Ботель
– сәйкесінше жабдықталған кемені
ұсынатын жүзгіш қонақ үй; туристтерге
ыңғайлы нөмір-каюталар, белсенді
демалыс қызметтері, келісімдер
үшін залдар, байланыс қралдарын,
көптеген барлар мен ресторандар
ұсынылады. Флотельдерді 1990 жылы қарқынды дами бастаған
круизді демалысты ұймдастыру үшін қолданады.
Арнаулы
орындардың жоғарлауы мен сегмент
нарықтарының кеңеюінен круиз
үшін демалыстың жаңа түрі
дами түсті. Ол круиз және
самолетпен ұшу. Мұнда әуе транспортының жылдамдығы мен романтикалық теңіз
саяхаты тіркесімін табуда. Осында демалыс
үшін орналастыру құралы флайтель деп
аталады, бірақ бағаның жоғары болуынан
қонақ үй нарығында ол шектеулі етіп ұсынылады.
Қонақ
үй нөмірлерін келесідей классификациялап
бөліп қарастыруға болады:
- орын санына байланысты. Бірорынды, екі орынды, үшорынды және т.б. деп бөледі. Қонақ үйде, мотельде бірорынды нөмір – келушіні орналастырудың аса қымбат түрі. Екі орынды нөмір бір мезгілде екі бірдей тұрғынды орналастыруға арналған орын. Мұнда бөлек екі жатақ немесе үлкен жатақ болуы мүмкін; көп жағдайда мұндай нөмірлер ерлі – зайыптыларды орналастыруға арналған;
- бөлме санына байланысты. Бір бөлмелі, екі бөлмелі, үш бөлмелі және т.б. болуы мүмкін;
- тағайындалуына байланысты. Нөмірлерді әдетте бизнес – класты, экономкласты, апартамент – нөмірлер және т.б. деп тағайындайды.
Бизнес – класс нөмірлері іс – сапармен немесе жұмыс бабымен
келген туристерді орналастыруға арналған.
Бұл жағдайда нөмірде стандартты жағдайлардан
басқа нөмірде жұмыс үшін жағдайлар жасалуы
қажет (жұмыс үстелі, телефон, факс, компьютер).
Эконом класс нөмірлері – қонақтардың кең ауқымын орналастыруға
арналған. Құралдардың және жиһаздардың
қымбат емес түрімен жабдықталған (нөмірде
– жатақ, үстел, орындық, шкаф, қосымша
– душ немесе ванна, туалет, мұздатқыш,
телевизор бар), сонымен қатар өзінің орналастыру
бағасымен ерекшеленеді.
Апартамент – нөмірлер – екі-, үш-, төртбөлмелі нөмірлер, ережеге
сай, отбасылық туристерді ұзақ уақытқа
орналастыруға арналған. Апартамент –
нөмірледің құрамында міндетті түрде
керекті құралдармен (микротлоқынды пеш,
кофе қайнатқыш, миксер) жабдықталған
асхана болуы керек.
Люкс – апартаменттер - тұру алаңы 45 кв. метр болатын үш - , төрт
бөлмелі нөмірлер. Бұл нөмірлердің аса
қымбат түрі.
Ерекше
назарды жаңадан дамып келе
жатқан мамандандырылған туризм
түріне – ауылдық туризмге (деревенский
туризм, rural tourism) аударуына келіп
тұр. Қазіргі уақытта осы туризм
түрі пайдалы әрекет түрі ретінде
қарастырылады.
Басқа да ұжымдық орналастыру құралдарына
ең бастысы демалыс үшін арналған баспаналар
жатады, мысалы, пәтер типтес қонақ үйлер,
үйлер кешені немесе бунгалолар. Бұл жайлардың
тұтас басқарулары бар, ақшаға жалға немесе
кез келген тұлғаға немесе ұйымға жалға
беріледі.
Басқа орналастыру
құралдарына кемпинг үшін аумақтағы
объектілер, кіші кемелер үшін
аймақтағы объектілер кіреді. Клиенттерге
түнеу және ақпараттық, саудалық,
бос уақыттық секілді қызметтерді
ұсынады. Туристтік жатақаналар,
қарттар үшін демалыс үйлері және әлеуметтік мәндегі аналогиялық
объектілерді де ұжымдық орналастыру
құралдары ретінде санауға болады.
