Мәдениет үйіне сипаттама

Эмитенттің  кім болғанына байланысты құнды (бағалы) қағаздар төмендегідей үш түрге  бөлінеді:

• Мемлекеттік;
• Муниципалдық;
• Корпоративтік.

Мемлекеттік құнды қағаздар – бағалы қағаздардың бұл түрі Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес мемлекеттің сыртқы және ішкі қарыздарын қайтару мақсатында шығарылады. Сонымен қатар бағалы қағаздардың бұл түрі Қазақстан республикасының Ұлттық банк мекемесімен эмитенттелінетін бағалы қағаз болып табылады. Мемлекеттік бағалы қағаздардың мынадай түрлері бар:

• Ұлттық жинақ облигациялары;
• Мемлекеттік қысқа мерзімді қазынашылық міндеттеме (МЕККАМ);
• Мемлекеттік орта мерзімді қазынашылық міндеттеме (МЕОКАМ)

Муниципалдық бағалы қағаздар – бағалы қағаздардың мұндай түрі жергілікті бюджетпен эмиссияланытын атқарушы органдар шешімімен шығарылады. Құнды қағаздардың бұл түрін шығарудағы басты мақсат – құрылыс, яғни ауруханалар салу үшін, бала бақшалар мен мектептер, тұрғын үйлер, жолдардың жағдайларын жақсарту және тағы басқадай аймақтық әлеуметтік мәселелерді шешу болып табылады.

Корпоративтік бағалы қағаздар – кәсіпорындар мен ұйымдардың заң күшіне сүйене отырып өзінің жарғылық капиталын қалыптастыруға немесе шаруашылық қызметін жүзеге асыру үшін шығаратын бағалы қағаздар.

     Атқаратын  қызметіне және рөліне байланысты  құнды қағаздар мынадай үш  топқа бөлінеді:

1. Негізгі (акция, облигация);
2. Көмекші (чектер, вексельдер, депозиттік сертификаттар);
3. Туынды (варанттар, опциондар, фьючерстер, бондар тағы басқалары).

Акция дегеніміз–кәсіпорындар мен ұйымдардың қандай да бір акционерлік қоғамды дамыту үшін қаржы салғандығын куәландыратын және иесіне акционерлік қоғамның пайдасының бір бөлігін дивидент түрінде алуға құқық беретін құнды қағаз болып табылады. Кәсіпорындар мен ұйымдарды басқаруға қатысу құқығына сәйкес акциялар мынадай түрлерге бөлінеді:

• Жәй акциялар;
• Артықшылығы бар акциялар.

Облигация дегеніміз -  оның иесінің ақша салғандығын куәләндыратын және оған көрсетілген мерзім ішінде осы құнды қағаздың атаулы құнына белгіленген пайызды төлей отырып, өтеу міндеттемесін мақұлдайтын құнды қағаз болып табылады.

Ескертетін  бір жағдай кәсіпорындар мен ұйымдардың өздерінің салған қысқа мерзімді қаржы салымы негізінде шығын шегуі қаржы салымының қор биржаларындағы немесе биржадан тыс нарығындағы ағымдағы құны кеміген жағдайда ғана болу мүмкін.

 

Қаржы салымдары (инвестициясы) шоты бойынша жүргізілетін операциялар

 

№	Операциялардың  мазмұны	Дебиттелген шот	Кредиттелген шот
1	Сатылып алыну  құны бойынша акциялар кіріске алынды	1150	3310, 3370, 1040
2	Берілген материялдық  құндылықтар үшін сатып алу құны бойынша кіріске алынған акциялар	1150	1317, 1312, 1311
3	Акция үшін есептелінген дивидент сомасы	1270	6120
4	Сатып алынған  облигациялар және басқа да құнды  қағаздар	1130,1150	1050

 

 

 

                          6.Міндеттемелер есебі

 

Кәсіпорындар  мен ұйымдар өзінің шараушылық қызметі  барысында меншікті капиталмен қатар  басқа қарастырылған капиталды  да қолданады. Бұл қарастырылған капитал бухгалтерлік есепте міндетемелер деп аталады.

Кез келген өндіріспен айналасатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материялдар  алған үшін жабдықтаушы – мердігерлерінің  алдында міндетті болса, саудамен айналысатын ұйымдар өзінің сататын тауарларын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де немесе саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардын өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Осы айтылған міндеттемелер есебі бухгалтерлік есептегі ең негізгі, яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейтесті мәселелері екендігі сөзсіз. Кәсіпорындағы міндетемелердің есебі типті шоттар кестесінің «міндеттемелер»деп аталатын 3 бөлім шоттарында есептелініп жүргізіледі.

 

 

6.1. Банк  және банктен тыс мекемелер  несиелерінің есебі

 

Несие – бір  заңды тұлғаның екенші бір заңды  тұлғаға немесе жеке адамның заңды тұлғаға әдетте келісілген мөлшерде пайыз, өсім (процент) алу үшін белгілі бір уақытқа заттай немесе ақшалай уақытша қаржы беруге байланысты пайда болатын экономикалық қарым-қатынас жүйесі ретінде болып табылады.

Нарықтық экономикалық жағдайында несие коммерциялық және банкттік болып екіге бөлінеді.  Банк несие есебі қысқа және ұзақ несие беру туралы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк мекемесі бекіткен «қысқа және ұзақ мерзімді несие беру ережелеріне» сай жүргізіледі. Қысқа мерзімді несие ұйымның айналым қаржысын құрайтын көздерінің бірі болып саналады.

Несиелер қайтарымдылық, төлем және мерзімділік шарттары бойынша келісіп, коммерциялық негізде  беріледі.

