Қорытынды  

      Қазақстан экономикалық жүйесінің  нарықтық қатынастарға өту кезеңінде  шаруашылық түрлерінің әртүрлi меншікке  негізделген формаларын ұйымдас   тыруда шағын кәсiпкерлiк ролі  ерекше болып табылады.  Ел  экономикасын дамытуда, нарықты  жүйелі қалыптастыруда, ірі өнім өндірушілер монопо лиясын шектеуде және бәсекелестiктi дамытуда, тауар және қызмет сұраны сын қанағаттандыруда, жұмыссыздық мәселесiн тежеуде және жаңа технологияларды енгiзуде ірі бизнестің әлеуметтік – экономикалық мәні зор екені белгілі. Өйткенi ол қоғамның алға жылжуының бiрден-бiр тетігі болып табылатыны сөзсiз. Ірi бизнес нарыққа тез бейiмдi, өзгермелi жағдайларға байланысты икемдi, жаңадан жұмыс істеп тұрған өндiрiс секторларында жұмыс iстеуге қабілеттi.

    Курстық жұмыста келтірілген мәліметтер негізінде Қазақстан Респуб ликасында ірі бизнесті дамытумен байланысты келесідей қорытындылар мен ұсыныстар жасауға болады:

    1. Бәсекеге қабілетті экономиканы  қалыптастыруға ынталы Қазақстан  Республикасында ірі бизнес жасақталып  болғанымен, оның қызметі күтілген нәтижелерді көрсетпей отыр. Сондықтан да, аталған жүйенің ұлттық экономика үшін тиімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін экономикалық механизмді дайындау бүгінгі күннің талабы.

    2. Қазақстан Республикасының ірі  бизнес инфрақұрылымын инновациялық қызметтің мамандандырылған субъектілерімен қатар (технологиялық парк, технологиялық бизнес-инкубатор және инновациялық қор), бұл құрылымға белгілі бір деңгейде (тікелей немесе жанама) қатысы бар элементтердің де құрайтыны анықталды (олар: жоғары оқу орындары, ғылыми-зерттеу орталықтары, ақпараттық-талдау орталықтары, консалтигтік фирмалар;  ҚР ұлттық холдингтік компаниялары және олардың құрамындағы ұлттық компаниялар мен даму институттары; ҚР басым бағыттары бойынша құрылған кластерлер, өңірлік әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар, корпоративтік көшбасшы компаниялар, арнайы экономикалық және индустриалды аймақтар).

    Қазақстанда ірі бизнесті дамытудың экономикалық механизмін жүзеге асыру тетіктері  айқындалып, олар үш топқа жіктелді:

    Біріншісі, жағымды экономикалық ортаны қалыптастыру саясатын жетілдіру. Жағымды орта деп ғылыми білімдер мен техниканың жетістіктерін өндіріске енгізіп, одан табыс табу мақсатында кәсіпкерлер мен түрлі ұйымдардың, жеке тұлғалардың әрекет етуіне ыңғайлы экономикалық кеңістікті айтуға болады. Оның тиімділігі тек экономика құрылымдарына ғана емес, әлеуметтік салаға да, экологиялық ортаға да, мемлекеттің беделі мен бәсекеге қабілеттілігіне де ықпал етеді. Бұл топ бойынша мыналар айқындалды:

    - экономикалық қолдауларды заңдық-құқықтық қамтамасыз ету;

    - инновациялық үрдіске қатысушыларға бірдей жағдай жасау;

    - мемлекет пен жеке сектордың ынтымақтастығын орнату;

    - өндіріс пен ғылымның байланысын  ынталандыру;

    - қаржыландырудың мемлекеттік емес көздерін ынталандыру;

    - венчурлық бизнесті қолдау және дамыту;

    - салық жеңілдіктерін беру және  т.б.

    Екіншісі, инновациялық инфрақұрылым элементтерінің белсенділігін арттыру тетіктері. Инновациялық ортаның тиімділігі сол  ортада қызмет ететін ұйымдардың инновациялық белсенділігі мен өзара қызығушылығы туындаған кезде ғана қалыптасатыны белгілі. Яғни, инновациялық ортада жүзеге асатын инновациялық үрдіс бірін-бірі жалғастыратын тізбектіліктің орнауына тікелей тәуелді. Егер осы тізбектің бойындағы қандай да бір құраушы буын өзінің инновациялық белсенділігін жоғалтса немесе төмендетсе, онда инновациялық үрдістің соңғы нәтижесі де белгілі бір деңгейге төмендейді немесе инновациялық маңыздылығын жоғалтады. Бұл топ бойынша мыналар айқындалды:

