақ тындырып бағуда.

Қазіргі жоғарғы оқу  орнындағы ақпаратты жүйелер  немесе информатика мамандығы бойынша оқып жатырған студенттердің курстыдық жобасының өзі бір саланы автоматтандыруға немесе бір пән бойынша ақпараттандырылған жұмыс орны және тағы да сол сияқты үлкен жобаларды орындауды талап етеді. Бұл орайда менің де курстыық жұмысымды айта кеткен жөн деп есептеймін.

Менің курстық жұмысымның тақырыбы: «Мемілекеттік зейнетақы төлеу орталығының автоматтандырылган жүйесін жасау». Мен бұл бағдарламаны Мемілекеттік зейнетақы төлеу орталығының аналогы етіп жасадым.

Бұл бағдарлама қысқаша  айтқанда ақпараттық жүйелер мамандығы бойынша оқитын студенттің қарапайым қиялынан туған. Сондықтан да бұл бағдарламаның мәні үлкен бағдарламаның бастауы ғана.

 

1. ИНТЕЛЕКТУАЛДЫ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ҚОЙЫЛЫМЫ

1.1.   Дербес ЭЕМ  негізінде ИАЖ-ның ќалпы жєне даму перспективалары

          Автоматтандырылған ақпараттық  жүйелерде кейбір ЖОО-да принципті  түрде әртүрлі әдістемелік және  технологиялық салаларында Жұмыс  орны мен талаптардың орындалуына  күш салатын болса, оқу процессінің  жоғарылығына керісінше әсер  етеді. Сондықтан да ақпарат сапасы теория мен практикада тек қана ЖОО-да ғана емес, сол сияқты колледждер мен мектептерге де жетіспейді.

         Көпртеген зертеулерге қарағанда  ақпараттық технология негізгі  жоспарланған және модельденген  жаңа дамушы орта болып есептелініп “Мемілекеттік жұмыс орны ортасы” – деген атаққа ие болып отыр.

         Ақпараттық Жұмыс орны беру  ортасы түсінігі бойынша оның  аумағын көптеген ережелеріне  қарамастан нақты белгілермен  жазылады. Осыдан ақпарраттық Жұмыс  орны беру ортасынла мынадай  тұжырымға келуге болады: жоспарлы коммуникатциялық ортада компьютер техникасын қолдану Жұмысшылар, оқытушылар, ата – аналар және оқу орындарында ақпарратты алу үшін үлкен маңызын тигізеді. Сондықтанда оқуда және одан тыс шараларға пайдалану көлемін үлкейтуге бағыт алу керек.

         Қазірде республика бойынша осы  тәрізді ақпарат комплексі теқ  қана жеке кафедра, факультет,  ЖОО-да ғана пайдаланылады. Осы  салдардан ақпараттық Жұмыс орныді  ақпараттық Жұмыс орны беру  ортасында жеке облыстар мен  республика деңгейінде біріктіру өте маңызды болып табылады. Осыған байланысты ҚР басшылығының 2001 жылдың 6-шы тамызында № 1037 “2002 – 2004 жылдарды ҚР-да Жұмыс орны жүйесін ақпараттандыру консепциясы туралы” қаулысы қабылданды.

        Адамдар барлық жинақтаған Жұмыс  орныдерін қолданбай фундаментальды сапалы Жұмыс орны алуы мүмкін емес. Осыған байланысты кез келген оқу ғимраттары ақпараттық Жұмыс орны беру кеңістігінде кітапхана қарастыруы керек. Электронды кітапхана ортасы салыстырмалы түрде жанама ортаның барлық компоненттеріне Жұмыс орныді сақтаушы және келесі негізгі тапсырмаларды шешуші роль атқарады:

Жұмыс орны жинақталуы (ақпаратты  жинақтау және сақтау);

Жұмыс орныді архивтеу (ақпарат  көзін анықтау, тез қамту және қажетті көп аспектілі деректерді іздеу).

