Ақпараттық – коммуникациялық технологияның оқыту процесіне қолданудың дидактикалық мүмкіндіктері

3. Файлдық серверлерге  негiзделген желiде компьютерлер  бiр-бiрiмен жұлдыз схемасы түpiндe жалғанады.

4. Құрылғандардың құрамы  мен программалық жабдығы топологияға  байланысты анықталады. Желi топологиясын  мекеменiң қажетiне қарай таңдап алады. Егер мекеме көп қабатты үйде орналасса, онда оның әр қабатындағы жеке cepвepiн байлaныстыратын бүкiл мекемеге ортақ бiр сервер берiлiп, оны ақшақар (снежинка) схемасы деп атайды, көбiнесе осы топологияны пайдалaнған тиiмдi.

 Жергiлiктi желi атқаратын  қызметі мекемеде Windows 9х, Windows 2000 Profesional жене Windows NT W orkstation операциялық жүйелерi  орнатылған бiрнеше компьютер  болса, олардыжергiлiктi желiге коскан  орынды.

Жергілікті желінің қамтамасыз ету мүмкіндіктері:

-                     Ақпараттың арнайы серверлерде сақталуы, бірнеше пайдаланушылардың қандай да бір дерекупен жұмыс істеуі;

-                     Бірнеше пайдаланушылар қолданатын программалық жабдықтарды файлдық дискілердің серверлерінде бір ғана данадан сақтау;

-                     Электрондық пошта мен топтық жоспарлауды пайдаланатын пайдаланушылардың ұжымдық жұмыс істеуі мен құжат айналымы;

-                     Желілік принтерлерді бірлесіп пайдалау;

-                     Интернетке қосылу мүмкіндіктері;

-                     Ақпараттың резервтік көшірмесіналу және орталықтандырылған қорғау.

Бiр рангiлi желi құру үшiн  жоғарыда aйтылған операциялық жүйелерi бар стандартты программалық жене желiлiк  жабдықтар (кабельдер, желiлiк адаптерлер) қажет. Тек MS- DOS операциялық .жүйесiнде  жұмыс iстейтiн компьютерлердi Workgroups Add-On for Dos программасын орнатқаннан  кейiн желiге қосуға болады.

Бiр-бiрiне жақын орналасқан бiр рангiлi желiге қосылған бiрнеше  компьютер жұмыс топтарына бiрiктiрiледi. Жұмыс топтарын құру барысында мекеменің  құрылымын ескеру қажет, мыcлы, бухгалтерия  бөлiмi компьютерлерiн «Бухгалтерия тобына» т.с.с. Жұмыс тобындағы  барлық компьютерлер сервер немесе тұтынушы (клиент)қызметiн атқара алады. Жұмыс  тобының мүшелерi өз компьютерлерiне қосылған ресурстарды өздiгiмен ортақтаса  пайдалануға бередi. Жұмыс тобына арналғFан тіркеу жұмыстары жүргiзiлмейдi, себебi мұнда пайдаланушыны тіркеу және компьютерлердi орталықандыpлған басқару атқарылмайды. Windows 2000 Professional операциялық жүйесi басқаруымен жұмыс iстейтiн әрбiр компьютер өзiнiң қорғану саясатын және жеке тіркеу жазбаларын жүзеге асырады.

Желiдегi компьютерлер санының  артуына (10 apтық) қарай мәлiметтердi тасымалдау қиындaй түceдi. Мұндай жағдайда cepвepi бар желi құрып, компьютерге  ресурстар мен тұтьшушыларды  орталықтан басқару мүмкiндiгiн беретiн  қуатты Windows 2000 Server операциялық жүйесiн  орнатқан абзал.

Ортақ деректер базасының  каталогi, желiлiк ресурстар мен  бiрыңғай қорғаныс саясатын бөлiсудiң  орталықтандыpлған тәсiлi бар компьютерлер тобының домен атауы болады.

Әрбiр дoмeнгe жеке ат берiледi. Доменнің деректер базасы каталогi домен  бaқылаушысында (контроллер) сақталады. Әрбiр доменде тек бiр ғана негiзгi бaқылаушысы болады. Mүмкiндiгiншe бiр  немесе бiрнеше резервтiк домен  бақылаушы болғаны дұрыс.

Windows 2000 Professional операциялық  жүйесi әр түрлi қызмет көpceтeтін  бiр пайдаланушығa арналған станцияларын  серверлермен байланыстыруға есептелген. Компьтер желiге қосылғаннан кейiн  бiрiншi рет іске қосылғанда операциялық  жүйе DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) cepвepiн  іздейді. Мұндай типтегi серверлер компьютерлерге желiде бiрiн-бірі табу үшiн адрес меншiктейдi. Егер желiде DHCP cepвepi онда операциялық жүйе автоматты түрде қосылғаннан компьютерлердi анықтай алатын режiмге ауысады. Windows 2000 Professional операциялық жүйесi орнатылған компьютерлер кейiнiрек қосылса, олар автоматты түрде жұмыс тобына кіреді. Мұндай механизмдi IР-адрестеу (Automatic IP-addressiing) деп  атайды.

