Қазақстандағы кәсіпкерлік істің мәні, түрлері мен типтері

Мазмұны:

1. Еңбек ақы.................................................................................3,6 бет
2. Негізгі қорлар.........................................................................7,11 бет
3. Тауарлы-материалдық запастар………………………712,18 бет
4. Айналым капиталы………………………………………19,22 бет
5. Ақша қаражаттары……………………………………….22,23 бет
6. Инвестициялық қызметтер……………………………...24,26 бет

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                         1.Еңбекақы есебі 

     Еңбек және еңбекақы есебі – жұмысшылар санының өзгеруі; жұмыс уақытының шығындары, өндірістік шығын сияқты мағлұматтар түгел қамтылатын дәлел әрі оперативтік деректерді талап ететін аса маңызды да күрделі жұмыстардың бірі болып табылады.

   Еңбек және оған ақы төлеу есебінің негізгі міндеттеріне жататындар:

1. еңбекақы қорын және жұмыс уақытын пайдаланып жұмыс мөлшерінен орындалуын еңбектің санымен сапасын бақылау;
2. бастапқы құжаттарды уақытылы және дұрыс рәсімдеу, еңбекақы қорынан жалақыны ұстап қалу;
3. шаруа жүргізуші субьектінің әрбір жұмысшысына жалақыны уақытылы және дұрыс есептеу;
4. белгіленген мерзімде еңбек ақы бойынша есеп айырысу;
5. жалақы бойынша шығынды өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дұрыс әрі уақытылы қосу керек.

 

    Қ.Р – ның Еңбек туралы заңында 7-бөлім, 8-бап-а сәйкес қызметтердің мынадай құқысы бар:

   1) қандай да бір кемсітушіліксіз (диским-я) еңбекке тең еңбекақы алуға.

   2) қауіпсіздік және тазалық талаптарына  жауап беретін еңбек жағдайына  жұмыс істеуге;

   3) кепілдік және өтемақы алуға;

        Жұмыс берушінің құқықтары:

1. қызметкерлерді көтермелеуге, олардан белгіленген заңға сәйкес әрекет ететін тәртіп бойынша материялдық және жауапкершілікті талап етуге;
2. қызметкер келтірген зияны орнын тайыруға және т.б.

жұмыс берушінің міндеттері;

1. Қ.Р-ның нормативтік құқықтық АКТ-де жеке еңбек келісімшартында, ұжымдық келісімшартта, жұмыс берушінің АКТ-де қарастырылған еңбекақыны және басқа төлемақыларды уақытылы және толық төлеу.
2. Еңбек туралы заңдағы, ұжымдарын келісім шарттары талаптарды сақтау;
3. Нормалық құқықтық АКТ-де қарастырылған шарттармен тәртіптер бойынша зиян шеккен қызметкерге жәрдем беру;
4. Қызметкерге қауіпті және зиянды жұмыс жағдайын, болуы мүмкін. Кәсіби ауруды ескерту және т.б.

   Жеке еңбек келісім шартында  ног тармақтар қамтылуы керек.

1. еңбек жағдайының сипаты, жұмысшыға жұмысты қауіпті және зиянды жағдайы үшін немесе көп күш жұмсауды керек ететін ауыр еңбек үшін кепілдік беру және өтемақы төлеу;
2. Жұмыс уақыты және демалыс уақытының режимі;
3. Еңбекақы мен еңбекті қорғау жағдайы;
4. өтемақы төлеу және кепілақы беру тәртібі және т.б.