Қысқа мерзімді банк несиелері бір жылдан аспайтын уақытқа беріледі. Кейбір жағдайларда  түрлі себептерге байланысты бұндай несиенің ұзартылуы мүмкін. Бірақ ұзартылған мерзімін қоса есептегенде оның мерзімі екі жылдан аспауы керек.

Бухгалтерлік  есеп және қаржылық есеп беру туралы  заңға сәйкес барлық кәсіпорындар өздерінің  меншігіндегі ақшаларының қозғалысын еркін пайдалануға, яғни өз қалауы бойынша жұмсауға құқылы. Ұйымдардың басқа кәсіпорындардан алған несиесіне бухгалтерияда жазылатын екі жақты жазу банк мекемелерінен алынатын несиеге жазылатын жазуға ұқсас болып келеді.

Коммерциялық  банктер іс жүзінде көбінесе несиені нақты ақшалай емес, төлем қаржысы есебінде, яғни пайдаланатын вексель түрінде береді.

Әрбір кәсіпорын  өз қалауы бойынша «басқадай қарыздар»  деп аталатын шотта «басқадай қысқа мерзімді несиелер» және «басқадай ұзақ мерзімді несиелер» деп аталатын аралық шоттарын ашуына болады. 

 

 

Банк және банктен тыс мекемелердің қарыздары шоты бойынша жүргізілетін операциялар 

 

№	Операциялардың  мазмұны	Дебиттелген шот	Кредиттелген  шот
1	Алынған банк несиелері  кассаға немесе есеп айырысу шотына келіп түсті	1040, 1010	3010
2	Жабдықтаушы мердігерлерге  банк несиесінің есебінен қойылған аккредитивтер	1070	3010
3	Векселге алынған  банк несиелері	1010,1040	3040
4	Банктен тыс  мекемелердің несиелерінің есебінен жабдықтаушы  мердігерлерге қарыз сомасы төленді	3310	3020

 

 

 

 

7.Кәсіпорынның таза табысты бөлу тәртібі

 

Кәсіпорынның  қаржылық қорытындысы оның тапқан пайдасымен рентабельділік деңгеймен байланысты. Табыстылық деңгейі жоғары болған сайын  кәсіпорын  қызметі жақсарады  және оның қаржылық жағдайы тұрақталады. Қаржылық талдаудың негізгі ақпараттық қайнар көздері: аналитикалық бухгалтерлік есептің ақпараттары, «табыс пен зиян бойынша есеп», «капиталдың өзгерісі бойынша есеп» және тағы басқа кәсіпорын бизнес-жоспарының көрсеткіштері.

Талдау барысында  бірнеше табыстылық көрсеткіштері қолданылады, оларды келесідей классификациялауға болады:

1. Шаруашылық жүргізу түріне байланысты – негізгі қызмет табысы, яғни тауар сату мен және тағы басқа реализационды емес шығыстар мен табыстар; инвестициялық операциялардан табыс; қаржылық операциялардан табыс.
2. Қамтитын элементтер бойынша – маржиномды табыс, өнімді өткізу табыстары, жалпы қаржылық табыс пайыз және салық төлегенге дейін салық – салудан табыс, таза табыс.

• Маржиналды табыс – бұл үстеме пайда мен өткізілген өнімге кеткен тура өндірістік шығын арасындағы айырма.

• Брутто табыс – операциялық, қаржылық, инвестициондық атқарымдардан түскен қаржылық қорытынды.
• Өнімді өткізу табыстары – бұл маржиналды табыс пен кәсіпорынның тұрақты шығындары арасындағы айырма.
• Салық салуға дейінгі табыс – бұл несие берушілерге пайыз сомасын төлегеннен кейінгі қорытынды.
• Таза пайда – бұл кәсіпорындағы барлық салықтың, экономикалық санкциялар мен тағы басқа міндетті төлемдер төленгеннен кейінгі кәсіпорынның өз пайдалануына қалатын қаржы сомасы немесе табысы.

3. Экономикалық мазмұнына байланысты – бухгалтерлік және экономикалық  табыс болып бөлінеді.

• Бухгалтерлік табыс – бухгалтерлік шоттар жүйесінде көрсететін табыс пен шығын арасындағы айырма түрінде көрсетіледі.
• Экономикалықтабыс – бухгалтерлік есептен айырмасы: бухгалтерлік шоттарда көрсетілмеген бар және белгілі емес шығын қосындысынан құрылады.

Қорыта айтсақ, Кәсіпорын табысының басым бөлігін  тауар мен қызмет көрсетулер арқылы табады. Талдау барысында оның динамикасын, жоспардың орындалуы және олардың ауытқуын қарастырады.

    Бухгалтерлік  есеп шоттар стандарты бойынша  кәсіпорын табыстары, яғни кірістері  «Кірістер – 6100» бөлімінде  есептеледі.

 

8.ҚОРЫТЫНДЫ:

Мен, ФИО, «_______» университетінің колледжі, «есеп және аудит» мамандығының 2-курс студентімін. Өндірістік практикадан 4.06.2012-24.06.2012 жыл аралығында Алматы облысы, Қарасай ауданы, Қаскелең қаласының Абылайхан көшесі №40 үйде орналасқан «Қарасай ауданының мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінде»

Қорыта келгенде, «Қарасай ауданының мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінде» өндірістік практикадан 4.06.2012-24.06.2012 күндер аралығында Алматы облысы, Қарасай ауданы, Қаскелең қаласының Абылайхан көшесі №40 үй мекен-жайы бойынша орналасқан «Қарасай ауданының мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің» есеп саясатын, жарғысын, ақшалай қаражаттар айналымын, міндеттемелері мен табыстарын берілген есеп беру бағдарламасы бойынша қарастырдым.