Үнемі тұруға
арналған қонақ үйлер біздің
елімізде жоқ.
Транзитті
қонақ үйлер қысқа мерзімге
тоқталып кететін барлық адамдарға
қызмет көрсетеді. Олар әдетте ірі транспорттық
территорияларда, темір жол вокзалдарында,
әуе жайларда, теңіздік және өзендік вокзалдарда,
автовокзалдарда орналасады. Қызмет көрсету
мен қызмет ассортименті минималды, тамақтану
әдетте ұсынылмайды, өйткені тамақтану
кәсіпорындары вокзалдарда орналасады.
Іскерлік мақсаттағы
қонақ үйлер белгілі бір іс
сапармен немесе іспен келетін адамдарға
қызмет етеді.
Демалыс
үшін арналған әрбір қонақ
үй өзіне ғана сипатты ерекшеліктеріне
ие болады.
Курортты
қонақ үйлер емдік-медициналық, сауықтыруға арналған
жабдықтар мен бөлмелері, кейде тіпті
диеталық тамақтану да қарастырылуы керек.
Стационарлы
қонақ үйлер көбіне отбасымен
демалуға арналады, сондықтан олардың
балалар үшін ойнайтын бөлмелері,
спортты-сауықтыру дәрістері үшін бөлмелері болуы керек.
Туристтік-экскурсилық
қонақ үйлер өздеріндеэкскурсоводы,
топты басқаратын, спорт нұсқаушылары,
ал спорт туризмі үшін арналған
қонақ үйлерде туристтік-спортты
қызмет үшін бөлмелері болуы
тиіс. Мұндай қонақ үйлер әдетте жабдықталған туристтік трассға
жақын маңында орналасады.
Индивидуалды
орнастыру құралдары ақшаға, жалға,
тегін беріледі. Бұған үй шаруашылық
мүшелерімен кезегімен жалға
алынатын баспана (пәтер, коттедждер,
особняктар) жатады.
Турист
жанұялық үйде жалға алушы құқығында орналаса
алады, ал жалға жеке тұлғадан немесе агенттіктен
толығымен жабдықталған баспана (үйді,
пәтерді, коттеджді) ала алады не туыстарға
немесе таныстарында тегін қалалады.
Қызметтің
деңгейі, ассортименті және бағасы бойынша қонақ үй кәсіпорны бірнеше
типтерге бөлінеді:
- арзан отельдер немесе сервисі шектеулі отельдер минимум қызметті ұсынады, бірақ кейбір кәсіпорындар айтарлықтай кең қызмет терімін ұсынады, алайда қызмет көрсету деңгейі орташа болады;
- «люкс» отельдер фешенеблді декормен және эксклюзивті жиһазбен жабдықталып, жақсы жабдықталған салодар мен қоғамдық бөлмелері бар. Осындай деңгейдегі қонақ үйлік кәсіпорындарда нөмірлер санына қарағанда персонал проценті қатынасы жоғары.
Қонақ үйлік
бизнес, қонақ үйлік кәсіпорындар нақтылы сегментіне
ставканы жоғары қоюымен сипатталады.
Сондықтан қазіргі заманғы қонақ үй базасы
үшін отельдердің негізгі типтерін бөліп
қарастырайық. (2 – кесте)
«Люкс»
отель орта есппен 100-ден 400-ке
дейін нөмірлерге ие болады, әдетте қала орталығында орналасады,
жақсы оқытылған персоналмен, қызмет көрсеті
деңгейінің жоғары болуымен, тұруға жоғары
бағаның болуымен сипатталады, бөлменің
қымбат әрлеуі бар және қонақтардың негізінде
ірі кәсіпорын басшыларының, жоғарғы деңгейлі
профессионалдардың, конференция қатысушыларының
тұуы үшін өте ыңғайлы жағдайлар ұсынылады.
Жоғары
класстағы қонақ үйлер 400-ден
2000-ға дейін нөмірлері болуы
мүмкін, қала ішінде орналасады,
қызметтің кең терімін ұсынады,
қызмет орташадан жоғары баға
бойынша оқытылған персоналмен ұсынылып, әдетте
бизнесмендер, жеке туристтер, конференция
қатысушыларына және т.б. бағытталады.
Орташа
деңгейдегі қонақ үйлер түрлі
пішінде және түрлі орналасуы
болуы мүмкін және эксплуатациялық
шығындарды азайта отырып замануи технологияны максималды қолдануға
ұмтылады.