 

   Қызметін бірнеше жұмыс берушімен толық емес жұмыс уақытын қарастыратын жеке еңбек келісімшартына отыруға құқы бар  

   Әрбір нормаларда Жұмыс қызметкерлерді қабылдау, босату және олардың қызметтерін ауыстыру сияқты жұмыстар атқарылады. Бұл жұмыстарды кадрлар бөлімінің инспекторы жұмыс асырады. ЖҚ-ді жұмысқа  қабылдау барысында жұмысшымен жұмыс беруші арасында жеке еңбек келісімшарты жасалынады. Бұл келісім шартта жұмысшы қыз атқаратын қызмет осыларды, лауазымы, жұмыс мерзімі, демалыс мерзімі және 2 жақтың міндеттері құқықтары жауапкершіліктері көрсетіледі. Жеке еңбек келісімшарты жазбаша түрде  2-данадан толтырылады. Бұл құжатта қол қойылып, мөр соғылғанан кейін 1 данасы ЖҚ-дің қолына, 2 кәсіп орынға қалады.

    ЖҚ-ді жұмысқа қабылдау барысында талап  етілетін құжаттар;

1. жеке куәліктің көшірмесі;
2. СТН (РНН)
3. Жеке әлеуметтік код көшірмесі;
4. Зейнетақы қоры келісімшартының көшірмесі;
5. Білімі жөніндегі құжат көшірмесі;
6. Еңбек кітапшасы:
7. Қосымша құжаттар.

 

    Жеке еңбек келісімшарты жасалғаннан кейін жұмысшы қызметкерлерге жұмысқа қабылданғандығы жөнінде бұйрық шығару. 

        Еңбекақы дегеніміз атқарылған қызмет немесе өндірілген өнім көлеміне тігілетін төлемақы

        Еңбекақының 2 түрі бар: негізгі және қосымша

       Еңбекақы нысандарының 2 түрі бар: 

1. жай мерзімді             1. тура кесінді
2. сыйақы мерзімді      2. сыйақылы мерзімді

                                                       3. үдемелі

                                        4. аккорттық 

     Жай мерзімді белгілі бір мерзім ішінде атқарған қызметі үшін төленетін еңбекақы жүйесі.

   Мерзімді сыйақылы – белгілі бір қызметтегі жетістіктері үшін төленетін еңбекақы жүйесі.

    Тура кесімді - өндірілген өнімнің көлемі немесе атқарылған қызмет үшін төленетін еңбекақы жүйесі.

   Сыйақылы кесінді – нормадан тыс өндірілген өнімі үшін немесе көрсеткен қызметі үшін төленетін еңбекақы жүйесі.

  Үдемелі кесімді – норма бойынша өндірілген өнімге жай расценкамен, ал нормадан тыс өндірілген өнімге көтерілгені расценкамен төлейтін еңбекақы жүйесі.

  Аккордты - өндірілетін өнім көлемін немесе атқарылатын қызмет мөлшерін, төленетін еңбекақы сомасын және аяқталатын мерзімді алдын алса келісімшарт арқылы анықтайтын еңбекақы жүйесі (көбінесе құрылыс ұйымдарында). 

2. Қ.Р. заңдылықтарына сәйкес еңбекақыдан ұсталынатын шегерімдерге жатады:

• МЗҚ-на

• ЖТС      10%
• Кәсіподақ камитетіне (1%)
• әлеуметтік сақтандыру қорына
• сот ұйымдарының атқару парақтары бойынша (алимент 1 балаға 25%, 2б - 33%  3 және одан көп болса табысының 50%
• келісім бойынша  банк несиесі;
• кәсіп орынға келтірген зияны үшін.
• Уақытында қайтарылмаған есеп беру сан т.б.

 

3. Еңбекақы  есебі бойынша алған құжаттар болып саналады.

 

1. Жұмыс уақыты есебінің табелі
2. Есеп ведоносі (бухгалтер)
3. Төлем ведалисі (бух) «ескерту» графасында уақытында алынбаған еңбекақы санағы көрсетіледі, жұмысшының қатарына бұл графаға депоненттелді деп жазылып, депоненттелген еңбекақы ведонасында көшіріледі.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

           2.Кәсіпорынның негізгі қорлары: 

1. НҚ-дың  экономикалық маңызы, құрамы және құралдары;
2. НҚ-дың тозуы және омартизация
3. Н капиталды талдаудың бағыттары.

