Әкімшілік жауапкершілік

1993 жылғы 28 қазандағы Қазақстан  Республикасы Занымен ӘПБтК-тің 26-бабына енгізілген «еңбекке ақы төлеудің ең төменгі айлык мөлшерлерінің», «ең төменгі жалақының» деген сөздер Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 13 мау-сыщағы заңымен «ай сайынғы есеп айырысу көрсеткіштерінің» деген сөздермен ауыстырылды.

1997жылғы 13 маусымдағы  заңмен ӘПБтК-тің 26-бабы мына  мазмұндағы бесінші тармақпен  толықтырылды: Қазақстан Республикасынын. Әкімшілік құқық бұзушылыќ туралы жаңа кодексі қабылданғанға дейін осы күнгі қолданылып жүрген Кодекспен белгіленген еңбекке ақы төлеудің ең төменгі айлык; мөлшерінің (жалакыныњ ең төменгі мөлшерінің) шамасына сәйкес сома түрінде салынатын айыппұл — ақшалай өндіріп алу әкімшілік құқық бұзушылық жасалған кездегі Қазақстан Республикасыныњ зањдарында белгіленген айлық есептік көрсеткіші мөлшерін негізге ала отырып есептелсін делінген.

Әкімшілік құқық бұзушылық  жасаудың құралы немесе тікелей объектісі болып табылған затты қунын өтеп алып қою, оны еріксіз алып қою және сатылғаннан кейін түскен соманы алып койылған затты сатуға байланысты шығындарды шегере  отырьш, бұрынғы иесіне қайтару болып табылады. Әкімшілік жауаптылыктыњ бұл шарасы,әдетте, аң ататын мылтығы бар жқне коғамдық тәртіпті үдайы бұзатын адамдарға колданылады. Күн көрісінің негізгі көзі аң аулау болып табылатын адам-дарға атылатьн қару мен ок-дәрілерді құнын өтеп алып қою колданылмайды.

Әкімшілік құкык бұзушылық жасаудын құралы немесе объектісі болып табылған затты тәркілеу — бұл затты құнын µтемей еріксіз түрде мемлекет меншігіне айналдыру.

Егер Қазақстан Республикасыныњ  ќолданылып жүрген зандарында өзгеше көзделмеген болса, тәркілеуге құкық  бұзушынын өз меншігіне жататын зат қана жатады. Әдетте, контрабанданыњ заттары, зањсыз балық аулау құралдары, ан аулау  ережелерін бұзған жағдайда окпен атылатын кару т.с.с. тәркіленеді.

Контрабандалық заттар, олардың  иесі кім екеніне карамастан, тәркіленуі мүмкін.

Бұл шараларды шектеу мыналарға саяды: а) тәркілеуге жатпайтын заттардыњ тізімі зандармен белгіленген; б) аң аулау күн көрінісінің негізгі көзі болып табылатын адамдарға дәрімен атылатын карумен ок-дәрілерді, аң аулаудын баска каруларын тқркілеуді колдануға болмайды.

Тқркіленетін тиісті заттың екі ғана, мүлік емес, бұл әкімшіліктіњ, осы шарасын кылмыстык жаза шарасынан  айырады.

Заттыњ құнын  өтеп альш қою мен тәркілеу түріндегі  жазалар Казақстан Республикасыныњ 6, 26-баптарында қаралған жеке меншік құкығы заңмен қорғалады деген қағидаға қайшы келеді. 26-бап бойынша соттың шешімінсіз ешкімді де өз мүлкінен айыруға болмайды.

Азаматқа берілген арнайы қүқыѓынан айыру (көлік кұралын  жүргізу қүќығы, ан аулау құќығы) құќыќты пайдалану тәртібін өрескел  немесе үнемі бұзғаны үшін үш жылға дейінгі мерзімге қолданылады. Мысалы, жүргізушілер мас күйінде көлік құралдарын жүргізгені, транспорт кұралын жүргізуді мас күйіндегі адамға бергені; мас екендігі белгіленген тәртіпке сәйкес куәландырудан өтуден бұлтарғаны үшін айлық есепті көрсеткіштің есе мөлшерінде айыппұл салынады немесе бір жылдан үш жылға дейінгі мерзімге көлік құраддарынын барлык түрлерін |жүргізу қүқығьшан айтады (ӘПБтК-тің 128-бабы).

Зан бойынша жауаптылыктың  бұл шарасы көлік кұралдарын мүгедектігіне  байланысты пайдаланатын адамдарға мас күйінде жүргізу кездерін коспағанда, қолданылмайды, ан аулау күн көрісінің негізгі көзі болып табылатын адамдарды аң аулау құқығынан айыруга болмайды.

ӘПБтК-тін 23-бабындағы әкімшілік  жазалаудын тізімінде белгілі бір  кызметке берілген лицензияны (патентті) жою бар. Мысалы, лицензиялауға жататын көлік кызметін жүзеге асырудың арнайы рұқсатында каралған шарттарды бұзғаны үшін арнайы рүқсатты (лицензияны) жою. Бұл сияқты шара Кеден ісі туралы заң күші бар Жарлыкка, жеке кәсіпкерлік туралы және басқа заңдарда әртүрлі қүқық бұзушылыктар үшін қаралған.

