Война 1812 года на Беларуси

1. Уводзіны

1. Абаснаванне выбара тэмы

2. Характарыстыка выкарыстанай літаратуры

2. Асноўная частка. Вайна на тэрыторыі Беларусі

1. Францыя  і Расія напапярэдадні вайны. Прычыны вайны
2. Размяшчэнне рускіх армій. Пачатак уварвання напалеонаўскай арміі
3. Адносіы насельніцтва Беларусі да напалеонаўскага нашэсця
4. Ваеннныя дзеянні на тэрыторыі Беларусі
1. 27-28 чэрвеня – бой пад Мірам
2. 11 ліпеня – бой пад Салтанаўкай
3. 13-15 ліпеня- бой пад Астроўна
4. 18-20 ліпеня- бой пры Клясціцах
5. 30 ліпеня- бітва пры Свольна
6. 2 жніўня-бой пад Красным
7. 6-8 кастрычніка- бітва у Полацка і Чашнікаў
8. 3-5 лістапада- бітва пад Красным
9. 14-17 лістапада- бітва на Бярэзіне
5. Разгром напалеонаўскага нашэсця
6. Наступствы вайны для Беларусі

3. Заключэнне

1. Гістарычнае значэнне перамогі рускага народа ў Айчынай вайне 1812 года
2. Памяць пра Айчыннную  вайну 1812 года на Беларусі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Уводзіны

Вайна паміж Францыяй і Расіяй з'яўляецца адным з найважнейшых падзей у  гісторыі Еўропы 21 стагоддзя. Вайна 1812 года - адна з самых гераічных  старонак гісторыі Расіі. Перамога гэтай дзяржавы над заваёўнікам, які лічыўся найвялікім ваенным геніем свету і да моманту нападу на Расію быў знявечаны арэолам усемагутнасці і непераможнасці, уразіла ўяўленне сучаснікаў і на цяперашні час хвалюе нашчадкаў, служыць для адных прадметам гонару, для іншых - неразгаданай загадкай, для трэціх- грознай перасцярогай – “не хадзі на Маскву!". "Рускай Іліядай" назвалі яе сучаснікі. Ёй прысвечана самая вялікая колькасць даследаванняў у параўнанні з любой іншай падзеяй 1000-летняй гісторыі дарэвалюцыйнай Расіі. Пра вайну 1812 года напісана больш 10000 кніг і артыкулаў, не лічачы вялікага мноства твораў сусветнай літаратуры пра Напалеона, якая 1908 году ўключала 200 тыс. назваў і з тых часоў значна вырасла. Аднымі з самых аб'ектыўных з'яўляюцца кнігі Е.В. Тарле "1812 год" і Н.А. Троецкага "1812. Вялікі год Расіі".

Вайна 1812 года з'явілася найвялікім выпрабаваннем для беларускага народа і ў той ж час паваротным пунктам у духоўным жыцці ўсёй велізарнай краіны.

1. Абаснаванне выбара тэмы

 Я абрала тэму "вайна 1812 года на Беларусі", так як  жадала больш даведацца пра гэту вялікую гістарычную падзею. 1812 год меў велізарнае значэнне для Беларусі і ўсёй Еўропы. Я лічу, што гэта тэма актуальна ў наш час, бо сёлета выконваецца 200- годдзе канчатка вайны 1812 гады.

 Вайна 1812 года  зноў і зноў  прыцягвае да сябе ўвага даследнікаў,  застаючыся ў ліку вечных тэм  гістарычнай навукі.

2. Характарыстыка выкарыстанай літаратуры

Айчынная  вайна  знайшла  адлюстраванне  ў  навуковай  і  мастацкай  літаратуры,  натхніла  лепшых  дзеячаў  мастацтва  на  стварэнне  выдатных твораў.

Галоўнай крыніцай маей работы з’яўляецца кніга Міхаіла Галдзенкова ”Наполеон  и Кутузов. Неизвестная война 1812 года”. Аўтар гэтай кнігі лічыць, што вайна 1812 года міфіялагізіравана  ў гісторыі Расіі. У гэтай кнізе  аўтар прапануе чытачу малавядомыя  факты, дакументальныя сведчанні  і  розныя пункты гледжання , каб кожны мог сфармаваць асабіствы погляд на падзеі тых дзён.

У  1999  году  ў  нашым  раёне  выдадзена  кніга  "Памяць".  У ёй апублікаваны  артыкул пра "Падзеі  1812  года  на  Дрысенiчыне".