Желiдегi компьютерлер жұмысын  программа басқарады, барлық компьютерлердiң  бiр-бiрiне жiберетiн және қабылдайтын  ақпараттары араласпай, тиянақты жеткiзiлу үшiн, олар бipтілмен – ортақ ережемен байланыс жасауы керек. Компьютерлердің  бiр-бiрiмен байланыс жасау ережесi желілік хаттама деп  аталады.

Windows 2000 Professional операциялық  жүйесi aқпарат тасымалдау жылдамдығы  жоғары желiмен жұмыс істeyгe  мүмкіндік бередi. Транспорттық хаттаманы  таңдау желi топологиясына байланысты. Мicrosoft фирмасы мекеме iшiнде желiмен  жұмыс істеу үшiн TCP/IP хаттамасын қолдануды ұсынады. NetWare бар жергiлiктi жeлiлерде пакеттердi желi белiктерi және тор арасында маршрутизациялау мүмкiндiгiн беретiн IPX/SPX (Internet Packet ExchangejSequeneed Packed Exchange) хаттамасы қолданылады. Мicrosoft фирмасының 3Соm компаниясымен бірігіп құрғaн Point-to-Point Тunneling Protocol (РРТР) хаттамасы: арқылы ceнiмдi байланыc құpy мүмкiндiгiн бередi. РРТР тутынушылардың Интернет арқылы корпоративтi байланысқан кезде «туннельдi» ұйымдастыру үшiн қолданылады. Мекеме aқпаратты жоғалтып алмау мақсатында ayқымды инфрақұрылымды құру қажеттiлiгiнен құтылады. жуырда корпорация осы хаттаманың бірқатар кеңейтүлерiн шығарды.

Windows 2000 - корпоративтiк жеке  меншiк ұйымдастыpуға арналған  бірқaтар жаңа хаттамаларды қамтамасыз  етедi: L2TP (Layer 2 Tunneling Protocol - екiншi деңгейлі  туннельдiк хаттама), IPSec (Internet Protocol Security –Интернеттегі қayiпсiздiк хаттамасы)  жане EAP(Extensible Authentication Protocol -  аутентификацияны  кеңейту хаттамасы).

Active Dirесtoгу - үлкен жергiлiктi желi әкімнің (администратор) жұмысын  жеңiлдетедi, пайдаланушының бар  eкeнiн (аутентификация) құрылғылары  және ресурстарра қатынасты басқару  есебiнен ақпарат қауiпсiздiгiн  қамтамасыз етедi. Active Directory - ақырғы  пайдаланушының дербес iздеу, қажеттi аппараттық ресурспен және желiге  бiр рет қосылу процесi шеңбеpiндe қосымшалармен қатынас құруын жеңiлдетедi. Ол қосымшалар мен жүйенiң аппараттық бөлiмiндегi конфигурацияларда қолданылатын жұмыс үстелiнiң баптау параметрлерi жөнiнде деректердi сақтайды. Осылай пайдаланушылар айқындылығын, түci, қағаз пiшiмi, екiжақты баспаға шығару мүмкiндiгi сияқты белгiлi бiр қасиеттерi бойынша принтерлердi iздей алады. Мысалы, PowerPoint программасында дайындалған көп беттен тұратын таныстыру кiтапшасын баспаға шығару қажет болса, активтi каталог желiге қосылған жылдам басатын түрлi түcтi принтердi iздеу мүмкiндiгiн бередi. Iздеудi жылдамдату үшiн Active Directoryде әрбiр объектiнiң бiрқатар атрибуттары кipeтiн ауқымды каталог (Global Catalog) к.олданылады. Желi әкiмi (администратор) ауқымды каталогке сақтау үшiн өз атрибуттарын бере алады. Атрибуттардың типтерi iздеудi жеделдету мақсатында индекстеледi. Ауқымды каталогпен қатынас құру мүмкiндiгi шектеулi кезде, әкім доменi тобына кiрмейтiн пайдаланушылар желiге тiркеле алмайды .

Қала, облыс, ел iшiнде орналасқан желiлер аймақтық деп аталады. Егер олар қайсы бiр ұйымға немесе ұйымдар тобына қарасты болса, онда корnоративтiк деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының ұлттық банкiнiң желiсi - Banknet, негiзгi банктiң компьютерлерiн оның барлық филиалдарының компьютерлерiмен (аудандық бөлiмшелерiн қоса) бiрiктiредi .

