Национально-государственное строительство в РБ 1921-1927Г

    Міністэрства  адукацыі Рэспублікі Беларусь

    Установа  адукацыі

    «Брэсцкі  дзяржауны тэхнічны універсітэт»

    Кафедра Іннавацыйнай дзейнасці і фінансау 

    Рэферат

    па  дысцыпліне «Гісторыя Беларусі»

на  тэму: “Нацыянальна-дзяржаунае будауніцтва у

БССР  у 1921-1927 гг. 

Выканала  студэнтка групы , -га курса спецыяльнасць  шыфр-

Праверыу:  
 
 
 
 

Брэст, 2011 г.

     Вялікае значэнне для краіны мела нацыянальна-дзяржаунае будауніцтва. У перыяд грамадзянсккай вайны склауся ваенна-палітычны саюз савецкіх рэспублік. Пераход да міру патрабавау новых падыходау у вырашэнні нацыянальна-дзяржаунага пытання.

     Аднауленне народнай гаспадаркі патрабавала больш цесных эканамічных адносн паміж рэспублікамі. 13-17 снежня 1920 года ў Мінску прайшоў II Усебеларускі з’езд Саветаў. На ім у Канстытуцыю былі ўнесены змяненні, зацверджана структура дзяржаўнай улады: вышэйшая ўлада належыла з’езду Саветаў, ЦВК – распараджальны орган з’езда, выканаўчая ўлада ў СНК рэспублікі. Была ўведзена дзяржаўная манаполія, зямля перадавалася сялянам, але часткова. Лепшыя панскія маёнткі аддаваліся пад арганізацыю саўгасаў. З’езд ратыфікаваў умовы Рыжскага пагаднення ад перамір’і і надаў Расійскаму ўраду права заключаць любые міжнародныя пагадненні ад імя БССР.

     На працягу першай паловы 1923 г. распрацоувалася  усесаюзная Канстытуцыя, праект якой было даручана распрацаваць саумесна с вышэйшымі органамі улады саюзных рэспублік. Савецкая Беларусія прыймала актыуныя дзеянні. Беларуская камісія,пры ЦВК СССР,на падставе Дэкларацыі  і Саюзнага Дагавора правяла значную работу да падрыхтоуке праекта. 1923 г. другая сесія ЦВК СССРувяла у дзеянне Канстытуцыю СССР і вырашыла вынесці пытанне аб яе зацверджанні на II з'ездзе Саветау СССР і з'езды Саветау рэспублік.

      Канстытуцыя СССР была адобрана  з’ездамі Саветау усіх саюзных  рэспублік. 5 з’езд Саветау, 1924 г., ад  імя працаунікоу Беларускай ССР таксама одобрылі Канстытуцыю СССР.1924 г. I з’езд Саветау СССР зацьвердзілі Канстытуцыю СССР. Такім чынам завершылася афармленне СССР.

      Уваходжанне  БССР у склад  СССР мела вялікую ролю у  лесе  беларускага народа. Ано  дало магчымасць вырашыць пытанне  аб захоуванні тэрыторыі. 

      18 сакавіка 1921 г. паміж Савецкай Расіяй, Украінай і Польшчай быў падпісаны Рыжскі мірны дагавор, паводле якога Польшча атрымала заходнюю частку Беларусі з больш чым 4-мільённым насельніцтвам. Усходняя частка Беларусі апынулася ў складзе Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі і РСФСР. Але Рыжскі мір не прызнаў урад БНР у эміграцыі. На палітычнай канферэнцыі 26-30 верасня 1920 года ў Празе дзеячы БНР абвінавацілі польскі ўрад у падзеле Беларусі і разгроме Беларускай Народнай Рэспублікі. На гэтай падставе адбылася часовая кансалідацыя беларускіх дзеячаў у эміграцыи.                         

      Саветызацыя нацыянальных раенау былой Російскай імперыі, падпарадкаванне іх партыынаму кантролю цэнтра паскорылі працэс аб'яднання. Беларусь была абвешчана Савецкай Рэспублікай. 16 студзеня 1921 года быу падпісаны дагавор паміж РСФСР і БССР, паводле якога прызнавауся суверэнітэт і незалежнасть Беларусі. Ствараліся аб’яднаныя наркаматы ваенных і марскіх спрау,УСНГ, знешняга гандлю, фінансау, працы, шляхоу зносін, пошты і тэлеграфа. Адначасова было створано прадстауніцтва БССР пры урадзе РСФСР для каардынацыі дзейнасці у галіне гаспадарчага і культурнага будауніцтва.

