Трудовой материальное ресурсы

Кіріспе

Заттық, еңбекті және қаражаттық қорлардың қолданылуы өндіріс - шаруашылық қызметімен, сонымен қатар еңбек негізгі қорлардың - құралдарының шотының артынан және еңбек процесі заттық шарттарының көмегімен қамтамасыз етіледі.

              Еңбек құралдары - станоктар, жұмысшы машиналар, қолдан-колға берілетін құрылғылар, аспап және т.б., ал еңбектің өндіріс ғимарат процесінің заттық шарттары, өндірістік құралдар, транспорттық құралдар және басқалар.

              Өндіріс барысында негізгі құралдардың айырмалық ерекшелігіне олардың қайта-қайта қолдануы, ұзақ дәуір ішінде алғашқы сырт пішіні сақтауы (түрдің) келеді. Анықталған нормалармен өндіріс процесі   сыртқы ортаның әсерінен бірте-бірте алмастырылады және өндіріс шығындарына алғашқы құнды алып барады олар нормативті мезгіл ішінде қызметтін тозық есептеу  жолымен атқарылады(амортизацияның).

              Елде нарықтық қатынастардың құрылуы есеп орнатып қоюына жақын келуге үйіп-жиюді бөлектерді кәсіпорындардың қаражаттық - шаруашылық қызмет учаскелерінде және ұйымдардың, негізгі құралдардың есебінің және олардың соның ішінде салық салуға жаңаша көзқараспен қарайды.

              Қаражаттық қорлардың шектелгендік шарттарына байланысты экономиканың даму шарттарында, инвестициялардың тартуымен кәсіпорындарда саясатшылар есептік негізгі құралдардың тозушылық биік дәрежелері және негізгі капиталды жаңарту маңызды мағынаға ие болады.

              Соңғы жылдары негізгі құралдардың бухгалтерлік есептің нормативті базасы түбегейлі өзгерді. Бұлар және басқа нормативті құжаттар техникаға маңызды өзгертулер және негізгі құралдардың салық салуының есеп методологиясын енгізді.

              Негізгі құралдар еңбек барысында үлкен рольді ойнайды, сонымен қатар олар өз жиынтықтарында өндірістік - техникалық базаны құрастырады және кәсіпорынның өндіріс қуатын анықтайды.

              Ұзақ уақыт бойы негізгі құралдарды қолдану кәсіпорынға түседі және пайдалануға беріледі; пайдалану нәтижесінде тозады; жөндеуге душар болады, физикалық сапаның көмегімен оларды қалпына келтіріледі; кәсіпорын ішінде орналасады; - сол себепті кәсіпорыннан немесе - онан арғы қолдану көнергендігі. Негізгі қорлардың нәтижелі қолданылуы көрсеткіштердің біреуінің ғана артуымен келеді: олардың жұмыс уақыттары (тоқтаулардың қысқарту жолымен); ауысымдылық коэффициенті; өнімділіктері (жаңа енгізу базасында техниктер және технологияның); қор қайтарылулары (орындалатын жұмыстардың көлемінің және негізгі қорлардың әрбір сомына қызметтердің өнім шығарудың артуы).

Кәсіпорындар негізгі құралдармен иелік етуге, пайдалануға және бұйрықтарды орындауға болады: басқа кәсіпорындарға тегін тапсыруға немесе сатуға, ауыстыруға, жалға тапсыруға, ғимараттар  салуға, жабдықтауға, транспорттық құралдар, инвентарьлар, теңдіктен көшіріп жазып алу, егер олар тозған немесе  ескірген болса, олар толық тозығы шығарылған немесе жоқ болады.