Апарт-отель
100-ден 400-ге дейін нөмірлері
бар, оның өз-өзіне қызмет көрсету
нұсқасымен аналогиялық шарттарымен
жиөаздалған бөлме жағдайы бар
және ұзаққа тоқтайтын әдетте
бизнесмендер мен жанұялы туристтер үшін бағдарланған.
Эконом
клсатағы қонақ үйлер сыйымдылығы
10-нан 150-ге дейін, әдетте қалаға
маңда орналасады, кішігірім персонал
штаты бар, тамақтану қызметінсіз
қазіргі жағдайда, жақсы жабдықталған
нөмірлер жоғары емес бағаны
ұсынады. Тұтынушылар болып әдетте толық пансионда қажеттілігі
жоқ іскер адам мен жеке туристтер табылады.
Мотель
немесе туристтер үшін үй 150-ден
400-ге дейін нөмірлер бар, қалаға
кіре берісінде автомобильді
жолдарда қала сыртында орналасады.
Курорттық
қонақ үй әдетте 100-ден 150-ге дейін нөмірлері бар,
теңіз, өзен, мұхит, тауға жақын жерлерде
орналасқан, толық қызметтер терімін ұсынады.
Көп мөлшерлі спорттық құрылысқа, бағалы
ресторандарға, банкетті залдарға кездесу
үшін бөлмелер бар және түрлі категориялы
туристтерге бағдарланған.
Кондаминимум
типіндегі қонақ үй. Оның сыйымдылығы
50-ден 500 нөмірлерге дейін, 4-5 нөмірде
жеке құрылыстар да болуы мүмкін.
Пәтерлер және спорттық құрылыстар
типіндегі нөмірлер курорттық
қонақ үйлерге аналогиялық болып
табылады. Осы қонақ үйлердегі пәтерлер демалыстарда
болған клиенттерге қызмет көрсету үшін
арналған. Осындай қонақ үйлерге жекеменшіктің
екі түрін ажыратады. Кейбір пәтерлер
тікелей сатылғандар, олардың иелері жыл
бойы тұруға құқығы бар. Басқа тәсілінде
пәтерлер уақытта бөлек сатылады (таймшер),
мұнда бір жекеменшік иесі нақтылы уақыт
аралығында ғана пәтерді иемденуге құқығы
болса, екіншісінің ұалған кезеңге құқығының
бар болуын айтады. Таймшердің бағасы
әдетте келу мерзіміне байланысты болады:
аз тартымды кезеңдер арзан болады, ал
мерзімі жоғары кезеңдерде оның бағасы
өседі. Таймшердің концепциясы мүлікті
сатып алудан демалыс үшін ұзақ мерзімге
құқығы бар сатып алуға өтуінен тұрады.
Жеке не
іс сапар мақсатында саяхаттайтын
адамдар бірдей мұқтаждыққа ие
болмайды, қонақ үйге деген талап индивидуалды
туристтерде де түрлі болады.
Түрлі елдерде
қонақ үйді классификациялағанда
қазіргі уақытта 30 түрлісі бар
түрлі жүйелерді қолданады. Қонақ
үйдің классификациясының бір
жүйесін енгізуге мемлекеттің
мәдени-тарихи дамуымен байланысты кедергі болатын факторлар
тізімі бар. Ең көп таралған классификациясы
болып табылады:
- Францияда, Австрияда, Венгрияда, Египетте, Қытайда, Ресейде және халықаралық туристтік алмасуда қатысатын мемлекеттерде қолданылатын «жұлдыздар» жүйесі;
- Грецияда қолданатын «әріптік» жүйесі;
- Ұлыбританияға сипатты «тәж» не «кілттер» жүйесі;
- разрядтар жүйесі.
Дүние жүзінде
тәжірибе көрсеткендей, көптеген
қонақ үй түрлілігін, оның жайландырылуы
мен сервисін осы ресми 5 категорияға
кіргізу м.мкін емес. Шындығында, орналастыру құралдарының
сапасын сипаттайтын параметрлер саны
жүздеген болады.
Ең көп
таралған қонақ үй классификациясы
француздық ұлттық классификациясы
болып табылады. Оған сәйкес барлық
қонақ үйдің комфорттылығына
байланысты «жұлдыздар» деп аталатын категорияларға бөлінеді.