Әкімшілік қамауга алу  әкімшілік құқық бұзушылыктың жекелеген  түрлері үшін 15 тәулікке дейінгі  мерзімге айрықша реттерде ғана белгіленеді  және қолданылады. Ол, мысалы, ұсақ бұзакылық (ӘПБтК-тің 174-бабы), полиция кызметкерінін немесе халық жасақшысының заңды жарлығына немесе талабына касақана бағынбағаны үшін (185-бап); сотқа кұрмет-темеушілік көрсеткені үшін (185-1-бап); есірткі заттарды шамалы мөлшерде заңсыз иеленгені немесе сақтағаны үшін (44-бап) қолданылуы мүмкін.

Қамауға алынғандар арнайы тағайындалған орындарда күзет  қарауында катал оқшау жағдайында ұсталады. Қамауда отырған уақытына жұмыс орны бойынша еңбек ақы  төленбейді, ал әкімшілік тәртіппен  қамауға алынған адамдардан бағудың  шығындары мен тамағынын қүны өндіріліп алынады. Әкімшілік жазасын өтеп отырған кезде хат жазысуға, жақын туыстарынан және басқа адамдардаң саухат алуға, заттар немесе тамактар сатып алуға рұқсат етілмейді, күзетпен камерада ұстауғп байланысты шектеулер бар.

Әкімшілік камауға алуды тек аудаңдык (калалық) сот немесе судья ғана тағайындайды.

Бұл ыкпал жасау шарасын  колдану жөнінде занда шектеулер белгіленген. Әкімшілік камауға алу жүкті әйелдерге, 12 жасќа дейінгі балалары бар әйелдерге, 18 жаска толмаған адамдарға, бірінші және екінші топтағы мүгедектерге колданылмайды.

Әкімшілік қамауға алу  қылмысқа жақын кұкьыќ б±зушылық  үшін немесе кайталанған әкімшілік  құкық бұзушылык үшін қолданылады.

Әкімшілік құкык  бұзушылык туралы Кодекстін 25-бабын-да Қазақстан Республикасыньщ аумағынан аластау шарасы айтылған. Ол тек кана шетел азаматтарына және азаматтығы жок адамдарға қолданылуы мүмкін. Оны қолдану арнайы нормативтік-құқықтык актілермен реттеледі.

 

ӘДЕБИЕТТЕР

Норматитік  актілер

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы. 1995.

2. «ҚР Әкімшілік  құқықбұзушылық туралы» Кодексі.  // 2001 жыл 30 қаңтар. Алматы: Жеті Жарғы, 2001.

Негізгі әдебиеттер

1. Агеева Е.А. Юридическая ответственность в государственном управлении. –Л., ЛГУ, 1990.

2. Алехин А.П., Кармолицкий А.А., Козлов Ю.М. Административное право РФ, ч.1.2. М.: 1994, 1995 гг.

3. Бахрах Д.Н. Административная ответственность. Екатеринбург, 1996 г., ч. 1.2.

4. Веремеенко И.Н. Административно-правовые санкции. -М., Юридическая литература. 1977.

5. Григорьев В.И. Административная ответственность за нарушение налогового законодательства. –Алматы. 1997.

6. Жетписбаев Б.А. Административная ответственность в РК: Учебное пособие /Жетписбаев Б.А. Ред.Сартаев С.С. –Алматы: Данекер 2000.

7. Медведев А.М. Разграничение преступлений и административных проступков./СГП. 1990. № 6.

8. Студиникина М.К. Что такое административная ответственность? М.1980 г.

9. Таранов А.А. Қазақстан  Республикасының әкімшілік құқығы. Оқулық. Алматы 2003.

10. Баянов А.  Қазақстан Республикасының әкімшілік  құқығы. Оқулық. -Алматы. -2003.

11. Худяков А.И. Налоговая система. Налоговые правонарушения. –Алматы. 1996.

Қосымша әдебиеттер

1. Рохлин В.И., Стуханов А.П. Актуальные проблемы  борьбы с административными правонарушениями. /Правоведение. 1997. № 3.

2. Григорьев  В.И. Административная ответственность  за нарушение налогового законодательства. –Алматы. 1997.

Додин Е.В. Доказательство в административном процессе. –М.: 1973.

3. Лукьянов В.В. Административные правонарушения и уголовные преступления: в чем различие. Государство и право. 1996. № 3.

4. Овчарова С.В. Материально-правовые проблемы административной ответственности юридических лиц. Государство и право. 1998. № 7.

5. Студиникина М.К. Что такое административная ответственность? М.1980 г

6. Бахрах Д.Н. Состав административного правонарушения. Екатеринбург 1982 г.

7. Административная ответственность  и проблемы административного  права. //Государство и право. –2000. -№ 10. –С.13-42.

Электрондық оқулықтар

1. Жетписбаев Б.А. Административное право. (электронный ресурс) Учебник /Жетписбаев Б.А.:Алматы. Юрид.лит., 2003. –1электр.опт.диск. (CD ROM) электронная книга.

2. Жетписбаев Б.А. Административный процесс (электронный ресурс) Учебник /Жетписбаев Б.А. Алматы: Юрид.лит, 2004. –1электр.опт.диск. (CD ROM) электронная книга.