Бухгалтерлік есептің негізгі құралдарына негізгі мақсаттарына жататындар:

-              қорғаныштық және негізгі құралдарды бақылау барысында олардың орындарымен қолдану; дұрыс деректі дайындау және есепке дер кезінде тойтарыс беру олардың түсіну,

-              реконструкцияға құралдардың орынды шығындауды және негізгі құралдарды жаңартуды бақылау;

-              негізгі құралдардың құн үлесін есептеді қолданумен және осымен орайлас кәсіпорын шығындарына қосуға арналған тозықпен;

-              жұмысшы машиналардың қолдану нәтижелілігін, жабдықтауды бақылау, өндіріс аудандарды, транспорттық құралдарды және басқа негізгі құралдарды бақылау;

-- негізгі құралдардың объектілерінің. көшіріп жазып алуының нәтижесінің  дәл анықталуы,

Бұлар бары есеп дұрыс ұйымдары және негізгі құралдардың қозғалыстары тиісті құжатнамалар және қамтамасыз ету арқасында мақсаттар шешіледі, есеп-қисаптардың олардың тозығымен және шығындардың есебінің олардың жөндеуімен келеді.

              Санап келгенде, жоғарыда көрсетілген мақсат назарына қабылдай, кәсіпорында бухгалтермен алды тұратын, нақтылы ұйым үлгісінде олардың орындалуын қарап шығамыз ( ООО « мансап »). Ол үшін мынаның келесі негізгі бағыттармен негізгі құралдардың есеп басқаруы жұмыс істейтін заң шығаруына сәйкестік дәрежесін айқындаймыз:

-              негізгі құралдардың маңызы, олардың таптастыру және бағалау,

-              олардың барының және қозғалысының есебі;

-              негізгі құралдардың тозық есебі;

-              оларды жөндеудегі саясатшылардың есептік таңдауы;

-              негізгі құралдардың есебі;

-              шаруашылық субъектілердің қаражаттық мүмкіншіліктерінің ұйымдық есебі;

-              қаттау сұрақтары және негізгі құралдардың қайта бағалаулары;

-              өткізілген зерттеу нәтижелерінен жетіспеушіліктердің табуы;

-              олардың ұсыныстарын жою.

-               Кәсіпорынның негізгі құралдарының шарттарының есебі

І бөлім. Негізгі құралдардың экономикалық мазмұны және ғалымдармен тәжірибелердің пікірлері.

1.1           Негізгі құралдардың экономикалық мазмұны.

Жай бухгалтерлік есеп пен « негізгі құралдардың есебін » ПБУ 6|97( утв. бұйрықпен ҚР қаржы министірліктері және мүліктің бөлім сияқты негізгі құралдар.№1331) анықтайды 13.01.98 жылы тіркелген, қолданылатынды еңбек құралдары кім, не ретінде өнім өндірісі жанында, жұмыстардың орындалуында немесе қызметтердің көрсетуінің, немесе басқаруға арналған ұйыммен дәуір ішінде, Әдеттегі операциялық цикл 12 айдан асады.

Тап осы анықтама бүгінде негізгі құралдардың анықтамасы бола алмайды, Ресей Федерациялар есептіліктің бухгалтерлік есепті басқарумен ( утв. бұйрықпен ҚР қаржы министірліктері) 46 жайында келтірілген

Жоғарыдан негізгі құралдарға есепте құнмен еңбек құралдары жатады бірліктің артынан және қызмет мезгілімен көбірек 1 жыл. Тап осы кезеңге мынау 8 тыс.349 руб. төмен емес лимитты бірліктің артынан тиісті болу

нақтылы объекті қанауының табыс немесе белгілі бір уақыт ішінде айқын функцияларды анықтауда орындалулар алуда есете пайдлы қазба ретінде қолданылады.

Бұл мерзімді ұйым дербес қондырады ( егер ол орталықтандырылған ретте айқын емес немесе техникалық нақтылы объектіге құжаттарда көрсетілмеген болса) мынаған назар аударуымыз керек:

1. жұмыс алмастыруларының жоспарланушы сандарын есепке ала, шартты - сақтық жөндеулердің, агрессиялық орта барысының және басқа факторлардың объекті қанау нақтылы шарттары;

2. техника - экономикалық көрсеткіштердің объекті күтілетін өнімділігін  есепке алу;

3. қанауға шек қою ( мысалы, жал мезгілі ).