У  кнізе  генерал - маёра  М  Багдановіча  «История  Отечественной  войны  1812 года,  по  достоверным  источникам.    Т.1"   1859  г.  выдання  падрабязна  аналізуецца  ход  ваенных  дзеянняў  на  тэрыторыі  Дрысенскага павета,  есць  ўвесь  неабходны  картаграфічны  матэрыял. Агульнавядомы  па  рамане  Л. Н. Талстога  "Вайна  і  свет"  Дрисский  лагер.

Я выкарыстала таксама кнігі “История СССР” аутар Кабанаў П. І., “Гісторыя Беларусі: дапаможнік для паступаючых у ВНУ” аўтар А.Л. Абецэдарская, “Недаром помнит вся Россия…” аўтар В.І. Буганаў.

Былі выкарыстаны таксама матэрыялы  краязнаўчага музея імя І.Дз. Чэрскага і артыкулы з Інтэрнета.

1. Багдановіча М. «История  Отечественной войны 1812 года,  по  достоверным  источникам.   Т.1" 1859  г.    
2. Галдзенкоў М. “Наполеон и Кутузов. Неизвестная война 1812 года”.-Минск, 2011
3. Інтэрнет
4. Кабанаў П. І., Казаченка А. И. “История СССР. Часть первая”- Москва, 1979 г.
5. Казакоў Ю. Л., Каханоўская  А. Г. “Гісторыя Беларусі” - Мінск, 1998 г.
6. Лякін В.А. “Белорусские поля сражений 1812г.” - Мозырь, 2009
7. Сосна У. А., Марозава С.В., Паноў С. В. “Гісторыя Беларусі(19 ст.-1917 г.)” - Мінск, 2005
8. Талстой  Л. М. “Война и мир”

 

1. Асноўная частка. Вайна на Беларусі

1. Францыя  і Расія напапярэдадні вайны. Прычыны вайны

Пачатак  XIX  стагоддзя - драматычны  перыяд  у  гісторыі  Еўропы.  15  гадоў  грукаталі  бітвы,  лілася  кроў,  руйнаваліся  дзяржавы.  Звар'яцелая  ідэя  сусветнага  панавання,  якая  нарадзілася  ў  галаве  "сына  рэвалюцыі"  Напалеона  Банапарта,  абыйшлася  народам  Еўропы  ў  некалькі  мільёнаў  жыццяў.

Амаль  усе  краіны   Заходняй  Еўропы,    за  выключэннем  Англіі,  разгромлены.  Найболей  буйныя,  (у тым ліку  Аўстрыя  і  Прусія)  змушаны  скласці  з  Францыяй  саюзнічыя  дамовы,  якія  абавязвалі  іх  аказваць  Францыі  ваенную  і  эканамічную  дапамогу.  Па  ўмовах  Тільзіцкага  дагавору  (1807 г.)  паміж  Францыяй  і  Расіяй  з  адарваных  ад  Прусіі  польскіх  зямель  было  створана  герцагства  Варшаўскае,  фактычна  падпарадкаванае  Францыі.  Напалеон  атрымаў  зручны  плацдарм  нападу  на  Расію.  "Я  буду  гаспадаром  свету, - казаў  ён,- застаецца  толькі  Расія,  але  я  раздаўлю  яе".  Для будучай вайны Напалеон  мабілізаваў эканоміку значнай часткі  Еўропы.  Напачатку стагоддзі Францыя па  сваім эканамічным развіцці  саступала толькі  Англіі.  Напалеону атрымалася  стварыць  войска  ў 1  млн.  200  тысяч чалавек.  Слабасцю  войска  Напалеона   была  рознапляменнасць    і чужыя салдатам  мэты  вайны.

А  ў  Расіі яшчэ  была  рэкруцкая  сістэма  набору,  таму  навучаных  ваеннай  справе  людзей  у  запасе  не  было.  Акрамя  таго,  Расія  вяла  тым часам  войны  з  Іранам  і  Турцыяй.  Феадальна - прыгонніцкія  парадкі,  далучэнне  да   блакады  Англіі  падрывалі  эканоміку  краіны.  Па  ўзроўні  свайго  грамадска - палітычнага  і  эканамічнага  развіцця  Расія  адставала  ад  перадавых  заходнееўрапейскіх  краін,  у  якіх  адбыліся  буржуазныя  рэвалюцыі,  і  ўсталяваўся  капіталізм.

