Төтенше жағдайларда зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету

 Міне, біз Қамалдар  аңғарындамыз. Тамаша көріністің  бірде-біреуін жіберіп алмау үшін  және бейне-таспаға түсіру үшін  алқапты толық жаяу өтуді шештік. Күн аяусыз күйдіріп тұр. (Шарында  ең жақсы уақыт - ол мамыр  айы, ал біз кешігіп қалдық). Аяқ астындағы тас түрлі түрлі-түсті  сәуледе, Бажовтың "Күміс тұяғындағыдай"  жарқырайды. Мусковиттің жарқырауы  және тастардағы кварцтың дақтары  осындай күшті әсер береді.

 Әсет, үнемі алда  зымырап келеді,  айқайлап  төңіректі   даурықтырған ол артқа шегіншектеп,  үні шықпай қалды, ақырында, бір  тасқа отырып, күте тұруды өтінеді. 

 Ол  бозарып   кетті,  маңдайдан тер  шыпылдап  шыға   бастады.  Құдайым - ай! Ол осы уақыт бойы бас киімсіз  жүріпті. Не істеу керек?   

ЫСТЫҚ  ТИЮ 

Белгілері: әлсіреу, жүрек айниды, құсқысы келеді, тері бозарып, жабысқақтық пайда болады, тыныс алуы жиілей түседі және тамыр  соғысы жиелейді, әлсіз. Бас ауырады, айналады, естен тануы мүмкін, сіңірі тартылады.

 Сенің әрекеттерің: 

-Зардап шегушіні  салқын, жақсы желдетілген жерге,  желдің өтіне жатқыз. Үйде желдеткішті  қолдан.

- Басы мен жүрек  төңірегін суық сумен салқындат;  суық тартуды шат төңірегіне, қолтық астына және мойынға  қой. 

- Аяғын сәл көтеріңкіре.  Тар киімнің түймелерін ағыт.

- Алдын ала тұз  салып су бер (1 литрге 1 шай  қасық тұз).

- Егер зардап  шегуші есінен танып, тыныс  алуы тоқтаса, "ауызды ауызға" әдісімен жасанды дем алдыр. 

ҚҰСЫҚ,  ЛОҚСУ 

Белгілері: ауыз арқылы асқазанның ішіндегісі еріксіз шығады.

Сенің әрекетің:

- Лоқсу басылғанға  дейін қатты тамақ берме. Лоқсығанына  қармастан, құсу көпке дейін  тоқтамаса да көбірек сұйықтық  бер. 

- Егер құсқан  кезде бас қатты ауыратын болса,  немесе іш ауырса, егер құсық  массасы қан араласқан болса  немесе қара, қоңыр кофе қоюлығына  ұқсаса, жылдам "103 жедел жәрдемін" шақыр! 

Машинаны айдап  келу үшін жүргізушіге қоңырау шалдық; одан әрі қарай машинамн кетуді шештік. Әсет жеңілдеп қалды, ол соққан самалмен бірге қайтадан шиқылдап дауыс шығара бастады.

 Міне ормандардың  жұрнақтары. Ғажайып көрініспен  иілген ағаштар пейзажға әлдеқандай  бір қиял-ғажайып түр беріп  тұр. Жүктерімізді түсірдік, алдымен  ыстық өтудің қатал сынына  тап болған Әсетті шатырға  қалдырамыз.

 Әр жерде жаппалар  мен шатырлар тігілген. Балықшылар  өздерінің ауларымен жағада қатып  қалған. Жүзімді шығара беріп  едім ... ара! 

 Бұл қайдан  шықты? Ой қалай ауыртады... 

АРАНЫҢ, СОНАНЫҢ, ЕСЕК АРАНЫҢ ШАҒУЫ 

Сенің әрекетің:

- Егер шаққан  жерде бізі қалса, оны қысқышпен  байқап алып таста (ара бізін  қалдырмайды).

- Жараға жартылай  спиртті компресс немесе бал  шелпегін қой (бақбақ гүлі сабағының  "сүтін" қолдануға болады).

- Димидорл, пипольфен  немесе супростин дәрмектерін  ішкіз. 

Аллергиялық естен  тану дамыған кезде 

Белгілері: күре тамыр  қысымы күрт түседі, демігу, жүрек айналасының  және іштің ауруы, естен тану.

Есіңде болсын! Ауру жағдайында аллерген организмге енгеннен кейін 1-2 минуттың ішінде өліп кетуі  мүмкін. 

