Delphi ортасында «Бухгалтерия» ақпараттық жүйені құру

Кестелерді байланыстыру жолы:

1. Аспаптар панелінің Деркетер схемасы (Схема данных) батырмасын шертіп не Сервис – Деректер схемасы командасын беріп, осы атаулы терезені ашу.
2. Мәзір арқылы Байланыстыру – Кестені қосу  командасын беріп не аспаптар панелінің «Кестені қосу» батырмасын шертіп, кесте атауларының тізімі енгізілген «Кестені қосу» терезесін шығару.
3. Соңғы терезеден байланыстырылатын кесте атауларын таңдап, «Қосу» батырмасын шерту. Таңдалған кестелер Деркетер схемасы терезесіне кірістіріліп қойылады.
4. «Кестені қосу» терезесін жабу.
5. Жылжыту және Қалдыру әдісі бойынша көрсеткішті бір кестенің кілттік өрісін екінші кестенің өрісіне жылжытып әкелу. Төменінде қатынас типі орналасқан «Байланыстар» атаулы сұхбаттық терезе көрінеді.
6. Терезенің «Берілгендер тұтастығын қамтамасыз ету» ауыстырып қосқышын орнатып, «Біріктіру» батырмасын шерту. «Біріктіру параметрлері» сұхбаттық терезесі көрінеді.
7. Терезеде ауыстырып қосқышын орнатып, OK батырмасын шерту. «Байланыстар» терезесі қайта көрінеді.
8. Оның Құру батырмасын шерту. Кестелер сызық арқылы байланыстырылып қойылады.

Access – тің ерекшеліктерінің  бірі – байланысты кестелердің  түрлі өрістерін пайдаланып, автоматты  түрде жаңа кесте құруға болады.

Кестені сорттау. Пароль орнату.

Кестені деректердің өсуі бойынша сорттау үшін кестені ашу режимінде ашып алып, таңдау және аспаптар панелінің Өсу бойынша сорттау батырмасын шерту жеткілікті.

Деркетер қорына пароль орнату үшін Сервис – Қорғау – Пароль орнату командасын беріп, көрінген терезе өрісіне пароль орнату жеткілікіті.

Access келесі функцияларды атқарады:

1. Негізгі объектілерді жобалау – яғни әртүрлі мәліметтер типімен берілген екі өлшемді кестелерді құру.
2. Кестелер арасында байланыс орнату: мәліметтердің тұтастығын сақтай отырып, өрістерді каскадты түрде жаңарту, жазуларды каскадты түрде жою арқылы.
3. Ақпаратты бақылаудың әртүрлі құрал – жабдықтарын қолдана отырып кестелерден мәліметтерді енгізу, сақтау, қарап шығу, сұрыптау және таңдау.
4. Үлгілерді, сұраныстар мен есептерді құру және қолдану.
5. Макростар мен модульдерді қолдана отырып мәліметтерді өңдеу (Visual Basic Access тіліндегі программалар).

 

 

2.2 MS Access ДҚ «Бухгалтерия» мәліметтер базасын құру.

 

 

Конструктор режимiнде  қолданушы өзiнiң ерiктi өрiстерiн  таңдап құрады. Мастер арқылы жүйенiң  “еркi” бойынша құрылады.

Создать-Новая база данных комбинацияларын орындап, ашылған терезеде қорға db1 атын қойып, Создать батырмасын басыңыз. Ашылған db 1 терезесiнде Создать арқылы Новая таблица ашыңыз.  Ашылған терезедегi тiзiмнен Мастер таблиц пунктiн таңдаңыз. Создание таблиц терезесi ашылады. Оның iшiнен Образцы таблиц бөлiгiнен Сотрудники атын таңдаңыз. Образцы полей тiзiмiнен керектi өрiстер аттарын бiртiндеп терiп, келесi Поля новой таблицы бөлiгiне > белгiсi көмегiмен өткiзiңiз. Мына өрiстердi таңдаңыз:

• қызметкер нөмеріі;
• тегі;
• құжаттың нөмері;
• қызметі;
• еңбек ақы мөлше;
• сый-ақы.