Ваенны  міністр  М.Б. Барклай  дэ Толли  (з  1810 гады)  распрацаваў  буйнамаштабную  праграму  павышэння  баяздольнасці  рускага  войска,  ажыццявіў  шэраг мерапрыемстваў па  падрыхтоўцы  тэатра  ваенных  дзеянняў  супраць  Варшаўскага  герцагства  і  Францыі.  Рамантаваліся  старыя  крэпасці,  будаваліся  новыя,  у тым ліку  і   на  тэрыторыі  нашага  раёна.  Фармаваліся  новыя  для  рускага  войска  сталыя  злучэнні - пяхотныя  карпусы  і  кавалерыйскія  дывізіі.

 Супрацоўнік  сакрэтнай   экспедыцыі Ваеннага  міністэрства  Чуйкевич  П. А. ,  ведаючы   пра  праўзыходныя  сілы  суперніка,  прапанаваў  арыгінальную  тактыку   вядзення  баявых  дзеянняў:  татальная   партызанская  вайна  пры   няўхільным  спарадкаваным  адступе   асноўных  войскаў. 

У  кастрычніку  1811  гады   Расія  і  Прусія  склалі  ваенную  канвенцыю,  якая  прадугледжвала  рускую  акупацыю  ўсходніх  частак  Варшаўскага  герцагства. Па хуткім часе  пасля  гэтага  цар  аддаў  загад  пра  гатоўнасць  усіх  карпусоў  на  заходняй  мяжы  да  паходу.

          2.Размяшчэнне рускіх армій. Пачатак уварвання

У  сакавіку  1812  года  сфармаваны  3  рускіх  заходніх  арміі:  1 - я (каля  120  тыс.  чалавек,  галоўнакамандуючы Барклай дэ  Толли)  у Літве і заходняй  Беларуссии,  2- я (каля  49  тыс.  чалавек, галоўнакамандуючы П.І. Баграціён  у    наваколлях  Луцка  (у  траўні  1812  гады  набліжана  да  1- й  войскі  заняла  пазіцыі  ў  раёне  Волкавыск - Зэльва),  3 -я  рэзервовае  войска  (каля  44  тыс. чалавек,  галоўнакамандуючы  А. П. Тормасов)  у  раёне  Жытоміра,  потым  перамешчана  ў  Луцк.  Іх  дапаўнялі  3  адмысловых  карпусы  (каля  103  тыс.  чалавек) - Эсэна  каля  Рыгі,   Меллер- -Закомельского  каля  Торопца  і  Эртеля  ў  Мазыра.

   9   (21)  красавіка 1812  года  Аляксандр I  выехаў  з Пецярбурга  ў Вільню  ў галоўную  кватэру 1 - й арміі  і прыняў  вярхоўнае камандаванне.  даведаўшыся  пра гэта,  Напалеон  таксама адправіўся  да  сваіх войскаў,  якія  разгортваліся ў раёне Віслы. 

   10 ( 22 )   чэрвеня  1812  гады  Францыя  абвясціла   вайну  Расіі,  і   12 ( 24 )  чэрвеня  яе  галоўныя  сілы  перайшлі  расійска- польскую  мяжу  ў  раёне  Коўна.  Падчас  Віленскай  аперацыі  1812  гады  французы  без  бою  занялі  Вільню;  войска  Барклая  дэ  Толли ,  якую  пераследваў   узмоцнены  авангард  Мюрата,  пачала  адыходзіць  на  Свінцяны  ў  кірунку  на  Дрыскі  лагер.

3.Адносіы  насельніцтва Беларусі да напалеонаўскага  нашэсця         ( План Агінскага)

Пытанне "Беларусь  і вайна 1812  года"  неадназначны - тут няма  той выразнасці,  якая  вызначала  адносіны  да  Напалеона рускага народа.  На  Беларусі  і Літве значная частка  шляхты  і святароў  спачатку  вітала  Напалеона,  ад  якога атрымала  згоду на  адраджэнне  былога  Вялікага  княства Літоўскага.  Беларускія  палкі меліся  і ў напалеонаўскай,  і ў расійскай войсках.  Тлумачыцца  гэта  папярэдняй  гісторыяй далучэння Беларусі  да  Расіі ў выніку  падзелу частак  Рэчы Паспалітай  у  1772 - 1795  г.г.  За  1772 - 1800  г.г.  рускім  памешчыкам было  раздадзена  210  тысяч мужчын. Беларускія  сяляне  чакалі  ад  Напалеона  вызвалення  ад  прыгоннай  няволі,  а  ад  іх  патрабавалі  фураж,  харчы,  рэкрутаў.  У  гісторыю  народнага  супраціўлення  ўвайшлі дзеянні партызанскіх  атрадаў з сялян Барысаўскага,  Ігуменскага паветаў,  вёскі  Гарачыя  на  Полатчыне.  

