Өнеркәсіпті ұйымдастыру, жоспарлау және басқару трансформатор жасау өндірісін ұйымдастыру

Автоматтандыру деп – адамды тiкелей технологиялық процестерден босататын автоматты құрылғыларды пайдалануды айтады.

Автомат - өндiрiстiк процестi адамның  қатысуынсыз, тек оның бақылауымен  жүзеге асыратын құрылғы (машина, аппарат, аспап).

Автоматты басқару теориясы (АБТ) деп, жүйелерде өтетiн процестердiң физикалық негiзiнде тәуелсiз техникалық немесе технологиялық процестердi, басқару мен бақылау функцияларын адамның тiкелей қатысуынсыз орындайтын, автоматты жүйелердi есептеу тәсiлдерiмен құру принциптерiн зерттеумен шұғылданатын ғылыми тәсiлдi айтады.

Кибернетика деп – әр түрлi қызмет атқаруға тағайындалған (жанды және жансыз) обьектiлерiмен және күрделi дамып тұратын жүйелермен мақсатты бағытталған басқару туралы ғылымды  айтуға болса, онда АБТ кибернетика  теория негiзi болады.

 АБТ алғашқы 1868 жылы пайда  болған, сол жылы ағылшын физигi  Максвелдің реттеушiлер туралы  мақаласы шыққан. Бiрақ, ол мақала  тәжiрибе жүзiнде қолдануын таппады. 1872 – 1876 жылдар аралығында орыс  механигi Высшнеграцкий екi еңбек  жазды: 

1. Тiкелей әрекеттi реттеушiлер;
2. Реттеушiлердiң жалпы теориясы.

Осы еңбектерге АБТ негiзi салынды.

Автоматты реттеу дегенiмiз  – обьектiнiң жағдайын сипаттауға тағайындалған шаманы бiрқалыпты қолдану  немесе оны белгiлi заң бойынша  өзгерту процесi.

Ол процесс обьектiнiң жағдайын  немесе оған әрекет етiп тұратын ауытқушы әсерлердi өлшеу және реттеу органына әрекет ететiн әсердi айтады.   

Басқару мен реттеу анықтамаларын  салыстыра отырып, барлық реттеу мәселелерi қарапайым жағдайларда басқару  мәселелерiне кiредi деуге болады.  

Автоматты жүйелер арналуына  және конструкторлық орындалуына қарай  әртүрлі болады. Оларды негізгі 2 бөлшектерге  бөлуге болады.

1. Басқарылатын  объект (БО)
2. Басқару құрылғы (БҚ)

Оларды функционалдық  схемада келесідей көрсетуге  болады

              

                 кіріс               шығыс

               

 

                  кіріс             шығыс

 

Нұсқамалармен сигналдың  өту бағыты көрсетіледі.

БО- техникалық (технологиялық) процесті жүзеге асыратн құрылғы немесе құрылғылар жиынтығы. БО жылжитын және жылжымайтын болуы мүмкін. АБЖ жылжитын объектісіне келесілер жатады: кемелер, поездар, ұшқыштар, ракеталар, ғарыштар. Жылжымайтын объект: агрегаттар, механизмдер, технологиялық және энергетикалық процестер, қондырғылар (бу пештері, айнымалы пештері).

БҚ (автоматты реттеуіш, жай реттеуіш) белгілі заңға (алгоритмге, бағдарламаға) сәйкес басқарылатын объектіге  әсер етіп тұратын, техникалық құрылғыны  айтады.

Мысал: ұшқыштағы және ракеталардағы автопилоттар, басқарушы, ЭЕМ.

