Кәсіпкерліктің шығу тарихы

    Тіпті, кәсіпкерге ондай дүниелерді кепілдікке өткізген күннің өзінде одан кейін  жер алу, оның актісін жасау, тиісті мекемелерден тіркеуден өту сияқты жұмыс процестеріне көптеген уақытта жұмсауға тура келген. Бұл жұмыстарды толық орындап шығу үшін кейбіреулердің алты айға дейін сабылып жүргендері кеңесте байқалып қалды. Мұндай қарқынмен істі оңға баспайтынын айтпасақ та түсінікті. Осындай әрекеттердің салдарынан кәсіпкердің құқығының бұзылуына бірсыпыра жерлерде жол беріліп келген.

    Осы шағын және орта бизнесті дамытуға қандай факторлар кедергі келтіріп жатыр деген сұрақтарға кәсіпкерлер  мыналарды атады: бұл күндері  олардың жұмысына 30 шақты мемлекеттік  құрылымның әсері тиеді екен. Олар бұл қрылымдағы кейбір чиновниктердің жұмысына қанағаттанбайтындықтарын білдірді. Олай дегеніміз- кішкене бір кәсіпорындарды ашуға ниет білдіргендер ең алдымен осы чиновнмктердің атүсті қарауына, қысымына ұшырап отырған. Сондай- ақ бұл жұмысқа тексеру органдарының өкілдері де көптеген кедергі келтіріпті.

    Айталық сөз алған бір кәсіпкер оның шаруашлығына тексерушілердің ай сайын келіп  отырғанына жұртшылықтың назарын аударды. Мұндай тексеруердің падасына зияны  көп болатыны белгілі. Өйткені кәсіпкерлер ондай жағдайда негізінен өз жұмыстарымен шұғылданудың орнына тексерушілер мен әлек болады екен. Тексеру жұмыстарынан ығыр болған кәсіпкерлердің кейбіреулері тексерішілермен тіл табысуға тырысып, қылмыстық ортаға кіріп кеткен. Мұндай жағдай кәсіпкерлікті дамытуға емес, оны кері тартуға қызмет еткен.

    Ал, енді тексерушіледің қызметін алсақ, олардың  кейбіреулері ережені қатаң сақтамай, асыра сілтеушілікке жол берген. Нақтылап айтсақ, олар кейде белгілі  бір кәсіпорындарды тексерусіз, соттың шешімінсіз жауап тастауға дейін барған. Мұндай өрескелдіктің тексерушілер тарапынан орын алғаны, әрине, қынжылтады.

    Форумда тексеруші, лицензия беруші орындарының  көптігі, кеден және салық заңдылықтарының  жетілдірілмеуінен кетіп жатқан кемшіліктер, несие алудың машақты, кәсіпкердің мүддесін қорғайтын органның жоқтығы, чиновниктердің асыра сілтеушілігі сын тезіне алынды.

    Осындай жағдайлардың кесірі болуы керек, экономика  секторында шағын кәсіпорындардың  саны көбейіп отырса да, олардан  мемлекет бюджетіне түсетін кіріс өте аз. Егер біз мәдениетті елдердің осы шағын кәсіпорындардың қызметіне арқа сүйейтінін ескерсек, онда шағын бизнестің қазіргі жағдайына қанағаттануға болмайды. Қалайда бұлардың жұмысының арқауын ширатқан жөн. Ол үшін кәсіпкерлікпен айналысуға рұқсат беретін құжаттардың тізбесін азайтып, бизнесмендердің құқығын қорғайтын орган болуы шарт. Сонымен қатар тексеруші органдардың санын қысқарту керек екені жиында көп айтылады.

    Шағын бизнесті дамытуға көмектесетін фактордың  бірі- несие алу. Міне, бұл жұмыста да тәртіптің бұзыла беретіні байқалады. Айталық, кейде кәсіпоырнды ашуға тілек біолдіргендерде толық бизнес- жоспар болмайды. Болса оны іске асырудың ретін білмейді. Мұндайларға банктер ықылас көрсете бермейжі, өйткені олар ондайлардың қарызды қайтаруына күдіктенеді. Сондықтан бұл жұмысқа кіріспес бұрын кәсіпкерлер оған үлкен дайындыпен келулері керек.

    Шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың  ерекше маңыздылығына тоқтала келіп, ел Президенті бұл жұмыстағы кемшіліктерге  талдау жасады.

    Қолда бар деректерге сүйенсек, шағын және орта бизнес кәсіпкерлердің 60 процентке жуығы прокуратура қызметкерлеріне, салық алшыларға, кеден органының өкілдеріне, әртүрлі тексерушілерге пара беруге мәжбүор болған. Жең ұшынан жалғасудың мұндай түріне қатаң шара қолданылатынын айтты.

    Бұдан кейін Президент көлеңкелі бизнес пен жең ұшынан жасалған сыбайластыққа  тосқауыл қойылмайынша, ел экономикасының көтерілмейтініне қатысушылардың назарын  аударды. Бұл үшін жемқорлыққа қарсы  шабуылға шығудың қажет екенін атап көрсетті. Сөйтті де өтінерім, мемлекеттерге чиновниктерді қылмыс ұстап беруге көмектесіңіздер, біз сіздерді олардан қорғауға әзірміз деді.