Негізгі құралдарды есептеудің бірлігі инвентарь объекті болып табылады. Инвентарь объект – барлық құрылғылары бар  аяқталған құрылғы  немесе қабілетті оның тағайындауымен сәйкес қажетті функцияларды дербес орындай алатын конструктивті  зат. Егер құрылғы қолданудың әртүрлі мерзімдерінде  түзелген бірнеше бөлімдерден тұрса, онда ол есепте дербес инвентарьлық объект ретінде қарастырылады. 

Негізгі құралдар аналитикалық есебінде қолдану қанауда, қорда, резервте пайдаланудың мінез-құлығынан көрінеді.

Қолданудың олардың қайсы шектерде ұйым мінез-құлыққа ықпалын жасауды көрсетеді: кәсіпорынға толық жататындар, жалға берілген қоса алынғандар жалға немесе орнында болғандар шапшаң немесе шаруашылық басқарудағы меншік құқықтарының шекарасы назарға қабылданады.

Негізгі құралдардың есептеу ұйымында тозық мөлшеріне көрсетуші - ықпалын жасауда таптастыруы және бағалау маңызды мағынаға ие( тозықтың ), өндіріс шығындарын қоса алғанда.

Негізгі құралдардың таптастыруы келесі белгілермен жүзеге асады:

Заттық негізгі қорлардың және « - »- - негізгі қорлардың  дәл осылай ( - активтtр ) деп аталатын заттық - натуральды түрі бар.

Баланста негізгі материалдық қорлар «Айналыма жатайтын активтер» мақаласында «жер учаскелері және табиатты қорғау объектілері, ғимараттар, машиналар және жабдықтау» шифрымен ашылады, яғни амортизацияланан және амортизацияланбаған бағам деп бөлінеді.

Бөлек объектілердің жасауында адамның қатысуы

a)                 «қолдағы негізгі құралдар» деп аталатын қатысу (имараттар, машиналар және т.б)

b)                 «қолданылмайтын негізгі құралдар» де аталатын адамның қатысуынсыз (жер учаскелері және табиғатты қолдану объектілері: су, кендер және басқа да табиғи ресурстар )

1. Халық шаруашылығы салалары (24 сала, - соның ішінде мүлікпен өнеркәсіп, операция , ақпараттық - есептеуіш қызмет ету, жалпы сауда қызмет қамтамасыз етумен базар жұмыс жасаулары және т.б.)

2. Топтар.

Қорлардың негізгі топтардың тізімі жалпы ресейлік топтастырғышпен анықталған ( ОКОНФ ). Ол таптастыру бірыңғай жүйелері құрамына енеді және техника - экономикалық және әлеуметтік хабар кодтауының ( ЕСКК ) ресей федерацияның және негізгі қорлардың жалпы одақтық топтастырғышының орнына өңделген. 01.01.96 ж.ОКОФ әрекетке енгізілген.

Оның құрамында заттық және - негізгі қорлар бөлінген. Заттық негізгі қорлар келесі топтармен:

1.              ғимарат;

2.              салу;

3.              машина және жабдықтау;

4.              өлшеу және реттеуші құралдар және құрылғылар;

5.              пәтер-үй;

6.              есептеуіш техника және оргтехника;

7.              транспорттық құралдың;

8.              аспап;

9.              өндіріс және шаруашылық инвентарь;

10.              жұмысшы, өнімді және тайпалық мал;

11.              көп жылдық отырғызудың;

12.              заттық негізгі қорлардың қалғаны түрлері.

