Төтенше жағдайларда зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету

Төтенше жағдайларда  зардап шеккендерге алғашқы көмек  көрсету  

Біздің өмір - тіршілікке үнемі қолайлы бола бермейтін  күтпеген жағымсыз жағдайларға толы. Ол адам өмірін алып кететін әр алуан  зілзалалар: моралдық, қаржылық, әлеуметтік немесе табиғи сипаттағы жер сілкіністері, дауылдар, өрттер, қар көшкіндері және арнасын бұзған өзендер. Кейде есеп жүз мыңдаған адам өмірімен саналады.  Ол ол ма, адамның өзі, өзінің жөнсіз, ал көбінесе қылмысты әрекеттерімен  бүкіл тіршіліктің берекесін  кетіреді. Оның "қалауымен" зымырандар мен ұшақтар құлап, жарылыстар болады, үйлер мен коммуникациялар қирап, мұнай және газ құбырлары жанады. Бұдан тағы да адамдар қаза болып, зардап шегеді.

 Бұл жаднаманың  мақсаты - сіздерді өздеріңізге,  жақын адамдарыңызға, төңіректегілерге  жәрдем көрсетуді үйрету.

 Біздің ұрпаққа  бұрынғы орныққан құрылымдар  мен ұғымдардың күйреп, орнына  жаңа ұғымдар пайда болған, арпалыс,  дүрбелеңі көп бетбұрысты кезеңде  өмір сүруге тура келіп отыр.

 Осындай сәтте  бұрынғы тәжірбиеден ең бастысы,  адам өмірінің маңыздылығын: құндылықты  ұғыну, адам өмірінің мәнділігі,  оның қайталанбас өзгешелігін  жоғалтпау өте қажет және аласапыран  күндерде де дана халықтың: "Айналаңа, олардың өзіңе қалай қарауын  қалайтын болсаң, дәл солай   көңіл бөл"-деген ұлағатты сөздерін  ұмытпа.

 Әрі қарай қатынасымызда  "сенге" көшейік, өйткені  мұндай қатынас баршаға бірдей  қонымдырақ. Оның үстіне бақытсыздықтың  алдында бәрі де тең. Ол атақтан,  құрметтен, әлеуеттен айырады.  Сен онымен бетпе- бет қалғанда, ол сенің кім екендігіңді және "құныңды" сұрамайды. 

  Бір сәтке  тағдыр сені апат орнына тап  қылғанын кенеттен ажал тырнағынан  құтқарғандығын және бұл рақымшылығын  дәл сол жолы  апат  құрығына  іліккендерді құтқару үшін аман  қалдырған болар деп біл. 

  Мұндай сәттерде  есіңде болсын - олардың орнында  сенің де болып қалуың кәміл. 

 Сондықтан, қасынан  өтіп кетпе, бақытсыздық пен  зардаптан теріс айналма, өзіңнің  мал-мүлкіңді сақтап қалуға ұмтылма. 

 Ең алдымен  жақыныңа жәрдем бер! 

Біздің өмір - тіршілікке үнемі қолайлы бола бермейтін  күтпеген жағымсыз жағдайларға толы. Ол адам өмірін алып кететін әр алуан  зілзалалар: моралдық, қаржылық, әлеуметтік немесе табиғи сипаттағы жер сілкіністері, дауылдар, өрттер, қар көшкіндері және арнасын бұзған өзендер. Кейде есеп жүз мыңдаған адам өмірімен саналады.  Ол ол ма, адамның өзі, өзінің жөнсіз, ал көбінесе қылмысты әрекеттерімен  бүкіл тіршіліктің берекесін  кетіреді. Оның "қалауымен" зымырандар мен ұшақтар құлап, жарылыстар болады, үйлер мен коммуникациялар қирап, мұнай және газ құбырлары жанады. Бұдан тағы да адамдар қаза болып, зардап шегеді.

 Бұл жаднаманың  мақсаты - сіздерді өздеріңізге,  жақын адамдарыңызға, төңіректегілерге  жәрдем көрсетуді үйрету.