      Але канчаткова адносіны паміж  дзяржаваі, якія узніклі на  тэрыторыі былой Расійскай імперыі,  былі нявызначаныя. Такое становішча  выклікала незадаволеннасць як у Маскве, так і сярод насельніцтва, нацыянальныя арганізацыі у рэспубліках.Неабходна было выпрацаваць такія формы аб’яднаняя, якія б не дэстабілізавалі сітуацыю. Патрэбна было захаваць некаторыя атрыбуты незалежнасці,адмежавацца ад нічым не прыкрытай унітарнасці дарэвалюцыйнай Расіі. Важна было правесці аб’яднанне так, каб не вызваць новы развал і новую грамадзянскую вайну у нацыянальных раенах.

       У кіраўніцтве РСФСР аформілась дзве тэндэнцыі аб’яднальнай дзейнасці – сталінская “аўтанамізацыі” і ленінская “саюзная”. І.Сталін прапаноўваў дамагацца ўключэння савецкіх рэспублік у склад Расійскай Федэрацыі як аўтаномных адзінак. Гэта стварала падставы для ўзнікнення сепаратысцкіх памкненняў і росту супярэчнасцяў у сацыялістычным лагеры. Ленінскі план прадугледжваў стварэнне саюзу незалежных самастойных савецкіх рэспублік (з правам выхаду), і гэты план атрымаў падтрымку ў рэспубліках. Але яшчэ да стварэння саюза рэспублік пачалося іх збліжэнне.

    У студзені 1921 года згодна з дагаворам БССР і РСФСР ствараліся аб’яднаныя наркаматы (ваенны, знешняга гандлю, фінансаў, ВСНГ, працы, шляхоў зносін, сувязі) – на базе адпаведных наркаматаў у СНК РСФСР. Пры ўрадзе Расіі стваралася Паўнамоцнае прадстаўніцтва БССР. У лютым 1922 года савецкія рэспублікі, у тым ліку БССР даверылі Савецкай Расіі прадстаўляць іх інтарэсы на сусветнай канферэнцыі ў Генуі, дзе вырашаліся пытанні пасляваеннага жыцця ў Еўропе. Актыўна праводзілася агітацыя за стварэнне саюзнай дзяржавы.

    У.І. Леніну удалося накіраваць работу па аб’яднанню рэспублік у адносна бяспечнае рэчышча: стварэнне федэратыунага саюза раунаправных дзяржау з правам выхаду з гэтага саюза.

     Працэс стварэння саюзнай дзяржавы  павінен быу прадэманстраваць  поуны разрыу з мінулым. Не  адзіная дзяржава, а саюз нацыянальных  рэспублік, што замацоувауся у  новай назве – Саюз Савецкіх  Сацыялістычны (СССР). У  адпаведнасці  з лозунгам аб праве нацый  на самавызначэнне, бальшавікоу  у аснову стварэнне СССР закладвалі  нацыянальны прынцып. Рэспублікі  захоувалі атрыбуты дзяржаунасці: саунаркомы, наркаматы, ЦВК, ЦК  нацыянальных кампартый. Часткка  паунамоцтвау перадавалася цэнтральным  органам улады. Падрыхтоука афіцыйнага  абвяшчэння саюзнай дзяржавы здзяйснялася па партыйных каналах. Легітымнасць, адабрэнне народа таксама забяспечвалася партыйнымі структурамі праз адпаведныя органы.

     Ідэя аб'яднання шырока прапагандавалася сярод насельніцтва Беларусі. Завяршылася гэтая кампанія IY Усебеларускім з'ездам Саветау, які адбыуся 14-18 снежня 1922 г. 242 дэлегаты з'езда, у тым ліку 120 беларусау, прынялі рашэнне аб неабходнасці утварэння Саюза ССР. Была выбрана дэлегацыя на X Усерасійскі з’езд саветау у складзе 33 чалавек. Сярод дэлегатау былі А.Р. Чарвякоу – старшыня ЦВК   і СНК БССР, кіраунік дэлегацыі, В.А. Багуцкі, Ш.Ш. Ходаш, А.С.

    I усесаюзны з’езд Саветау, які адкрыуся 30 снежня 1922 г. прыняу Дэкларацыю  і Дагавор аб утварэнні Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік у складзе РСФСР, УССР, БССР і ЗСФСР. У выбраны з’ездам ЦВК СССР ад БССР увайшло 7 чалавек. А.Р. Чарвякоу стау адным з чатырох старшынь Прэзідыума ЦВК СССР.У кампетэнцыю вышэйшых органау улады СССР адышлі  палітыка, межы, узброайенныя сілы, транспарт, сувязь, планаванне народнай гаспадаркі, фінансы, аб'яуленне вайны і заключэнне міру. Асноуныя палажэнні Дагавору зацвердзіла Канстытуцыя СССР, якая была прынята на  II з'ездзе Саветау СССР у 1924 г. Канстытуцыя давала магчымасць РСФСР мець перавагу у ЦВК, бо Савет Саюза складауся з дэпутатау прапарцыянальна колькасці насельніцтва, а у РСФСР пражывала 75% усяго насельніцтва Саюза, і ен быу больш шматлікім, чым Савет нацыянальнасцяу.     Усе гэта адлюсроувала пэуны дэмакратызм грамадска-палітычнага жыцця.