ЖОО-ның оқу процесінің кітапхана қорымен жанама түрде байланыстылығы ақпараттық Жұмыс орны беру ортасындағы “оқу процесінің” компоненттері мен электронды кітапхананың ақпараттық –технологиялық интеграциясы заңдылығына сәйкес болады. Оларға электронды оқулықтар, лабораториялық практикумдар, анықтамалар және де басқа университеттің оқу процесінде қолданылатын электронды мәліметтер жатады.                                                                             

Практикада оқытудың ақпараттық технологиясы деп арнайы техникалық- ақпараттық амалдарды қолданатын барлық технологияларды айтамыз. Мысалы, ЭЕМ, аудио, видео, кино.

Оқытуда компьютерлер көп  қолданыла бастағанда «оқытудың  жаңа ақпараттық технологиясы» термині  пайда болды. Жалпы айтқанда, кез  келген педагогикалық технология – бұл ақпараттық технология, себебі технологиялық оқыту процесінің негізін ақпарат және оның өзгерісі құрайды. Компьютер қолданылатын оқыту технологиясына «компьютерлік технология» термині дәл келеді. Компьютерлік технологиялар программалап оқыту туралы идеяларды дамытады, қазіргі компьютерлер және телекоммуникацияның бірегей мүмкіндіктерімен байланысты жаңа, әлі зертелмеген технологиялық оқыту түрлерін ашады. Оқытудың компьютерлік технологиясы – бұл компьютер арқылы ақпаратты дайындау және беру процесі.

Компьютерлік технология төмендегі үш жағдайда орындалады:

І – «ойына жету» технологиясы ретінде (компьютерлік оқытуды жеке дидактикалық есептер үшін жеке тақырыптар, бөлімдер арқылы пайдалану).

ІІ – қолданып отырған  технологияның ішіндегі ең маңыздысын анықтайтын негізгісі ретінде.

ІІІ – монотехнология ретінде (бұл жағдайда барлық оқыту  процесстері, барлық оқыту процесстерін басқару, диагностиканың барлық түрлері, мониторинг компьютерді қажет етеді).

Технологияның классификациялық параметрлері:

Қолдану деңгейі бойынша: жалпыпедагогиклық.

Философиялық негізі бойынша: бейімделгіш + технократиялық.

Дамудың негізгі факторы  бойынша: социогендік + психогендік.

Игеру тұжырымдамасы  бойынша: ассоциативті – рефлекторлы.

Тұлға құрылысына бағдары  бойынша: ақпараттық + операциялық.

Мазмұнының сипаты бойынша: ойға жету кез келген мазмұн үшін жарамды.

Танымдық қызметті меңгеру  типі бойынша: компьютерлік.

Ұйымдық формалар бойынша: даралық + кішкене топтар жүйесі.

Жұмысшыға сәйкестігі бойынша: қызметтестік.

Басым әдіс бойынша: ақпараттық + операциялық, диалогтық + программалап оқыту.

Модернизация бағыты бойынша: ұйымдастыру мен басқарудың тиімділігі.

Жұмысшылардың дәрежесі бойынша: барлық категориялар.

Ақпаратпен жұмыс жасай  білуді қалыптастыру, коммуникативтік  қаблетті дамыту.

Ақпараттық қоғам мүшесін  дайындау.

Жұмысшыға мүмкіндігінше  көп материалдар беру.

Зерттей білушілік, тиімді шешім қабылдай алушылық қасиеттерін  қалыптастыру.

Оқыту – бұл Жұмысшының компьютермен қарым-қатынасы.

Бейімділік принципі: Жұмысшының даралық ерекшелігіне компьютердің бейімделуі.

Оқытудың диалогтық  сипаты.

Басқарылуы: кез келген уақытта оқыту процесінің оқытушысымен қатынасуы мүмкін.

Жұмысшының компьютермен қарым-қатынасы барлық тип бойынша  орындалады: субъект-объект, субъект-субъект, объект-субъект.

Жеке және топтық жұмыстардың  тиімді сәйкестігі.

Жұмысшының компьтермен  қарым-қатынасы кезіндегі психологиялық  сая күйін қуаттау.

Шектелмеген оқыту: мазмұны, оның интерпретациясы және қосымшалары  өте кең.

Компьютерлік технология педагогикалық программалық тәсілдерде көрсетілген және компьютер жадында сақталған мазмұнның кейбір формализациялық моделін қолдануға және телекоммуникациялық жүйе мүмкіндігіне негізделген.