Қандай болмасын өндірістік қондырғыларда, машиналарда, аппараттарда өтетін түрлі техникалық процессті  бір немесе бірнеше көрсеткіштермен  сипаттауға болады. Сол көрсеткіштер әртүрлі механикалық, физикалық, химиалық  шамалар болып келеді. Мысалы: жылдамдық, жол, уақыт, қысым, температура, көлем. Олар нақтылы жағдайға байланысты белгілі бір заңға сәйкес өзгеруі не тұрақты болуы мүмкін. Басқару тәжірибесінде оларды процестің параметрлер координаталары немесе басқарылатын объектінің шығу шамалары дейді.   Басқарылатын параметрлер деп шығу параметрлерінің арасындағы параметрлерді айтады, егер реттеу процессі сол бойынша жүргізілсе.

Реттелінетін шаманың  өзгерісін тудыратын әсерлер  басқару және ауытқушы болып бөлінеді. Реттелетін шаманың өзгерту заңдылығын анықтайтын және басқару құрылғымен өндірілетін әсер – бұл басқару  әсері. Ал басқару әсерімн реттелетін шама арасындағы байланысқа ықпал ететін барлық басқа әсерлер ауытқушы әсерлерге жатады.  Егер объектіге әрекет ететін әсерлердің және реттелетін шамалардың саны бірден бір болса келесідей болады.

        

                 y(t)

 

u – басқару әсері

f – ауытқушы әсер

y – басқарылатын шама

Егер басқарылатын объектінің кіру және шығу шамасының саны 1-ден  көп болса

 

Басқару әсерледің және басқару шамалардың санына қарай  басқарылатын объектілер бір байланысты немесе көп байланысты болып бөлінеді.

 

12 ЦЕХТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

13 ЖОБАҒА КЕТЕТІН  КҮРДЕЛІ (ТҮБЕГЕЙЛІ) ҚАРЖЫ

 

Барлық технологиялық  мәселелер және сызбалар жасалғаннан  кейін күрделі шығындарды есептейді.

13.1 Жобалауға кететін  шығын. Шамамен 170 мың тг.

13.2 Өндірістік үйлерге  шығын. Бірінші сызбада табылған  цехтың ауданын пайдаланып, цехтың  бағасын есептейді 

Б_к=А*б,

мұндағы А – цехтың ауданы, м²;

б – бір м² құру немесе сатып алу бағасы, шамамен 10 мың тг-деп алуға болады.

Б_к=(54*24)*10=12960 мың тг

13.3 Жабдықтардың бағасы (жабдықты бірнеше топқа бөледі).

 

8-кесте

Станок		Сан (Ск)		Электроқуаты, квт					Бір станоктың бағасы, мың тг			Жалпы баға, мың тг
а) Технологиялық жабдық
Штампылық		3		5					60			180
Сырлау		3		5					50			150
Жинау стенд		3		5					70			210
Орау станок		6		5					40			240
Өңдеу стенд		3		5					50			150
Құрастыру стенд		3		5					70			210
Дәнекерлеу стенд		3		5					60			180
тексеру		3		5					50			150
б) Энергетикалық жабдық
Желдеуіш			8			5		30			240
Каролефирлер			2			5		40			80
в) Автоматтандыру
Компьютер	5				5		100			500
Принтер	5				5		25			125
Сканер	3				5		15			45
Ксерокс	3				5		30			90
Факс	3				5		15			45
Телефон	7				5		5			35
г) Жиһаз
Стол	20				-		12			240
Орындық	40				-		3			120
Диван	5				-		30			150
Кресло	10				-		10			100
Шкаф	5				-		30			150
д) Конвеер	3				-		150			450

Қорытынды: 3840 мың тг.

 

Конвейрды, стелаждарды, желдеуіштерді, калофирлерді, жиһазды ұмытпау керек.

Мұндағы элоктроқуаттарды шамамен 5 кВт-деп алуға болады.

Кестеге конвейрді және жиһазды қосу керек.

13.4 Көлік бағасын 3-кестеден  аламыз 4500 мың тг.

13.5 Коммуналдық торлар  бағасын шамамен алуға болады 150 мың тг.

13.6 Монтаждық және реттеу жұмыстар 180 мың тг. болсын.