 

 

Далее тетiгi арқылы Задайте  имя для новой таблицы енгiзу жолына Консул деп ат қойыңыз. Содан  кейiн Далее-Непосредственный ввод данных в таблицу-Готово комбинациясын орындаңыз. Пайда болған Консул кестесiн толтырыңыз да жабмыңыз. Нәтижесiнде Евразия1 қорында Консул атты кесте құрылды.

Кесте 1: база данных терезесiнде Открыть және Конструктор тетiктерiн басып, қор мен өрiстер тiзiмiн көрiңiз.

Сонымен екi тәсiлмен: деректер қоры Конструктор арқылы және кесте 1 деректер қоры Мастер көмегiмен құрылды.

Менің курстық жұмысымның мәліметтер қоры бір кестеден тұрады. Бұл кестеде қызметкерлердің туралы мәліметтер еңгізілген (5 сурет).

 

 

5 - сурет. Кызметкерлер туралы ақпаратты көрсететін кестесі

 

 

2.3 Delphi программалау ортасына MS Access деректер қорын шығару.

 

 

Жаңа мүмкіндіктер Delphi-дің көмегімен ашылады және ол Delphi-де құралған модельмен байланысты, СУБД-ң орындалуынаң мағынасына жақын.

Delphi-де жасалған базалық модельдің құрылымы 2 – кестеде көрсетілген.

Бұл суреттен көретініміз  басты модель деректері, сонымен  қатар иерархиялық, реляциялық, фасеттық және барлық элементтер Delphi – де жазылған жай программалармен иерархия мен  реляция сызба нұсқасы және фасеттік сызбанұсқасы арқылы өңделеді. Тәжірибенің көрсетуі бойынша, қарапайым модель қолдануы арққылы мәліметтер базасы теория нәтижелі қабылданып, MS SQL Server, Oracle қабылдау мүмкіндігі ашады.

Модель нысаннан құралған, программалық мағынада пішін немесе терезе немесе ВПЭ визуалдық программалық элементі деп атауға болады. Дегенмен 1 суреттегі орталық овал «а» - ол базаның басты типтесі және «в» пішініне жету үшін иерархиялық принцптің құрылымының нұсқауы бойынша «өту» «а» пішімі. Delphi – де программалау бағдарламасымен таныстарға біздің ақылдамамыз түсінікті. «а» пішімі а1, а2 қатынасы бар.а1, а2 кестелерімен басқару немесе д1, д2, д3, д4 реляция принцпінде құрылуы мүмкін, яғни кестелер 1:1, 1:∞ - ге қатынасын «біріктіру» мүмкін, сонымен қатар «біріктіру» терминінің функционалдық анықталу мүмкіндігі оңай және де осы принцптердің орындалу механизмінің анықталуы оңай.

Модель платформасы  үшін бұл мүмкіндіктер оңай реттеледі. Модельде фасеттік құрылым базасын  келтіру оңай, мысалы, ол үшін 3 –  бейнедегі  Д ұяшығын белгілеуге болады. Байқайық тіл мүмкіндігі күшіне иерархиялық принцпінен шыға, кез – келген «фасет» жасауға болады, мысалы, Project – Options мәзірін қолдану керек. Сонымен қатарқолдай құрылымда қолданбалы құралдар немесе ООП құралын қолдана отырып сұраныстың программасын жазу үшін индивидуалды код арқылы қолданылады. Осыдан иерархиялық, реляциялық немесе фасеттік құрылымға оңай жол табуға болады. Мысалы, 2 – кестеде Delphi – дің көмегімен сұранысты логикалық пішімдеуге рұқсат етсе, 3 фигураның элементіне сұраныс оңай жүзеге асады. Сонымен қатар ұлттық сұраныстар «жазылған» фасеттің әрбір пішін айлаласында, әдетте өздерінің индивидуалдық логикаларын бейнелейді. 4 – блок сұраныстардың жеке нысандардағы қорытындыларды сақтайды. Сондай көрсеткішпен, ВПЭ бір сызба нұсқада физикалық және программалық модель элементтерін сақтай алады және қойылған істің жүзеге асуын көрсететін құрылымды бірден өсіреді. ВПЭ элементтері ООЯ  кең спектріне универсалдыболып табылады. Бірақ айырмашылық үшін модельді өзгертпей – ақ ВПЭ жазылуын өзгертуге болады. әрине мамандандырылған СУБД  және SQL тілдерін пайдалана отырып ұлттық СУБД-ң айналасындағы берілген материалдарды жүзеге асыруға. Дегенмен берілген модельмен ұқсастығы 1 курстағы Delphi-дің және С++  жүзеленген «алгоритмизация және программалаудың тілі» программалаудың технологиясына қарағанда білім моделі ертерек жүзеге асады. Сондай көрсеткішпен, біз бірлік физикалық мордельдегі және компьютерлік реализациялануында жүзеленген СУБД деректер модеоін айтамыз. Осымен айтылған модель студенттті сақталған жаңа технологиямен кезіндегі, элементтер а1,а2..., д1,д3 файлдар болып табылатын берілген модель көп файлдық болып табылады. Сонымен қатар жүйеге мысалы, .mdb Access сияқты кестелерді кіргізуге болады. Бұл жағдайда әр түрлі эфектілі жұмыс үшін реляциялық платформалар аламыз. Ескертеміз, кез – келген деректер базасындағы драйверлерді қосуға болатын ADO Data Access, AccessControls элементін қолданады. Кез – келген информациялық жүйесін құрылымына нысан бағдарлық программалауды қолданады. Және MS SQL мен Access және Oracle ауыспалы жиынтық біріккен функциялық кодтпен жүзеленген нысанда пайда болған. Нысанданған бағдарлық программалу компоненттерге көңіл аударғанда жалпы ерекшеліктерді қамтамасыз етеді. Мысалы, кесте ұяшығына көңіл аудару үшін нысан атын беру керек және нүктеден кейін оның адресін.