     На пачатку 20-х гадоу савецкія  органы і Кампартыя рэспублікі  як кіручая сіла палітычнай  сістэмы даволі рэалістычна вызначалі  праблемы нацыянальнага адраджэння  беларускай нацыі. У распрацоуцы  палітычнай лінііпа гэтым пытанні  прыкметнае месца належыць 7 з’езду  КП(б)Б (красавік 1923 г.), на якім  з дакладам “Нацыянальные моманты  у дзяржауным і партыйным будауніцтве” выступіу старшыня ЦВК і СНК БССР А. Чарвякоу. У чэрвені 1923 г. прынята пастанова Пленума ЦБ КП(б)Б, у якой даволі дакладна быу намечаны комплекс практычных мерапрыемствау па ажыццяуленні нацыянальнай палітыкі: гаспадарчае адраджэнне краю, тэрытарыяльнае самавызначэнне беларускага народа, развіцце беларускай мовы і пашырэнне сферы яе ужывання, развіцце нацыянальнай культуры і пашырэнне культурнага узроуню насельніцтва, вылучэнне і выхаванне кадрау партыйнага, дзяржаунага і іншага апарату з карэннага насельніцтва, прыцягненне да актыунага удзелу у нацыянальным адраджэнні дэмакратычных элементау.

    Аб’ектыуны падыход да гісторыі  патрабуе прызнаць, што КП(б)Б  на працягу 1923-1925 гг. Надавала  значную увагу нацыянальнай палітыцы. На Пленуме ЦБ КП(б)Б у чэрвені  1924 г. разглядалася пытанне аб  праграме правядзення нацыянальнай  палітыкі у Беларусі; у 1925 г.  пытання нацыянальнаы палітыкі  разглядаліся на пленумах ЦК  КП(б)Б у студзені, маі, кастрычніку;  у рэзалюцыі апошняга быу вызначаны  раздзел “Беларусізацыя”. У кастрычніку  1926 г. абмеркавана пытанне “Аб  ходзе ажыццяулення у рэспубліцы  нацыянальнай палітыкі”. Аднак  сярод кірауніцтва рэспублікі  былі і праціунікі беларусізацыі,  што стварала цяжкасці.

     Пачатак палітыкі беларусізацыі  варта аднесці да чэрвеня 1924 г. калі сесія ЦВК БССР прыняла  пастанову аб утварэнніспецыяльнай  камісіі начале з А.Хацкевічам  па ажіццяуленні нацыянальнай  палітыкі. Такія ж камісіі утвараліся  і пры акруговых выканаучых  камітэтах. 

     З сярэдзіны 1923 г. і да сярэдзіны  1924 г. працэс беларусізацыі прайшоу  першую фазу, на працягу якой  вялася у  асноуным яе палітычная  і ідэалагічная падрыхтоука.

    Нягледзячы на тое, што БССР увайшла у склад СССР, яе гаспадарчае, дзяржаунае і культурнае развіцце стрымлівалася абмежаванымі матэрыяльнымі рэсурсамі і малаой тэрыторыяй, паміж рэгіенамі, што складаліся на працягу стагоддзяу. Вядома, вясной 1919 г. Па ваенна-палітычных меркаванях адпаведная частка тэрыторыі Беларусі адышла РСФСР. На сумежных тэрыторыях знаходзілася больш беларусау, чым непасрэдна у Беларускай ССР, якая уключала тольки 6 паветау Мінскай губерні: Бабруйскі, Барысаускі, Ігуменскі (з 1923 г. Чэрвеньскі), Мазырскі, частка Мінскага і Слуцкага. Напярэдні падпісання Рыжскага мірнага дагавора 1 лютага 1921 г. у Цэнтральнае Бюро КП(б)Б паступіла запіска, падпісаная 32 камуністамі, у якой падкрэслівалася неабходнасцья далучэння да БССР Віцебскай, Гомельскай губерняу і тых уездау Магілеускай губерні, якія былі далучаны да Смаленскай губерні. Але кампартыя Беларусі не паставіла гэтае пытанне перад ЦК РКП(б).