Австрия
– туристтерді қабылдау бойынша
дүние жүзі лидерлерінің бірі
болып саналады. Онда таулы бөліктердегі
қонақ үйлердің 20 мыңын санауға
болады. Австриядағы қонақ үйлер
5 жұлдызды жүйемен бағаланады, бірақ
ауыл жерлерінде категорияларға кірмейтін
қонақ үйлер кездеседі. Австриялық 3 және
5 жұлдызды категориялы қонақ үйлер бір
көзге қарағанда бір-бірінен аз ерекшеленеді.
Осы қонақ үйлердің көп бөлігінде хауыз,
сауна, ресторан, бар, кафе, соляриялар
бар. Барлық қонақ үйлердің ұқсастықтары
– көп таралған Австриялық романтикалық
стиль, яғни ескі заттардың болуы. Кейде
үш жұлдызды қонақ үйдің жабдығы төрт
жұлдыздысына қарағанда әлде қайда жоғарырақ
болуы мүмкін.
Египетте
де жұлдыздар жүйесін қолданады,
алайда еуропалық жүйемен салыстырғанда бағалауы
1 жұлдыздыға көтеріңкі болады.
Ағылшындықтар
оригиналды жүйені қолданады.
Отельдерді 5 категория бойынша (1-ден
5 жұлдызға дейін), ресторандарды
1-ден 5 розеткаларға дейін, жол
бойындағы қонақ үйлерді, фермерлік үйлерді 1-5Q дейін (quality -сапа) бойынша
классификациялайды.
АҚШ-та үкімет
бекіткен белгілі бір классификация
жүйесі жоқ. Комфорттылығы бойынша
олар 5 категорияға бөлінеді. АҚШ-тағы
қонақ үйлерді орналасуы, бағасы
және қызмет типі бойынша классификациялауға болады. Орналасуына қарай
олар орталықты (қала орталығында орналасқандар),
курортты (курортты зонада орналасқандар),
казино (ойнау бизнесі орталығында), аэровокзалды
(әуе жай жанында), автострадалық (автострада
бойында орналасқандар) болып бөлінеді.
Грецияда
қонақ үйлердің маңдайшаларында
жұлдыз белгісі көрінгенмен, мұнда
әріптік жүйе кең танымал. Барлық
грек қонақ үйлері төрт жүйеге
бөлінеді: А,В,С,Д. А жүйесі тән
қонақ үйлер төрт жұлдызға
тең, В – үш жұлдыздыға, С-
екі жұлдызға тең.
Грецияда
жоғары категориялы қонақ үйлерге
«de luxe» жүйесі жиі емес беріледі.
Ағылшын
қонақ үйлерін жүйелеу барынша
қиын. Ережеге сай, қонақ үйлердің
маңдайшаларында жұлдыздық емес
тәждік белгі бейнеленген. Қонақ
үйдің «тәж тілін» жүйеге келтіру үшін, барлық тәждердің санынан біреуін
алып тастау керек.
Дегенмен
Британ турагенттігі ассоциациясы
British Travel Authority (BTA) ұсынған жүйені
қолдану тиімдірек болып табылады.
- бюджеттік қонақ үйлер (1 жұлдызды) қала орталығында орналасқан және минимум жайлылыққа ие.
- туристік кластағы қонақ үйлер (2 жұлдызды) барлар және мейрамханалар жүйесі бар.
- орта класты қонақ үйлер (3 жұлдызды) қызмет көрсету деңгейі жоғарырақ.
- бірінші класты қонақ үйлер (4 жұлдызды) тұрудың өте жоғары сапалылығы және қызмет көрсетудің керемеи деңгейі.
- жоғары жүйелі қонақ үй (5 жұлдызды) тұру және қызмет көрсету экстракласты.
Италиялық
қонақ үйлердің классификациялануы
өте шиеленіскен, «жұлдыз» шкаласы
елде қолданылмайды. Италиядағы
қонақ үйлер базасы 40 мыңға тең,
бүкіл ел бойынша. Италияда қабылданған
үш категория бойынша классификацияланады
: бірінші категорияны келіскен түрде
төртжұлдыздыға жатқызуға болады,
екінші категорияны – үш жұлдыздыға, үшінші
категорияны – екі жұлдызды қонақ үйге
жатқызуға болады.