Жұмыс орны мазмұнының фактологиялық  жағының негізгі ерекшелігі қат-қабат  үлкейту, қазіргі деңгейде ақпараттық базасы бар компьютерлік ақпараттық орта, гипертекст және мультимедиа, микромирлер, имитациялық оқыту, электрондық коммуникациялар, эксперттік жүйелер болып табылады.

Әдістеменің ерекшеліктері:

Оқытудың компьютерлік әдістерін интерактивті деп атайды, себебі олардың Қызметкер мен Жұмысшының әрекетіне “дыбыс беру”, олармен диалог “жүргізу” қаблеті бар. Бұл компьютерлік оқыту әдістемесінің ең негізгі ерекшелігі болып табылады.

Компьютерлік технологияның  І және ІІ варианттарында компьютер мен басқа технология элементтерінің арасындағы байланыс туралы сұрақ аса маңызды.

Компьютер оқыту процесінің барлық этаптарында қолданылады: жаңа материалдарды түсіндіргенде, бекіткенде, қайталағанда, Жұмыс орныін, іскерлігін және дағдыларын бақылағанда. Сонымен қатар Жұмысшы үшін ол әр түрлі функцияларды атқарады: Қызметкернің, жұмыс құралдарының, оқыту объектісінің, ұжымның қызметін, ойын ортасын.

Қызметкер қызметінде компьютер:

оқыту ақпаратының көзі (Қызметкерді және кітапты жартылай немесе толық алмастыра алады);

көрнекі құрал (мультимедиа  және телекоммуникация мүмкіндіктерімен сапалы жаңа деңгейде);

дербес ақпараттық кеңістік;

тренажер;

диагностика және бақылау  құралдары.

Жұмыс құралдарының қызметінде  компьютер:

тексттерді дайындау және оларды сақтау құралы;

тексттік редактор;

графиктер тұрғызушы, графиктік  редактор;

үлкен мүмкіндіктері  бар есептеуіш машина;

модельдеу құралы.

Оқыту объектісі қызметінде компьютер:

берілген процессте  компьютерді программалауды оқытуда;

программалық өнімдерді  құруда;

әр түрлі ақпараттық орталарды қолдануды жүзеге асырудағы  құрал.

Компьютерлік технологиядағы қызметкердің жұмысына келесі функцияларды енгізуге болады:

Барлық класс және пән деңгейінде оқу процесін ұйымдастыру (оқу процесінің графигі, сыртқы диагностика, қорытынды бақылау).

Классішілік белсенділікті  және келісімділікті ұйымдастыру (жұмыс  орындарын орналастыру, инструктаж, классішілік жүйені басқару және т.б.).

Жұмысшыны жеке бақылау, жеке көмек көрсету, Жұмысшымен жеке қарым-қатынас. Компьютердің көмегімен визуалды және есту түрлерін қолданатын даралық оқытудың жақсы варианттарына жетуге болады.

Ақпараттық ортаның  компоненттерін дайындау (оқыту, демонстрациялау  құралдарының әр түрлі, программалық құралдар және жүйелер, көрнекі құралдар және т.б.), оның белгілі бір оқу курсының пәндік мазмұнымен байланысы.

Оқытуды информатизациялау  Қызметкердер мен Жұмысшылардан  компьютерлік сауаттылықты талап етеді. оНы компьютерлік технология мазмұнының ерекше бір бөлігі ретінде қарастыруға  болады. Компьютерлік технология (компьютерлік сауаттылық) мазмұнының құрылымына мыналар кіреді:

информатика және есептеуіш  техниканың негізгі түсініктерін білу;

принципті құрылысын  және компьютерлік технологияның функционалды мүмкіндіктерін білу;

қазіргі операциялық  жүйелердң және олардың негізгі коммандаларын білу;

қазіргі программалық қабықшаларды және жалпы бағытталған операциялық  жүйелерді және олардың функцияларын білу;

ең болмағанда бір  тексттік редакторды білу;

программалаудың алгоритмі, тілі және пакеті туралы алғашқы түсінік;

қолданбалы программалардың практикалық бағыттағы алғашқы тәжірибелері.