Одан үлкен көлемдегi, бүкiлелдерге, құрлықтарға тapaғaн  желiлер ауқымды деп аталады. Олар корпоративтiк те, жалпы да бола алады. Мысалы, Интернет сияқты олардың кез келген пайдаланушыларға қызмет ету мүмкiндiктерi бар.

Компьютерлердi желiге олардың  ресурстарын бiрлесiп пайдалану  үшiн және ақпаратпен алмасу үшiн  бiрiктiредi.

Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалыққа бөлiнедi. Ақnараттық ресурстарға программалар және деректер , ал техникалықтарға - nринтерлер, модемдер, сканерлер, график салгыштар кiредi. Ақпаратты сақтау құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық pecypcтapғa кiредi. Олар программалар және деректерi бар қапшықтар peтiндe қаралады. Оларға қосылу логикалық дискiге жасалғандай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерiнен ғанa қол жеткiзуге болатын ресурстар жергiлiктi деп аталады. Желiнiң басқа компьютерлерiне де ашық компьютер ресурстары оpтақ немесе желiлiк деп аталады. Жергiлiктi және ортақ; ресурстар түсініктері шартты. Бұл - жергiлiктi ресурсты ортақ етуге болады және, керiciнше, ортақ ресурсқа жергiлiктi мәртебесiн беруге болады (яғни басқа пайдаланушыларға жолды жауып тастау) деген сөз.

Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегi акқаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланылатын компьютерлер клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады. Есептеу желiлерi желілік операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс істейді. Негiзгi желiлiк операциялық жүйелерге Novell NetWare, Windows NT, OS/2 Warp UNIX кiредi. Windows 95, 98 операциялық жүйелерiнде құрамдас желiлiк құралдар бар.

Желiлiк ОЖ пайдаланушыларға желiнiң бiр компьютерiнен басқасына файлдар көшiруге, желiнiң бiр компьютерiнен басқасында орналасқан деректердi өңдеуге, ал кейбiр жағдайларда басқа компьютер жaдындa орналасқан программаны қосуға мүмкiндiк бередi.

Компьютерлiк желiлердi қолдану мыналарды жүзеге aсыруға мүмкiндiк бередi:

• ақпаратты өңдеу процесiнiң нақты бiр компьютерден тәуелсiздiгi;

• желiнiң бiр ДК -сында сақталу есебiнен бiр ақпаратты қосарлау мүмкiндiгiнiң жойылуы;

·ақпарат сақталуы сенiмдiлiгiнiң жоғарылауы;

·ақпаратты рұқсат етiлмеген енуден қорғауды жақсарту:

·ұйымның бөлiмшелер және қызметкерлерi мен apacындa жылдам, қағазсыз а қпарат алмасу мүмкiндiгi.  

 

Білім берудегі ақпараттық технологиялар 

 

Компьютер, телекоммуникациялық  және желілік құралдар ақпараттарды қабылдаудағы әдістерді өзгертіп, әртүрлі  әрекеттерге жаңа мүмкіндіктерді ашып отырып, қазіргі қоғамның даму кезеңіндегі  оқыту мақсатының көкейкесті және маңызды  мәселелеріне қол жеткізеді. Білім  берудегі ақпараттық технологиялар  оқытуда қолданылатын электронды құралдар мен оларды функционалдау тәсілдерінің жиынтығын анықтайды. Білім беруде қолданылатын бағдарламалық-техникалық құралдардың классификациялық белгілері  ретінде мыналарды айтуға болады:

-         дидактикалық бағыт;

-         бағдарламалық ұсыныс;

-         техникалық ұсыныс;

-         пәндік аумақта қолданылуы.  

 

Дидактикалық бағыт бойынша  классификация

Бағдарламалық-аппараттық комплекстің  дидактикалық бағыты бойынша классификация  белгілерін кейбір әдебиеттерден кездестіруге болады.  Мысалы, үйренушілерге компьютер  арқылы берілетін білімді келесідей  классификациялау керек. Біріншіден, білімді  анықыталған және анықталмаған деп  бөлу қажет болып табылады. Ал, кейінірек  жасанды интеллект аумағында  зерттеулердің дамуымен бұл білімдер артикулденетін және артикулденбейтін болып аталатын болды.

Білімнің артикулденетін бөлімі – бұл үйренушілерге ақпараттарды (мәтіндік, графикалық, бейне, т.б.) бірнеше  бөліктерге бөлу арқылы беруге болатын  және оңай құралатын білімдер.   