 Біздің ұрпаққа  бұрынғы орныққан құрылымдар  мен ұғымдардың күйреп, орнына  жаңа ұғымдар пайда болған, арпалыс,  дүрбелеңі көп бетбұрысты кезеңде  өмір сүруге тура келіп отыр.

 Осындай сәтте  бұрынғы тәжірбиеден ең бастысы,  адам өмірінің маңыздылығын: құндылықты  ұғыну, адам өмірінің мәнділігі,  оның қайталанбас өзгешелігін  жоғалтпау өте қажет және аласапыран  күндерде де дана халықтың: "Айналаңа, олардың өзіңе қалай қарауын  қалайтын болсаң, дәл солай   көңіл бөл"-деген ұлағатты сөздерін  ұмытпа.

 Әрі қарай қатынасымызда  "сенге" көшейік, өйткені  мұндай қатынас баршаға бірдей  қонымдырақ. Оның үстіне бақытсыздықтың  алдында бәрі де тең. Ол атақтан,  құрметтен, әлеуеттен айырады.  Сен онымен бетпе- бет қалғанда, ол сенің кім екендігіңді және "құныңды" сұрамайды. 

  Бір сәтке  тағдыр сені апат орнына тап  қылғанын кенеттен ажал тырнағынан  құтқарғандығын және бұл рақымшылығын  дәл сол жолы  апат  құрығына  іліккендерді құтқару үшін аман  қалдырған болар деп біл. 

  Мұндай сәттерде  есіңде болсын - олардың орнында  сенің де болып қалуың кәміл. 

 Сондықтан, қасынан  өтіп кетпе, бақытсыздық пен  зардаптан теріс айналма, өзіңнің  мал-мүлкіңді сақтап қалуға ұмтылма. 

 Ең алдымен  жақыныңа жәрдем бер! 

Назар аударыңыз!

 Есіңізде болсын, әдеттегідей сіздің іс-әрекетіңіз  дәрігердің іс-әрекетін алмастыра  алмайды, ол тек-қана мамандандырылған  көмекті күтуге жәрдемдеседі.  

Қолдарыңыздан қандай іс-әрекет келеді?

- қанның кетуін  тоқтату; 

- жараны тазалау; 

- зақымдаyған қол-аяаққа  иммобилизация жасау (қозғалтпау);

- "жедел жәрдем" шақыру;

- жүрек және өкпе  қызметін қалпына келтіру (реанимация);

- қауіпті аймақтан  адамдарды көшіру;

- зардап шегушілерге  қамқорлық жасап, әдепті болу;

- "жедел жәрдем" келгенге дейін зардап шегушілермен  көңіл жұбатып, тыныштандыратын  әңгіме өрбіту. 

ӘРИНЕ, ОСЫНЫҢ БӘРІН  ІСТЕУ ҚИЫНҒА ТҮСЕДІ

 СЕНІ КҮДІК  АЗАПТАЙДЫ  

   
 

МАМАНДАРДЫҢ БІРНЕШЕ  КЕҢЕСІ  
 

ДӘРІГЕРЛЕР  

- "Жедел жәрдемді" жылдам шақыр. 

- Көмектен бас  тартқан адамды жайына қалдыр.

- Зардап шегушіні  өміріне нақты қауіп төнген  кезде ғана орнынан қозға. 

- Тыныс алу жолдарының  ашық болуын және тамыр соғысының  бар-жоғын анықта және қамтамасыз  ет.

- Егер адамның  халі мүшкіл, өте қиын жағдайда  болса,  мамандар келгенше көмек  көрсетуді тоқтатпа.

- Басқаны құтқара  отырып, өзіңнің өміріңді қауіпке  тікпе. 

ПСИХОЛОГТАР  

- Үрейленіп дүрбелеңге  түспе. 

- Айналаңдағыларды  тыныштандыруға тырыс. 

