Жаңа заманның рационалистік и эмпирикалық дәстүрлері(Ф. Бэкон, Р. Декарт)

Ж. Ламетри кез-келген форма  материядан бөлінбейді және кез-келген материя қозғалыспен байланысты. Оның ойынша, субъстанция соңында  материямен түйіседі, материя қозғалыста болады, сезіну және түйсіну қабілетеріне ие.

Адам басқа тіршілік иелерінен  айырмашылығы ақылының даму деңгейінен ажыратуға болады. бірақ ол адамды машина ретінде қарастырып, механика заңдарына сүйенді, адам тәнінің  механикасын зерттеу автоматты  түрде оның сезімдік және ойлау әрекетерін ашуға жол ашады деген жансақ пікірде болды.

Материалистік философияны жүйелеп көрсеткен Поль Анри Гольбах (1723 – 1789) болды.

Оның ең ірі трактат «Табиғат жүйесі» (1770). Оның негізгі идеясы – материя біздің сезім түйсіктерімізге әлдеқандай жолмен әсер ететін нәрселердің бәрі. Ол өзгермейтін және бөлінбейтін атомдардан тұрады, олардың негізгі қасиеттері – ұзындық салмақ, пішін, бітеулік. Қозғалыс ол да материяның атрибуты, оны денелердің кеңістікте жай ғана орын ауыстыруы ретінде қарады. Адам – табиғат заңдарына бағынатын оның бөлігі. Детерменизмді қорғап, сонымен бірге себептілікті механистік тұрғыдан қарастырды. Ол кездейсоқтықты жоққа шығарды. Гольбах таным мәселесінде сенсуализмді ұстанды, агноститсизмге қарсы болды. Саясаттак – конституциялық манархияның, ал бірқатар жағдайда – білімдер абсолютизмнің жақтаушысы болды. Қоғамдық көзқарастарда идеялис «Пікір – дүниені билеп-төстейді» деді. Ол заң шығарушылардың қызметі тарихта шешуші роль атқарады деп ойлады. Адамдардың азаттық алу жолы оқу-ағартуда деп білді.

П. Гольбахтың табиғат туралы іліміні француз материалисті  Дени Дидро (1713 – 1784) еңбектерінен жалғасын тапты.

Басқа француз материалистері сияқты, Д. Дидро табиғатың мәңгілігі  мен шексіздігі туралы тұжырымынан  бастады. Табиғатты ешкім жаратпаған, одан басқа, одан  тыс ешнәрсе жоқ. Материалистік ілімінде кейбір диалектикалық элементтерін – материя мен қозғалыстың, табиғатта жүріп жатқан процестердің өзара байланыстарын, табиғи формалардың мәңгі өзгерісте болатындығы туралы идеяларын енгізді.

Материалдық бөлшектердің мех. Қозғалысы қалайша түйсіктерге  тән мазмұн тудырады деген мәселені материяның жалпы сезімталдығы туралы ойға жүгіне отырып шешті. Осыған байланысты рефлекстер туралы ілімінің негізі болған психологиялық қызметтің материялистік  теориясын айтты. Бұл теория бойынша  адамдар жануарлар тәрізді –  тек сезіну қабілеті мен есі бар  құрал-саймандар. Бұл жөніндегі еңбегі  «Даламбердің Дидрмомен әңгімесінде»

Ол таным мәселесінде, Бэконның тәжірбиеден бастау алған  білімінің алдына қойған бар мақсаты  тек ақиқаты ғана ұғынып қоймай, адамның күш қуатын арттыру мен  кемелдендіру жолын табу деген пікірін  дамытты. Тәжірбие мен бақылау танымдағы  жетекші әдіс болып табылады. Солардың негізінде ойлау толық ақиқат болмаса да, ықтималдығы жоғары білімге  жете алады. Оның өмірінің мақсаты энсеклопедияны жарықа шығару болды. Қоғамдық ойларында  феодалдық деспотизмге қарсы  шықты, конституциялық монархияны жақтады.

Сонымен, француз  ағартушылары тарихтың қозғаушы күші адамзат ақылы, ағартушылық процесс  екендігін басты атап көрсетті. .

Бұл сұрақтарға дәл жауаптар  К. Гельвеций және П. Гольбах еңбектерінен табылды.

Клод Андриан  Гельвеций (1715-1771) «Ақыл туралы» трактатының авторы. Гелвеций Бойынша, объективті өмір сүретін материя сезім – түйсік арқылы танылады. Гельвеций еске сақтауды танымның екінші құралы деп санады, оған ұзаққа созылатын бірақ әлсіз түйсік деп анықтама берді. Ойлауды қарапайым түрде түсіне келіп, түйсіктердің араласуы деп анықтады. Адам мінез-құлқын тәрбиелеудегі қоғамның атқаратын рөлін атап көрсетті, осымен феод. Қатынастарды капит. Қатынастармен ауыстыру қажет екнндігін түсіндірді. Қоғам дамуында адам санасы мен құштарлығының айқын рөлін көрсетті. Сонымен ол адам қалыптасуындағы ортаның шешуші рөлі, жеке және қоғамдық мүдделердің жарасымды қауышу идеясы, ақыл қабілеттің теңдігі марксизмдекгі утопиялық соцализмді қалыптастыруда негіз болды.