    - инновациялық инфрақұрылым шеңберіндегі  элементтердің белсенділігін арттыруды еліміздің білім жүйесінен бастау;

    - ғылыми-зерттеу мекемелерінің белсенділігін  арттыру үшін оларды шетелдің  осы саладағы озық ғылыми орталықтарымен  байланыстыру;

    - инновациялық инфрақұрылым элементтерін  бір-екі макротехнологиялар жобасының аясына топтау;

    - еліміздің әр өңірінде ғылыми-инновациялық  кешендер құру;

    - арнайы экономикалық және индустриалды  аймақтарда жұмыс істейтін кәсіпорындардың  белгілі бір көлемде өндірістік  сипатының болуын міндеттеу;

    - ұлттық холдингтік компаниялардың инновациялық белсенділігін, біріншіден, байланыс және ақпарат кеңістігінде бәсекелік ортаны қалыптастыруға, екіншіден, көлік-тасымалдау инфрақұрылымын дамытуға, үшіншіден, жеке сектор тарапынан болатын ғылыми бастамаларды қолдауға бағыттау;

    - ірі әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар тарапынан өңірдегі табысты кәсіпорындарды жаңа нарықтарға шығаратын ғылыми сыйымды, жоғары технологиялы өнімдерді шығаруға бейімдеу, осындай бастамаларға қаржылай қолдау көрсету, ал табысы төмен немесе шығынды кәсіпорындарға жеке инвесторларды тарту мақсатында қатысушы функциясын атқару;

    - экономиканың басым бағыттары  бойынша құрылған кластерлерге  жергілікті инновациялық инфрақұрылымның  мамандандырылған ірі бизнес  субъектілерінің өнімдерін тұтынушы, сол субъектілерге жоба дайындауға тапсырыс беруші, кластердің жанынан инновацияға қабілетті ғылыми әлеуетті қалыптастырушы ролін жүктеу және т.с.с. 
 

Қосымша 1 

    Ірі бизнес субъектілері болып  табылатын «Атамекен» одағы»  ұлттық экономикалық палата ЗТБ»  мүшелері:

 

  
 
 
 

Қосымша 2  

  Кесте: Қазақстан Республикасының облыстары бойынша

ірі бизнес субъектілерінің белсенділік деңгейі, %

                                                             
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

      Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

 

 1. Қазақстан  Республикасының Конституциясы  Алматы, 1995ж.

2.      Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі  (Жалпы бөлім). Алматы, 1995ж.

3.      Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы “Қазақстан  - 2030”; 1-3 тараулар. Алматы,1997ж.

4.      Президенттің Қазақстан халқына жолдауы “2004 жылғы ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары” 2003ж. 4-сәуір.

5.      Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің дамуы мен қолдау туралы мемлкеттің 1996-1998 жылғы Бағдарламасы, 10-шілде 1996ж. №1727.

6.      “Жеке кәсіпкерлікті қолдау мен қорғау” туралы Қазақстан Республикасының Заңы. № 3 Х11, 4-шілде 1996ж.

7.      Әубәкіров Я.. ҚаидиевА., Досқалиева В. және т.б, - Экономика. Оқулық, Алматы: Экономика, 1997ж.

8.      Әубәкіров Я., Ескалиев К. Экономикалық теория негіздері. Алматы: Экономика,1996ж.

9.      Әубәкіров Я., Нәрібаев К. Ескалиев К.т.б. Экономикалық теория негіздері. Алматы: Экономика, 1998ж.

10.  Дорнбуш Р.. Фишер Р.С. “Макроэкономика”. Алматы, КазМБА және білім баспасы, 1997ж.

11.  Жатқанбаев Е.Б. Аралас экономика негіздері. Алматы, 1997ж.

12.  Жүнісов Б., т.б. Нарықтық экономика негіздері. Алматы. 1996ж.

13.  Қожамкулов Т. Саяси экономия негіздері, Алматы,1996ж.

14.  Нүрпейсов Ж.К. Экономикалық теория негіздері. Оқу құралы, Ақмола, 1996ж.

15.  Мадешев Б. Нарықтық экономика теориясына кіріспе. Алматы. Экономика 1995ж.

16. Бердалиев К.Б. Қазақстан экономикасын басқару А-2001ж.

17. Қазақстанда шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту проблемалары: халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары, Семей, 2001ж.,

18. Бердалиев К.Б., Тұрсынбаева А.А. Менеждмент теориясы мен тәжірибесі, Алматы-2002ж.

19. Битемиров  Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы  кәсіпкерлік қызметтің даму жолдары  және құқықтық негіздері, Алматы-1998ж.