- Мынаған дайын  бол, біз әркімді құтқаруға  тырысқанымызбен, тірі қалуға  әркімнің  мүмкіндігі бола бермейді. Шығын болады.

- Өзіңдегі ашу,  қорқыныш, кінә, шарасыздық сезімдерін  бас. 

- Әділ бол-сенің  тірі қалуыңның және төңірегіңдегілерді  құтқарудың кепілі сол. 

ҚҰТҚАРУШЫЛАР  

- Өзіңмен бірге  (сыртқы киімнің қалтасында), автомобилде  және үйде көрнекі жерде өзің  және отбасы мүшелері туралы  мәліметтер болсын. Ол мәліметтерге: аты-жөні, туған күні, мекен-жайы, ескі  сырқаттары мен болуы мүмкін  аллергиялық әсерлер, қан тобы, резусфактор туралы ақпарат, жақын  туыстардың телефоны жатады. 
 

  

 І  БӨЛІМ.  БОЛУЫ  ЫҚТИМАЛ  АПАТ  ОҚИҒАЛАРЫ  
 

"Дегенмен оқиға  болды" - деген ой миға жетті.  Және сен, "Барлықтарың шапшаң  сыртқа шығыңдар!" - деген айқаймен  кіші ұлыңды қолынан ұстап  алып, әйелің мен қызыңды асықтырып,  жол - жөнекей "дабыл сумкасын" іліп алып, сыртқа шығуға бет  алдың (бір жақсысы - бірінші  қабат).

 Үйдің кіре  берісінде айқай-шу, қыспақ болып  жатыр. Барлығы ауланың ортасына  ұмтылады. Мұның бәрін көрмегенің  және естімегенің жақсы еді... Алғашқы дүмпулер толастаған  болса керек. 

 Біртіндеп болған  оқиғаның майда - шүйдесіне, бүге-шігесіне  дейін байқап, талдай бастайсың. 

 Құдайға (Аллаға) шүкір, туыстардың бәрі аман, сау  сияқты көрінеді.

 Бірақ, әйелім  кенет бозарып, алдымен отырып  қалып, сонан соң естен танып,  құлады. Бастан өткізген қорқыныш  пен үрей әсер етсе керек. 

ЕСТЕН ТАНУ ЖАҒДАЙЫ  

Адамның есін білмеуі  уақытпен және есін жинау қабілетімен  анықталады, өзгелердің сұрағына жауап  беру, тітіркенгіштерді сезіну (мысалы, ауруды).

Б е л г і  л е р і: Төңірегіндегілерге селқос, тітіркенуді сезбейді, тыныс алысы, тамыр соғысы білінеді, бұлшық еттері әлсіз.

 Бастан ұру,  улану кезінде, ми аурулары, электр  тоғы соғуы, қатты қан кету, алкогол ішімдігін шамадан артық  ішу, жүрек аурулары нәтижесінде  пайда болуы мүмкін.

С е н і ң  ә р е к е т і ң: Тыныс  жолдарын, ауыздың қуысын бөгде заттардан  саусақтармен тазартып және зардап шегушіні бір қырына қарай жатқыз. Оны ора. 

Денені бір жағына қарай жатқызу техникасы  

"103- жедел жәрдемін" шақырыңыз!  

Назар аударыңыз!

 Тыныс алуы, жүрек  қызметі тоқтаған ерекше жағдайларда  жүрекке реанимация жасау әрекеті  жүзеге асырылады.  

Құтқарушылар тобы келді.

 Адамдарды ғимараттың  жоғарғы қабатынан көшіріп, зардап  шеккендерге алғашқы медициналық  көмек көрсетуді бастайды, барлық  еңбекке жарамды адамдарды көмекке  тартады. 

 Үшінші қабаттағы  ер адамның жүзі жадау, жейдесінің  жеңі қанға боялған. Жеңінің  астында сүйектің сынығымен жара  үңірейді.  

ЖАРАҚАТТАР, ҚАН КЕТУ  

Назар аударыңыз! Қанның кетуі, егер жарадан қан 5 минут бойы тоқталмай атқыласа, немесе қанды  жоғалту мөлшері 250 мл асса қатты  қан кету деп есептеледі.