4.Ваеннныя дзеянні на тэрыторыі Беларусі

12 чэрвеня 1812 года армія Напалеона пераправілася цераз Неман(сам імператар- у раёне Коўна) і уварваася ў межы Расійскай дзяржавы. “Вялікая армія” мела ў прыграніччы амаль трохразовую колькасную перавагу над російскімі войскамі. Яна складалася з прадстаўнікоў многіх падпарадкаваных Францыі народаў Еўропы. З імі таксама ішлі палкі, што былі сфарміраваны са шляхціцаў з Літвы і Беларусі, якія перайшлі на бок Напалеона. Напрыклад, князь Радзівіл Д. за свой кошт  выставіў трохтысячны уланскі полк, які ўжо 17 чэрвеня першым урачыста ўступіў у Вільню.

Беларусь стала арэнай ваенных  дзеянняў . 1-я і 2-я расійскія арміі, рамешчаныя адпаведна каля Вільні і  Ваўкавыска, адступалі ад заходніх граніц Расйскай імперыі э мэтай  злучэння. У чэрвені-ліпені адбыліся жорсткія баі пал Кобрынам, Мірам, Салтанаўкай, Астроўнам, Полацкам. [7, c. 14]

1. 27-28 чэрвеня – бой пад Мірам

Бой у мястэчка Мір Наваградскага павета Гарадзенскай губерні (цяпер г.п. Мір Карэліцкага раёна Гродненскай вобл.)  27-28 чэрвеня  (9-10 ліпеня) 1812 года паміж часткай сіл авангарда правага крыла "Вялікага войска" пад камандаваннем дывізіённага генерала А. Ражнецкага і ар'ергардам 2-й Заходняй арміі пад камандаваннем генерала ад кавалерыі М. І. Платова. Казакі нанеслі паражэнне польскай кавалерыі і замарудзілі прасоўванне групоўкі Жэрома Банапарта.

Найболей цяжкая сітуацыя склалася для 2-й арміі. Пасля пачатку ўварвання яна атрымала 18 чэрвеня загад ісці на злучэнне з 1-й войскам. Баграціён выйшаў да Мікалаева і пачаў пераправу праз Нёман, каб ісці на Менск. Але горад апынуўся ўжо заняты маршалам Даву. Тым часам у тыле 2-й арміі, у Слоніма, з'явіліся французскія авангарды. Стала ясна, што напалеонаўскія войскі ўжо абыйшлі 2-ю армію з поўначы, а зараз імкнуцца абыйсці яе і з поўдня. Тады Баграціён хутка павярнуў на поўдзень, да Нясвіжа, а затым накіраваўся на ўсход да Бабруйска, рухаючыся паралельна які надыходзіў паўночней маршалу Даву. Перад гэтым баграціёнаўскі ар'ергард пад камандаваннем данскога атамана Мацвея Платава даў 27-28 чэрвеня бой у мястэчка Мір авангарду французскага войска вестфальскага караля Жэрома Банапарта. Платов пакінуў у Міры адзін казачы полк, а асноўныя свае сілы (7 палкоў з артылерыяй) укрыў у найблізкім лесе. Французская кавалерыя, нічога не падазраючы, уварвалася ў мястэчка, на вуліцах якога разгарэўся жорсткі бой. Тады Жэром паслаў у падмацаванне атакавалым свежыя ўланскія паліцы. Яны былі атакаваны Платавым з тылу, акружаны і перабіты. За два дня баёў пад Мірам было разгромлена 9 уланскіх палкоў напалеонаўскага войска. Гэта быў першы буйны поспех рускіх у Айчыннай вайне. Ён забяспечыў адыход войска Баграціёна з Заходняй Беларусі. [6, c. ?]

 

2. 11 ліпеня – бой пад Салтанаўкай

Бітва пры в. Салтанаўка Магілёўскага павета Магілёўскай губерні(цяпер нежылая) 11(23) ліпеня 1812 года  паміж часткай сіл 1-га пяхотнага корпуса "Вялікага войска" пад камандаваннем маршала Л. Даву і 7-м пяхотным корпусам 2-й Заходняй арміі пад камандаванне генерал-лейтэнанта Н. Н. Раеўскага. Рускія войскі не дасягнулі пастаўленай мэты прабіцца праз Магілёў і адступілі. Чакаючы паўторных нападаў, французы не змаглі перашкодзіць арміі П. І. Баграціёна фарсіраваць Днепр у Новага Быхава.