Одан да қиын жағдайлар  болуы мүмкін, нысандар реттелгенде  және кішісіне көңіл аударған жағдайда басында үлкен нысанға, кейін  кіші және кіші нысан әдісіне көрсету  керек. Қай құралда пайда болғанына  қарамастан бұл ереже барлық жүйелерге әсер етеді. Сондықтан, деректер бір кестеден екінші кестеге ауыстыру үшін, көңіл аудару жалпы сызба нұсқа арқылы өтеді:

Мысалы:

Имя Стар... →

Имя Стар... →

Мысалы, бірінші бөлімінде: біз базаның ұяшықтары буферге  көшірме ретінде екінші нысанның әдісін таңдалып алынады. Сонда кіші нысанның әдісін екінші бөлімде буфер  мазмұнын екінші базаның ұяшығына қою  ретінде таңдалады. Сонымен қатар бірінші және екінші база әртүрлі болуы мүмкін, db және mdb кеңейтілімі бар бумалармен әрине, құрылымдары бірдей болғанымен аттары әртүрлі нысандардың аттарын білу қажет.

Delphi-дегі меню. Файл – жаңа проект. Еске сақтайық әрбір Delphi-дегі проектіні жаңа папкада сақтаған дұрыс.

1. бас платформалық болатын, мәселен «Деканат» Delphi проектіні ашамыз.
2. Access базасымен жұмыс істеуге проект формасына мыналарды алып шығамыз: а) ADO→ADO Conection және ADO Table қосымшасынан екі компонент; в) «Доступ к данным» Data Source қосымшасынан бір компонент; с) «Управления данными» DB Grid қосымшасынан бір компонент.

1-ші пункті орындап, ADO Conection компонентінің қасиеттерін орнатамыз: а) Name→BookName; в) ConectionString қасиетінен Access базасының серверін таңдау. Оның батырманы басып шыққан терезесінде екі ұсынысты көреміз (6 - сурет).

 

 

 

 

 

 

 

 

6 - сурет. ADO Conection компонентінің қасиеттерін орнату

 

Оның ішіндегі екіншіні таңдап. Build кнопкасын басып, терезеде Serverлер тізімін көреміз (7 - сурет).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7 – сурет. Serverлер тізімі

 

Оның ішінен керекті  жазуды таңдау. Microsoft Jet 4.0 OLE DB Provider. Далее  батырмасын басып, выбирите имя базы терезесін пайдаланып біздің «Жарнама агенті» таңдап аламыз. Сосын «пустой пароль» белгісін алып, OK басамыз. Енді Inspector Object терезесінің паролімен бекіту үшін мынаны пайдаланамыз:  1. LogintPront →False; 2.Connected →True.