 Белгілері: Жараның  аумағы мен шеті тілінген немесе  жырымдалған болса, қан көп  немесе аз кетеді, сырқырайды, ісінеді. 

 Сенің әрекетің:

- зардап шегушіні  жатқызып, дененің зақымданған бөлігін  жүрек деңгейінен жоғары көтеріп  қой; 

- жараның бетін  бөгде заттардан тазала, бірақ  жараға терең енген заттарды  алуға әрекеттенбе, үлкен жараны  сумен немесе антисептикпен шайма; 

- алдын ала бетін  матамен жауып, жайылған шеттерін  біріктіру жолымен жараны қатты  бас 

- жарада қалған  бөгде заттарды тікелей басудан  аулақ бол 

- жараны басып  тұрып, жастықшаны бинтпен немесе  матаның тілімімен қатты бұрып  байла 

 Егер басатын  таңғыш қанның ағуын тоқтатпаса, жараға қан келетін тамырды  саусақпен ақырындап қысыңыз. 

- егер таңғыш  канмен боялса оны ауыстыруға  әрекеттенбе. Жаңа таңғышты үстіне  тағы бір бинпен тығыздап байлап  таста; 

- жарақаттанған  дененің бөлігін (мысалы, медициналық  таңғыш, тақтай немесе шинамен)  иммобилизациялаңыз.  

Тамырды қысатын  нүктелер.  
 

 Алдымен тамырды  қолыңызбен басып көріңіз. Егер  қол жарақаттанған болса, қолды  зақымданған жердің үстіңгі жағынан  ұстап қатты қысып байлаңыз.

  

 Бұл кезде жарадан  қан ағуының  азайғаны  байқалады,  немесе мүлдем тоқтайды 

 Егер бұл көмектеспесе, ширатылған мата немесе бұрау  қойылады 

  

Назарларыңызға! Бұрауды  жазда 2 сағаттан, қыста 1 сағаттан артық  қоймайды:

- Бұраудың астына  жұмсақ төсем салынуы тиіс  немесе оны киімнің сыртынан  қойыңыз 

- Бұрауды тарт  және алғашқы екі қатарды жарақат  алған жерден жоғарырақ орап  таста 

- Бұрауды жарақаттан  жоғары алып, барынша қысып тартып  байла 

- Содан кейін  күре тамыр соғысының жоқ болуына  көзіңді жеткіз 

- Келесі бұрауды  онша қатты тартпа.

- Бұрауды айналдыра  ілгекке-қарсы ілгек жасап, оны  мықтыла. 

- Ілгектің астына  бұраудың қойылған уақытын жазып  қыстырып қой  

Бұрау қою 

- Қолды жараның  жоғары жағынан ширатылған мата  кесіндісімен бос байлайды 

- Бұраудың астына  карындаш, қалам немесе кішкене  таяқ салып бұра. Қанның ағуы  тоқтауы тиіс 

 Егер аяқ жараланған  болса, аяқтың ішкі жағына зақымданған  жерден жоғары немесе шаптың  айналасын екі үлкен саусақпен  барлық күшпен қыс. Және де  бір саусақтың үстін екінші  саусақ жауып тұру тиіс. Егер  бұл жеткіліксіз болса, қолға  қолданылған әдіспен ширатпаны  (бұрауды) қолдан.  

Назар аударыңыз! Күре тамырға бұрау салу қауіпті.  Аяқ-қолды  екі сағаттан артық бұрауда ұстауға  болмайды, өйткені онда зат улану  процесі басталып, ол аурудың өліміне  әкеліп соғуы мүмкін.  

Егер аяқ-қол сынбаған болса, аяқ-қолдағы жарадан аққан  қанды  зақымдалған жерден жоғары, дәкіден  жасалған валикті немесе басқа материалдарды салып, оны  буыннан мүмкіндігінше бүгеді.