Пасля утварэння СССР з'езд кампартыі Беларусі 1 і 2 сесія ЦВК БССР (сакавік 1923 г.) выказаліся за узбуйненне БССР. У чэрвені 1923 г. ЦБ КП(б)Б накіравала дакладную запіску аб тым, што неабходна пашырыць тэрыторыі Беларусі за кошт далучэння Віцебскай і Гомельскай губерняу і тых паветау, што прылягаюць да Смаленскай губерні. У верасні 1923 г. Палітбюро ЦК РКП(б) прымае пастанову аб неабходнасці далучэння БССР усей Віцебскай губерні, большасці паветау Гомелькай, а таксама Мціслаускага і горацкага паветау, якія былі у складзе Смаленскай губерні.

      Вяртанню беларускіх зямель папярэднічала вялікая падрыхтоучая работа . Былі створаны розныя камісіі. Гэтае пытанне разглядаляся на губернскіх з'ездах Саветау у Гомелі і Віцебску,  Смаленскай губерні, 5 з’ездзе Саветау Беларусі, на пасяджэнні Усерасійскага Цэнтральнага Выканаучага камітэта, у Прэзідыуме ЦВК СССР, у кіруючых органах РКП(б). У канцы 1923 г. у Віцебскую і Смаленскую губерні былі накіраваны работнікі ЦВК БССР і ЦК КП(б)Б,каб растлумачваць неабходнасць узбуйнення Белаусі.

      3 сакавіка 1924 г. ЦВК РСФСР прыняу  пастанову аб перадачы Беларскай  ССР наступных паветау Віцебскай,  Гомельскай і Смаленскай губерняу: Аршанскага, Быхаускага,Віцебскага, Гарадоцкага,  Горацкага, Дрысненскага, Калінінскага(Клімавіцкага), Лепельскага, Магілеускага, Мсціслаускага,  Полацкага, Рагачоускага, Сенненскага,  Суражскага, Чавускага, Чэрыкаускага. Тры паветы Віцебскай, (Себежскі, Вяліжскі, Невельскі) і пяць паветау  Гомельскай (Гомельскі, Рэчыцкі,  Суражскі, Старадубскі, Навазыбкаускі)  губерняу засталіся у складзе  РСФСР. 4 Надзвычайны з’езд Саветау  Беларусі, які адбыуся 13-16 сакавіка 1924 г. ,ухваліу аб’яднанне тэрыторыі  з большасцю беларускага насельніцтва. Тэрыторыія Савецкай Беларусі  павялічылася да 110 тыс. км, гэта  значыць больш чым у два  разы, а насельніцтва – да 4,2 млн.  чалавек.

      Другая сессія ЦВК БССР, якая  адбылася 10-17 жніуня 1924 г., увяла адміністрацыйна-тэрытарыяльны  падзел рэспублікі. Губерні, валасці, паветы ліквідаваліся, а замест іх ствараліся акругі, раены, сельсаветы.У пачатку 1925 г. рэспубліка была падзелена на 10 акруг: Аршанская,Бабруйская,Барысауская, Віцебская, Калінінская, Мінская, Магілеуская, Мазырская, Полацкая і Слуцкая, 100 раенау і 120сельскія саветы. У 1928 г. налічвалася Саветау: 23 яурэйскіх, 19 польскіх, 16 рускіх, 5 латышскіх, 2 украінскіх і 2 нямецкіх.

      Але гэтым узбуйненнем поунасцю не была вырашана праблема вяртання усходніх этнічных беларускіх зямель. У маі 1926 г. ПБ КП(б) аб далучэннт да БССР усей Гомельскай губерні (у складзе пуці паветау) і трох паветау (Вяліжскі, Себежскі, Невельскі) Пскоускі губерні. Пытанне аб паветах Пскоушчыны не знайшло падтрымкі у вышэйшых колах СССР. Для даследавання Гомельшчыны была створана спецыяльная камісія. На падставе матэрыялау камісіі Палітбюро ЦК УКП(б) 18 лістапада 1926 г. вырашыла лічыць, што большасць насельніцтва Гомельскагп і Рэчыцкага паветау – беларусы,перайменавау іх у акругі,а воласці у раены. У снежні 1926 г. Прэзідыум ЦВК БССР уключыу гэтыя паветы у склад рэспублікі, перайменавау іх у акругі, а воласці у раены. У выніку другога узбуйнення тэрыторыя БССР яе тэрыторыя на пачатку 1927 г. складала амаль 125 950 км. З насельніцтвам каля 5 млн. чалавек. Значна узмацніуся эканамічны патэнцыял рэспублікі, былі створаны рэальные магчымасці для культурнага і нацыянальнага развіцця.