 

1. Негізгі қорлардың  экономикалық маңызы, құралы және құрылымы.

   Негізгі қорлар дегеніміз – ұзақ кезең бойына қызмет ететін материалдық – заттай құндылықтардың жиынтығы; олар өндіріске қызмет көрсете отырып, өзінің табиғи заттай нысанын сақтайды, өз құнының бір бөлігін жаңадан жасалған өнім мен көрсетілген қызметтерге көшіреді.

    Негізгі  қорлардың 2 түрі болады: өндірістік негізгі қорлар. Материалдық өндіріс саласында жұмыс істейтін н.қорлар - өндірістік н.қорлар деп, бейөндірістік сала жұмыс істейтін н.қорлар – бейөндірістік қорлар деп аталады. (тұрғын үйлер, мәдениет, спорт мекемелері)

    Негізгі қорлар – Ұлттық байлықтың маңызды бөлігі болып табылады және олардың құрамы мен құралымын анықтау үшін негізгі қорлардың сыныптамасын жасау қажет. 

Негізгі қорлардың сыныптамасы 

 

    Н. Қорларды бағалаудың өндірістік процесінде айлар бойы қатысып, жазуына байланысты және уақыт аралығындағы қайта өндірудің жағдайына байланысты 1-түрі болады. Олар н.қорлардың бастапқы құны, қайта өндіру құны және қалдық құны.

    Негізгі қорлардың бастапқы құны – қорларды дайындауға, жинауға, әкелуге, жинауға шығындардың жинағы.

    Қайта өндіру құны (қалпына келтіру) негізгі қорларды қайта өндіруге кеткен шығындардың жинағы.

    Қалдық құны – н.қорлардың тозуды алып тастағандағы бастапқы немесе қалпына келтіру құны.

    Өндірістік немесе қорлардың тиімділігін көрсететін жалпы көрсеткіш болып – қор қайтарылымы есептеледі. Қор қайтарылымы – бұл өнім өндіру үшін пайдаланылған негізгі өндірістік қорлардың теңгеге шағып есептелгендегі өндірілген өнім көлемін сипаттайтын экономикалық көрсеткіш.

    Қор қайтарымына кері көрсеткіш – қор сыйымдылығы.

   Қор сыйымдылығы – бойынша н.өндірістік қорлар құнының өндірілген және сатылған өнім құнына қатынасын сипаттайтын экономикалық көрсеткіш. 

    Негізгі қорлардың тозуы және амортизация.

    Негізгі қорлар қолданылуына байланысты өндіріс процесінде тозады. Тозудың 2 түрі бар: табиғи және моральдық.

    Табиғи қорлар дегеніміз қорлар элементтерінің материалдық тозуы, олардың өндірістік тұтыну барысында және табиғаттың табиғи күштерінің әсерінен тұтынылу құнын жоғалтуы.

    Моральдық тозу – жабдықтың техникалық прогресіне байланысты ескеріп құнсыздануы. Неғұрлым жетілдірілген және өнімді машиналардың п.б. нәтижесінде пайдаланып жүрген машиналар табиғи қалпына және өндірісте пайдалану дәрежесіне қарамастан моральдық жағынан ескеріп құнсызданады.

   Тозған негізгі қорларды жаңарту үшін олардың омартизациялық аударымдар қолданылады.

     Амортизация – негізгі  қорлардың тозуы салдарынан оның құндылығының бірте – 1-ге төмендеу, сондай-ақ н.қорларды жаңарту үшін, қаражатты мақсат-тың, осы қорлар құнының өндірілген өнімге бірте – бірте көшуі. Амортизацияның ақшалай сипаты аморциялық аударымдар болып табылады.

   Амортизациялық аударым – негізгі қорлардың тозығын толтыру үшін осы қорлар құнының бір бөлшегін аударып отыру. Ол өнімнің өзіндік құнының және айналыс шығындарының элементін құрайды.