Сенің әрекетің: сырқатты шалқасынан оның аяғы басынан биік болатындай етіп жатқыз. Тар кимідерінің  түймелерін ағыт. Таза ауаның кіруін қамтамасыз ет. 

Есіңде болсын! Егер сырқат естен танып қалса, оған ешқандай дәрі - дәрмек беруге немесе аузына су құюға болмайды. 

Тыныс алуы бұзылып, жүрек қызметі тоқтаған кезде "ауызға - ауыз" әдісімен жасанды дем алдыру және жүректі жанамалай уқалап, сылау  қажет.

"103 - жедел жәрдмін"  шақыр. 

  

 Шағып алды. Балалар  айналаны тамашалу үшін жүруге  дайындалып жатыр. Мен ауырсына  отырып "шаруашылықта" қалдым.

 Жақын жердегі  шатырдан бір ер адам танысуға  келді. Мені ара шағып алғанын  естігеннен кейін, бұл жерде  - бұдан да қауіпті жағдайлар  болатынын ескертті. Бұл жерде  жыландар, кенелер және шаяндар  бар көрінеді.

 Балаларға абай  болу керектігін ескертіп жатырмын.

 Тағы бір қырсыққа  тап болсақ не істеу керектігін  ойланудамын; қайдағы бір жабысқақ  бірдеңе шағып алуы мүмкін  ғой. 

КЕНЕНІҢ ШАҒУЫ 

Белгілері: қал сияқты қара дақ. Шаққан жері білінбейді, ауырмайды (немесе қызыл көпіршік, - қанды сорған кене).

 Сенің әрекетің: кенемен терінің төңірегіне сұйық  май тамызып, сәлден соң оны  қысқыштың  ұшымен  теріден  баяу қозғалыспен алып таста. 

 Егер қысқыш  жоқ болса, кененің басы терімен  түйіскен жерге жай жіп ілгекпен  байланады. Жіптің ұшын тартқанда  оның ілгегі кенені ақырындап  тартып шығарады. Шыққан жерін  йодтың ерітіндісімен, зеленке  немесе спиртпен сүрт. Теріні  тілуге және күйдіруге болмайды.

 Қалаға келгеннен  кейін емханаға қарал. 
 

ЖЫЛАННЫҢ ШАҒУЫ 

Сенің әрекетің:

- Кешіктірмей аузыңмен  уды сорып таста. Егер аузыңда  жара жоқ болса, бұл әрекет 10-15 минут бойы жүргізіледі. 

- Зардап шегушіні  тыныштандырып, жатқызып қой. 

- Қолды шаққан  кезде бүгіп, байлап қой. 

- Аяқты шаққан  кезде оны екінші аяғына бинтпен  таңып таста. 

- Зардап шегушіге  сусынды көп ішкіз (шай, минерал  немесе жай су).

-Ауруды басатын  кез-келген дәрілердің 1-2 таблеткасын  ішкіз. 

- Зардап шегушіні  жатқан бойында емдеу мекемесіне  жеткіз. 

Назар аудар! Шаққан жердің жоғарғы жағына бұрау қоюға, шаққан жерді күйдіруге, кесуге болмайды! 

БҮЙІНІҢ  ШАҒУЫ 

Сенің әрекетің:

- Шаққан жерді  сабынмен жу, суық зат қой. 

- Ауруды басатын  кез-келген дәрілер таблеткасын  ішкіз. 

- Сұйықтықты көп  ішкіз. 

Балалар көп әсер алып қайтты. Әсіресе оларды таңдандырған өзеннің шоңғалдары мен құздар. Бақытқа  қарай оларды ештеңе шақпады, бірақ... қызым көзін уқалайды. Не болды? Өзеннің  жағасында бір бұтаққа соқтығысып қалдық. Бұл не деген сәтсіз күн! 

КӨЗДІҢ ЖАРАҚАТЫ 

Белгілері: көз жабылады немесе жыпылықтайды, ісінеді, қызарады, қатты ауырады.

 Сенің әрекетің:

-Көзді немесе  қабағын жаралап алған кезде  көзді таза жұмсақ матамен  жауып, таңғышпен қатты тартпай  байлап қой. Келесі көзді де  жауып қой. 

- Көз төңірегін  ұрып алған кезде зақымдалған  көзге суық компресс бас. 

- Көзге күйдіретін  химиялық зат түскен кезде  оны сумен ұзақ шаяды, ол  үшін басты еңкейтіп, саусақтармен  қабақтарды ашады. Көзге қышқыл  түскенде 10 мин бойы ағынды сумен  шаяды,  сілтілер  түскенде - 15 минут,  белгісіз  химиялық зат түскенде - 20 минут. 