Білімнің артикулденбейтін бөлімі – интуиция, өтіл (опыт) негізінде  құралған білімдер. Бұл бөлімнің білімі  үйренушілерге берілмейтін, практикалық  есептерді шығаруда жеке тапсырмаларды  орындау кезінде қол жеткізуге  болатын іскерлікті, тапқырлықты  және адам өтілінің басқа бөлімдерін қамтиды. Білімнің мұндай классификациясына  сүйене отырып, оқыту бағдарламалық-аппаратық  комплекстерді классификациялауға болады. Осы комплекстер негізінде  құралған және білімнің артикулденген  бөлімін оқытуда қолданылатын технологиялар декларативтік деп аталады. Декларативтік технологияларға мыналарды жатқызуға болады:

-         компьютерлік оқулықтар;

-         оқытылатын мәліметтер қоры;

-         үйренушілерге белгіленген ақпаратты ұсынатын , дұрыс меңгеруін тексеретін, сақтауға мүмкіндік беретін мәтіндік және бақылау бағдарламалары мен басқа компьютерлік құралдар. 

Бағдарламалық-аппараттық комплекстерді  құруда және білімнің артикулденбеген  бөлімін меңгеруде қолданылатын технологиялар процедурлік деп  аталады. Бұл топтың компьютерлік ақпараттық технологиялары білімнің ақпараттарын бірнеше бөліктерге бөліп тексермейді  және ақпарат бөліктерін қамтымайды. Олар әртүрлі модельдер негізінде  құрылған. Бұл жағдайда компьютерлік ақпараттық технологияларға мыналар  жатады:

-         қолданбалы бағдарламалар пакеті (ҚБП);

-         компьютерлік тренажерлер (КТ);

-         зертханалық практикумдер;

-         ойындардың бағдарламалы;

-         үйренушілерге зерттеу кезінде оқытылатын пән бойынша білім алуына  (қосуына) мүмкіндік беретін экспертті-үйрену жүйелері (ЭҮЖ) және басқа да компьютерлік құралдар.     

 

 

 

Ақпараттандыру  жағдайында білім ұйымдары басшыларының инновациялық кедергілерден шығуы  туралы 

 

Қазіргі заман жылдам әрі  терең өзгерістермен ерекшеленеді. Білім беру жүйесі ауқымды қоғамдық жұйенің бір саласы ретінде өмірде болып жатқан жаңалықтарды есепке ала  отырып өз құрылымын өзгертіп отыруы қажет. Сондықтан педагогикалық  инновация бiлiм беру жүйесiн жaңартудың қажеттi факторы болып табылады. Бұл мәселеге көптеген еңбектер арнaлған мәселен, М.С Бургин (2), Н.Д Молахов, Н.И, Лaпин, А.И. Пригожин (5) «инновация», «инновациялық құбылыс» түciініктерінің  негiзiн қарастырса, К. Ангеловский (1), В.А. Сластеннв (6), В.С Лазерев, С.,Ц Поляков(4), М.М Поташнвк, от. Хомерики (9) бiлiм саласындағы инновациялық құбылыстардың мазмұнын анықтайды. Инновациялық өзгерiстердiң әлеуметтiк- психологиялық кедергілерi туралы В.И Антошок, в.г Зазыкнна., Р.Л. Кричевский, Л.К Маркова, Н.Р. Юсуфбекова (10) зерттеулерiнде талдаулар жасaғaн.

Fылыми әдебиеттердегi  инновациялық мәселелердiң теориялық  негiздерiнiң жеткiлiктi зерттелуiне  қарамастан бiлiм беру саласын  ақпараттандыру iciнe жасaлған тандаулар  көрсеткендей, жаңалық мектеп басшылары  тарапынан үнемi түciнicтiк табыла  бермейдi, кейде педагогтар тарапынан  табанды қарсылықтар да кездесiп  қалады. Бiлiм ұйымдары басшылары  педагогтар тарапынан қалыптасып  қaлған кәсптiк стереотип жаңалықты  шеттеушілік, жаңашылдыққа ұмтылудың  болмауы сиякты кедергiлердi кездестірiп  жүp. Бұл бағыттa төмендегідей көптеген  қайшылылықтарға тап болуда.

Олар:

· бiлiм беру жүйесiне деген қоғамның объективтi талaптaры мен жүйенiң жaғдайлары арасындағы;

· мектеп жүйесiне енгiзiлiп жатқан өзгерiстер мен оның қалыптасуын дәстүрлi өмip салтын сақтауы арасындағы;

· инновация жағдайында мектептi басқару қажееттіліг мен бiлiм  беру саласындағы инновациялық үpдicтi басқару теориясының жоқтығы;

· басқару қызметiнiң дәстүрлi деңгейiн жүзеге асыру мен мектеп пен қоғамның қазiргi қажеттiлiгiне сай жаңашыл шығармашылықпен  ойлай алатын басшы-нпаваторлар арасындағы сәйкессiздiк.

Бұл қайшылықтарды тек  бiлiм бөлiмдерiнiң арнайы ұйымдастырған  жұмысы арқылы ғaнa шешуге болады.