    Олай  дейтінім- бір кезде кәсіпкерлер  рэкеттен зардап шексе, енді олардың  орнын чиновник басып отыр. Сондықтан  сіздермен сұрайтыным көмекті қылмыскер топтан емес, мемлекеттен күтіңіздер! Мемлекет пен кәсіпкердің бірлесіп жұмыс істейтін уақыты жетті. Мемлекет шағын және орта бизнестің дамыту үшін тиімді шара қолдануы тиіс, ал кәсіпкер өз кезегінде заңды бұлжытпай орындап, салықты дер кезінде төлеулері керек екенін сезінулері шарт.

    Қазіргі кезде, деді ол сөзін одан әрі жалғап, халық тұтынатын тауарларды көптеп шығару керек. Бұл жұмысқа сіздер ерекше мән берулеріңіз тиіс. Сөйтіп біз алдағы уақытта халықты өз тауарларымызбен қамтамасыз етуге  күш салғанымыз етуге күш салғанымыз жөн.

    Бұдан соң Президент «Қазақстан Республикасының  шағын бизнесті қолдау жөніндегі  агенттігі туралы» және «Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлікпен айналысуға еріктілігін жөніндегі  құқығын қорғау туралы» жарлықтарды шығарғанан жария етті...

    Бұл агенттік келешекте шағын кәсіпкерлікті  дамытуға жағдай жасауға, нақтылай айтсақ, қаржылық, техникалық және басқа көмек  көрсетуге, орталық және жергілікті жерлердегі атқарушы органдардың жұмысн үйлестіріп отыруға, кәсіпкердің жұмысна кедергі келтіреті факторларды әшкерлеуге, заңдылықтардың орындалуын бақылауға, несие беру жұмысына араласып, көмектесуге күш салады.     
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Қорытынды

    Кәсіпкерлікті меншік иесінің тәуекел ете және мүлікті жауапкершілікте  бола отырып, пайда алуға бағытталған инициативалық дербес қызметі деп түсінуге болады.

    Қазақстанда шағын кәсіпкерліктің даму дәрежесін, әсіресе шағын кәсіпорындардың  едәуір бөлігі жұмыс істейді. Шағын  кәсіпкерлік қазіргі кезде, мемлекеттік  және қоғамдық қолдауды, оның дамытудың жолдарын тереңдете, методологиялық негіздеуді өте қажет етеді. Шағын кәсіпкерліктің дамуын қамтамасыз етуде шығын кәсіпорындарға ақылы және басқа негізде білім, консальтинг, ақпарат, технология, техника, қаржы салаларында, қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында қызмет көрсететін және қолданып отырған заң негізінде кәсіпкерлермен, сондай- ақ бір- бірімен өзара іс- қимыл жасайтын мемлекеттік, қоғамдық және коммерциялық құрылымдар жүйесі үлкен роль атқарады. Шағын кәсіпкерлікті дамытудың негізгі бағыттары:

• әлеуметтік сала;
• халықты жұмыспен қамту;
• сырт экономикалық қызмет;
• халықтың тауарлар мен қызмет жөніндегі қажеттіліктерін қанағаттандыру;
• кәсіпкерлерді шикізатпен және тауарлармен қамтамасыз ету;
• инновациялық және ақпараттық қызмет. Кәсіпкерлік мақсаттарына тікелей жүзеге асыру мына факторларға байланысты: мақсаттар мен міндеттерді дұрыс, айқын тұжырымдау, ақшалай қаржыландыру мөлшері, өндіріс пен басқаруды ұйымдастыру, маркетинг қызметінің потенциалы.

    Шағын және орта бизнес кәсіпорындардың тұрақты  жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін олардың экономикалық ортасын жақсартуға арналған көптеген нақты іс- шараларды қарастыратын, кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамыту концепциясын жасау қажет. Өйткені кәсіпкерлікті дамыту мәселелері концептуальды түрде шешу шағын және орта бизнес саласына бағытталған өнеркәсіптік саясатты өңдеп жүзеге асыруда жіберілетін кейбір қателіктердің алдын алуға және жұмыс қарқынын үдетуге көмектеседі.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолданылған әдебиеттер.

    1. Әубәкіров Я. Ғ, Байжұманов Б. О. «Экономикалық теория» Алматы   

    қазақ университеті 1999 жыл.

    2. Абугазин Д. «Регулирование инвестиционной  деятельности в 

    экономике Казахстана», Алматы 2002 жыл.

    3. Василевский А «Конспект лекций  по экономической теории.

    4. Жүнісов Б. А. «Жалпы экономикалық теория», Алматы 2002 жыл.

    5. Жуков Е. Ф. «Банки и банковские  операции», Москва 1999 жыл.

    6. Крымова В «Экономикалық теория»,  Алматы 2003 жыл.

    7. Колесникова В. «Экономикалық  теория», Москва 2000 жыл.

    8. Осипова Б. «Экономикалық теория»  ҚазМУ

    9. Разберг Б. А «Курсы экономики», Информ, 1999 жыл.

    10. Сейтқасимов Ғ. С. «Ақша, несие,  банктер», Алматы 2001 жыл.

11. «Қазақстан Республикасының стратегиясы» //  Атамекен, 2002 жыл 1 ақпан,5 маусым, 17 қаңтар.

    12. Қазақстан Республикасының президентінің халқына Жолдауы 

    2006, 2007 жылдар.  

13. Мамыров Н.Қ, Есенғалиев Қ.С, Тілеужанов М.Ә. Микроэкономика.- Алматы: Экономика, 2000.
14. // Егемен Қазақстан, «Кәсіпкерліктің дамуы мен ерекшеліктері»    С. Шайынқызы. 06.04. 2003.

    15. // Ұлағат, «Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің дамуы»              М. Төлепбергенов. 14. 02. 2006.