- Көзге бөгде  заттар түскенде өзбетіңмен көздің  алмасына немесе мөлдір қабақтың  төңірегіне түскен кішкентай  затты алуға әрекеттенбе. Бұл  жағдайда екі көзді де таңып  таста. 

- Бөгде зат көздің  ағына немесе қабақтың ішкі  жағына түскен кезде мынадай  амал жаса: көздің ағынан немесе  қабақтың үстінен ылғалданған  бет орамалдың ұшымен іліп  ал. Егер сізге ештеңе көрінбесе,  кірпікпен жоғары қабақты төменгі  қабаққа қарай соз. Бұл түскен  затты орнынан қозғайды. Әрекетің  сәтсіз шықса жоғарғы қабақтың  кірпігін алып оны созыңыз.  Оған сіріңкенің талшығын қойып  оған қабақты ораңыз. Содан кейін  көрінген затты жоғарыда көрсетілген  әдіспен алыңыз. Егер әрекет тағы  сәтсіз болса - тұратын мекендегі  окулистке қарал. 

 Осы жағдайлардың  барлығында "103 -  жедел жәрдмін"  шақырыңыз. 

Әйелім ұсталған балықпен оралды. Оншалықты кішілеу  балық. Бұл жез балық. Өте дәмді "патша балық". Ендеше, балық  сорпасы болады! Және, тағы бір жағымсыз жағдай болатын сияқты. Ол құлағына әлдебір  шіркейдің  кіргеніне  шағым айтады. 

ШЫБЫН - ШІРКЕЙ ҚҰЛАҚҚА  КІРУІ 

Сенің әрекетің: Құлаққа  жылы суды ол сыртына ағып шығатындай қылып құю керек. Бұл кезде  сақтықпен құлақтың сырғалығын артқа  қарай және жоғары тарт.

 Келесі  әдіс: Егер бұл үйде болған болса:  Ваннаға құлақтарың су астында  болатындай қылып жату керек. 
 

ҚҰЛАҚТАҒЫ БӨГДЕ  ЗАТТАР 

Назар аудар! Құлаққа  түскен бөгде заттарды (моншақ, бұршақтың  дәні), егер тек олар сыртқы есту жолдарының кіре берісінде орналасса және сіз  дабыл жарғақты жарақаттамауға мүлде  сенімді болсаңыз ғана алуға тырысыңыз, басқадай жағдайларда өзіңіз шығаруға әрекеттенбеңіз.

 ЛОР дәрігеріне  қаралыңыз. 

ЕСТУ ЖОЛДАРЫНДАҒЫ ҚАБЫНУ ПРОЦЕССТЕРІ 

- Ауруды жеңілдету  үшін әрбір 4 сағатта жасыңа  қарай парацетромолдың мөлшерін  іш.

- Егер құлағыңнан  ірің ақпайтын болса, құлағыңа  ыстық су құйылып сүлгімен  бірнеше қабат оралған жылытқыш  қой. 

Есіңде болсын! Құлақты  мақтамен немесе өзге затпен нығыздауға болмайды!  Емханаға қарал. 

Оңды аяқталды! Шыбын - шіркейді шығарып алдық. Түнге жайғасып жатырмыз. Аз уақыт ішінде кешкі  тамақ та дайын болады. Көрші жүгіріп  келді, асқазан дәрілерін сұрайды, өйткені баласының іші өтіп ауырып қалыпты.

 Әйелім алып  келген өзге дәрілер де пайдаға  асты. 

ІШ ӨТУ (ДИЯРЕЯ)  

Сенің кеңесің: Аурудың  белгілері жойылғанша ауруға тамақ  берме. Ең болмағанда әдеттегіден жарты - литр  артық тәттісі жоқ сұйықтық ішкіз. 

Есіңді болсын! Сүт  ішуге болмайды!

- 1 литр суытылған  қайнаған суға 1 шай қасық тұз  және 4 шай қасық қант қос немесе  дайын регидрон таблеткасын іш.

- Аспирин және  ауруды басатын  дәрі-дәрмек  қабылдама. 

- Егер бір тәуліктен  кейін жеңілдікті сезінбесең, дәрігерге  қарал. 

Шатырдың ішіне  кіріп жатырмыз. Ұйықтайтын төсек-орындар  жылы және жайлы. Әбігершіліктің  бәрі артта қалды. Ертеңгі күн сәттірек болатындағына сенемін.