2 ші пункт. Содан  соң ADOTable элементімен жұмыс істейміз. Оның қасиеттері Name – ADOTable1. Conection – Book Table; Table Name – «Table 1». Базасының кестелері саналғандағы қасиеттері тізбегінен құрамыз. Содан кейін формаға кестелердің оқытылуын активтеуге болады. Қасиет Active – True.

3 – ші пункт. DB Grid элементтердің  қасиеттерін құрамыз. DataSource – DataSource1. Сол уақытта формада ізделініп отырған кесте шығады. Енді проектіні келесіні орындап сақтаймыз: SaveAll содан соң «RUN (выполнить) жасыл үшбұрышты басамыз». Exe файлды кампиляциямен құрамыз. Оның нәтижесінде проектінің түгел файлдарын көреміз. Экранға біріктелген Delphi мен Access кестелерімен шығады. Ins басқанда бұл кестеге жаңа жазу енгізуге рұқсат етеді. All ctrl+del жолды өшіреді. Қалған кестелерді алу үшін форамағ бірнеше ADOTable элементтерді енгіземіз және сол кестелермен байланыс орнатамыз.  

Бағдарламаны қосқанда келесі терезесі шығады (8-ші суретте көрсетілген). 

 

 

 

8 - сурет. Мәліметтер қорының бастапқы терезесі

 

Үстіндегі терезеде қызметкерлер туралы келесі мәліметтерді еңгіземіз (9-ші сурет). Мұнда келесі мәліметтері бар: тегі, құжаттың нөмері, қызметі,   еңбек ақы мөлшері, сый ақы. Бұл мәліметтерлді сақтауға, жоюға, өзгертуге болады. Экранды тазалауға болады.Тегі бойынша қызметкерді табуға болады.

 

 

10-сурет. Интерфейс.

 

Мәліметтерді еңгізгеннен  кейін ОК батырманы басқанда бұл  мәліметтер астындағы терезеде көрсетеледі, және ол терезеде наглог, зейнетақы фондка және қолға алатын ақшанын соммасын есептеп шығарады. Бұл бағдарламадан шығу үшін Close батырманы басу керек.

 

 

 

11 сурет. Клиентті аты-жөні  бойынша іздеу 
Қорытынды

 

Мәліметтер қорын басқару  жүйелерінің көп түрлері бар. Бірақ та олардың барлығы қандай да бір ортақ негізгі ұғымдар кешеніне негізделеді. Осының нәтижесінде біз белгілі бір жүйенің ұғымдарын, берілу тәсілдері мен әдістерін МҚБЖ класына жалпылай аламыз. Осылайша, оқу объектісі ретінде Microsoft Office паектінің құрамындағы Microsoft Access МҚБЖ – сін қолданамыз.

Кез – келген мәліметтер қорының негізгі элементтері  кестелер болып табылады. Қарапайым  мәліметтер қорының өзі кем дегенде  бір кестеден тұрады. Екі өлшемді  куестенің құрылымын бағандар мен жолдар құрады. Қарапайым мәліметтер қорында оларды өрістер мен жазулар деп атайды.

Мәліметтер қорының  өрісі әрбір өріске тиісті ұяшықтарда жазылатын мәліметтердің топтық қасиеттерні анықтайды. Мәліметтер қоры кестелерінің

өрістерінің негізгі  қасиеттері: өрістің атау, өрістің типі, өрістің форматы, өрістің өлшемі, енгізу маскасы және т.б. берілген мәліметтердің типтеріне сәйкес өрістердің қасиеттері де әр түрлі болуы мүмкін.

Менің курстық жұмысым бухгалтердың жұмысын аутоматтандыруға арналған. Деректер қоры MS Access-те істеленген, ал қолданушы интерфейсі Delphi ортасында жасалған. Бұл жұмысым жарнама агенттің қызметін жеңілдетеді деп ойлаймын. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

 

1. П. Дарахвелидзе «Программирование в Delphi5» Петропавл 2000 г
2. А. Хомоненко «Delphi7» учебный курс Питер 1999 г
3. В.В. Фаронов «Delphi3» учебный курс Нолидж 2001г
4. А.Я.Архангельский «Разработка программ для Windows в Delphi5»
5. А.Д. Александровский В.В.Шубин «Delphi для профееионолов»
6. С. Матаев «Delphi7» Қарағанды 2005ж
7. Н. Культин «Программирование в Delphi7»