6|97 және жай бухгалтерлік есеп басқаруымен және ҚР есептіліктер топтардың келтірілген тізімін айқындайды. Дәл осылай, үшінші топ « жұмысшы және күш беретін машиналар және жабдықтау » деп аталған, ал тоғызыншы - «өндіріс және шаруашылық инвентарь және бұйымның ». бесінші пәтер-үйдің тобы жоқ. Ал бірінші топқа - «ғимараттар» қосылған. Сол уақытта екеуінің құжаттарда қосымша келесі нормативті тобы көрсетілген:

-              жерлердің жағдайының жақсаруына және жалданған объектілерге капиталдық салымдар;

-              жер алаңы учаскелер, табиғатты қолдану объектілері;

-              көп жылдық отырғызулар.

Жайда бухгалтерлік есеп басқаруымен дербес топпен бөлінген « жол внутрихозяйственныесі ».

5.              функционал тағайындау, яғни өндіріс барысында қатысу мінез-құлығы:

А ). өнеркәсіпті - өндірістер;

Б ). халық шаруашылық басқа салаларының өндірістік тағайындаулары;

В) өндірістік емес ( әлеуметтік сфера объектілері ).

6. Өндірістік процесте қолдану дәрежесі:

А ). жұмыс істейтіндер,яғни қанауда орнында болған,;

Б ). әрекетсіздінбейтіндер, яғни анықталған , бірақ олар қаналатындар емес ( мысалы, орнында болғандар жөндеуде, салып бітіру сатысында және т.б.);

В). қорда болғандар қорда, яғни  анықталмаған және арналғандар үшін толығулар - объектілерді қанаудың;

Г ). консервациялау күй-жағдайында болатындар.

7.              бұйым:

А). өзіне меншіктілер;

Б). жалданғандар.

Инвентарь объекті теңдігіне орнатып қою жанында және онан арғының оны қанаудың бағалау маңызды мағынаға ие. Бірлік  және нақтылықтар принципі мүлік тап осы түр бағалаулары негізгі құралдардың есеп ұйымында анықтаушы фактормен келеді.

Есептің олардың негізгі құралдардың бағалау бірлік принципі бірыңғай методология құруын әртүрлілерді ұйымдарда - ұйымдық - заңға сүйінген меншік түрлерін білдіретін бірлік принципі.

Нақтылық принципі нақтылы датаға сәйкес сол немесе басқа да негізгі құралдардың құрамында нақты құнды ашады.

Ағымдағы есебінде негізгі құралдарды бағалаудың төрт түрі қолданылады: алғашқы, қалпына келтіргіш, қалдық және таратушы.

алғашқы құн объектінің нақтылы атылары тарихи бағалауды ұсынады оның қабыл алу жанында е мыналарды есепке алады:

-              келісілген ( сатылатын ) бағаны, - сатып алушымен сатушыға;

-              ақпараттық және кеңестік қызметтердің сомасын;

-              кеден және басқа төлемдер;

-              тіркеу жинаулар, мемлекеттік баж салыы және басқа осыған ұқсас төлемдер;

-              делдалдық ұйымдардың қызметтік құны;

-              негізгі құралдарды сатып алудағы өтелмейтін салықтар

-              басқа шығындар

Негізгі құралдардың жарнасы жанында жарғылық ( складочный ) ұйым капиталы объектісінің үлес шотына алғашқы құнымен оның құны, егер алдын ала ескерілген жұмыс істейтінмен емес заң шығарунан басқа. оның құрылтайшылармен келісілген  ( қатысушылармен ). Бартерлік келісімдерде қабылданғанның тапсырушы жақ есебінде, алғашқы құнмен бағалауда құн - мүліктер есептеледі.

Тегін алу оқиғаларында тап осы уақытта жұмыс істейтін нарықтық бамен  есепке тұрады.

Объектінің алғашқы құн өзгертуі оның мезгіл ішінде келесі оқиғалар басқа пайдалы қолдану рұқсат етілмейді:

-              салып бітірудің;