Жұмысшының ғылыммен және мәдениетпен қарым-қатынасы үшін бірден бір мүмкіндікті бүкіләлемдік компьютерлік Internet жүйесі береді.

Жер бетінің әрбір  бөлігіндегі адамдармен хат алмасу;

Барлық банктерден, мұражайлардан, әлем қоймаларынан ғылым және мәдениет жаңалықтарын алу;

Интерактивті қарым-қатынас, халықаралық серверлер арқылы болып  жатқан оқиғаларды бақылау.

Бүгінгі таңда Жұмыс  орны беруді ақпараттандыру формалары  мен құралдары өте көп. Олардын мақсаты оқыту процесін мүмкіңдігінше дидактикалық жағынан тиімді ұйымдастыру.  Дидактикалық тиімділікке қол жеткізу үшін қазіргі замандағы ақпараттық және телекоммуникациялық технология құралдарын комплексті түрде зерттеу,  өз бетінше жұмыс жасау, Жұмыс орны алу сияқты әр түрлі салаларда қолдану қажет.

Оқу процесінде ақпараттық және телекоммуникациялық құралдар мүмкіндігін комлексті түрде  қолдануды жузеге асыру көп функционалды электрондық оқу құралдарын құру және қолдану кезінде ғана мүмкін болады.

Осындай ақпараттандырылған жұмыс орнытарды оқытуда пайдаланудың негізгі дидактикалық мақсаты Жұмыс  орны беру, Жұмыс орныді бекіту, дағды  мен іскерліктер қалыптастыру, меңгеру  деңгейін бақылау.

Көп функционалды ақпараттандырылған жұмыс орныр:

Жұмысшылардын өз бетінше Жұмыс орны алу қызметің ұйымдастыруға;

Әр түрлі ақпаратты  жинау, өндеу, сақтау, объектілерді, құбылыстарды модельдеу сияқты, оқыту қызметін ұйымдастыру процесіңде қазіргі  заманғы ақпараттық технологиялардың мүмкіңдіктерін пайдалануға;

Оқу процесінде мультимедия технологияларын, гипертекстік және гипермедия жүйелерін пайдалануға;

Жұмысшылардың интеллектуалды мүмкіндіктерін, Жұмыс орны, дағды, іскерлік денгейлерін, сабаққа дайындық денгейін бақылауға;

Оқытуды басқаруға, оқу  қызметінің, тестілеудің нәтижелерін бақылау процесің автоматтандыруға интеллектуалдық денгейіне қарай тапсырмалар беруге;

Жұмысшылардын өз бетінше  оқу қызметін жүзеге асыру үшін жағдай жасауға;

Қазіргі заманда телекоммуникациялық  орталарда жұмыс жасауға, ақпараттық ағындарды басқаруды қамтамасыз етуге мүмкіңдік береді.

Оқытушы электрондық  құралдарды компонеттері ретінде мыналарды  қарастыруға болады:

Сервистік программалық құралдар;

Жұмысшылардың Жұмыс  орны деңгейін, іскерлігі мен дағдыларын бақылау мен тексеруге арналған программалық құралдар;

Электрондық тренажерлар;

Математикалық және имитациялық  моделдеу үшін  прграммалық құралдар;

Автоматтандырылған оқтушы жүйелер (АОЖ);

Экспертті оқытушы жүйелер (ЭОЖ);

Интелектуалдық оқытушы  жүйелер (ИОЖ);

Жұмысшылардың Жұмыс  орны денгейін бақылау және тексеруге арналған програмалық құралдар құрылу жеңілдігіне байланысты кең қолданыс тапты. Тіпті, программалау негіздерімен таныс емес кез келген оқытушы өз пәні бойынша сұрақтар мен мүмкін болатын жауаптарын енгізе алатын бірқатар инструментальді жүйелер бар. Жұмысшының есебі ұсынылатын жауаптардын ішінен дұрысын тандау. Бұндай программалар оқытушыларды  бақылау тапсырмаларын беріп, олрадың дұрыстығын тексеру жұмысынан босатады. Оқу материалын бекіту үшін бұл программаларды бір неше рет қолдануға болады.