13.7 Күрделі шығын (келешекте  кәсіпорынның негізгі қоры) =170+12960+3840 +4500+150+180= 21800  мың тг.

Бұл шығындарды төлеу  үшін әдетте банктен несие алады.

 

14 БҰЙЫМНЫҢ  ӨЗ ҚҰНЫ

 

Әуелі айлық шығындарын санау керек.

 

14.1 Амортизациялық қосылыстар

 

Кәсіпорында осы шығындарды арнайы ережелер бойынша есептейді. Курстық жұмыста амортизацияны  пайдалану мерзімі арқылы есептеуге  болады. Екінші тармақтада /1-кесте/ 1-4 операцияларда  қолданылатын жабдықтардың пайдалану мерзімі М=9 жыл алу керек. Сонда жылдық амортизацияның ережесі:

Ал 5-9 операцияларда қолданылатын жабдықтардың  мерзімі М=7 жыл  алу керек.

Станоктардың бағасы әдебиеттерден немесе газеттен алынады.

Станоктардың бағасы әртүрлі болуы мүмкін. Конвейер мен жиһазды да есептеу керек. Олардың амортизациялық ережелері 15%.

Жалпы жабдықтың амортизациясын мына кесте бойынша есептейді.

 

(1-4)

(5-9)

 

 

 

 

9-кесте

Станок	Бір станоктың бағасы, мың тг.				Жалпы баға, мың тг.	Жалпы аморт. Ереже, А,%			Жылғы аморт. сома, мың  тг.	Айлық аморт. сома, мың тг.
А) Технологиялық жабдық
Штампылық	60				180	11,1			20	1,6
Сырлау	50				150	11,1			16	1,3
Жинау стенд	70				210	11,1			23	1,9
Орау станок	40				120	11,1			26	2,1
Орау станок	40				120	14,3			34	2,8
Өңдеу стенд	50				150	14,3			21	1,75
Құрастыру стенд	70				210	14,3			30	2,5
Дәнекерлеу стенд	60				180	14,3			25	2,08
Тексеру	50				150	14,3			21	1,75
б) Энергетикалық жабдық
Желдеуіш			30	240			15	36			3
Каролефирлер			40	80			15	12			1
в) Автоматтандыру
Компьютер		100		500			15	75			6,3
Принтер		25		125			15	19			1,6
Сканер		15		45			15	7			0,58
Ксерокс		30		90			15	14			1,2
Факс		15		45			15	7			0,58
Телефон		5		35			15	5			0,42
г) Жиһаз
Стол		12		240			15	36			3
Орындық		3		120			15	18			1,5
Диван		30		150			15	23			1,92
Кресло		10		100			15	15			1,25
Шкаф		30		150			15	23			1,92
д) Конвеер		150		450			15	67			5,5

8-кестені пайдаланып, цехтың амортизациясын есептейді.

Қорытынды (Айлық аморт. сома): 47мың тг

 

10-кесте

 

Цехтың бағасы /негізгі  қор/, мың тг.	Жылғы аморт. ереже, %	Жылғы аморт. сома, мың тг.	Айлық аморт. сома, мың  тг.
12960	3	389	32

Қорытынды: 79 мың тг

14.2 Айлық жалақы (6,7 тармақтардың  қорытындысы алынады) =1080+330=1410 мың  тг.

14.3 Жылғы демалыс үшін ақы.  Бұған айлық жалақының 1/12 бөлігін  алуға болады=1410/12=118 мың тг.

14.4 Ауырған адамдарға төлемақы: 1,5 % айлық жалақы қордан =1410*0,015=21 мың тг .

14.5 Әлеуметтік салық  -  20% (жалақы қорынан минус жеке  зейнеткерлер қорына төлем). Жзк  10% жалақы қорынан алынады (Жзк=1410*0.1=141 мың тг) = 1410-141=1269, Ә_с =1269*0.2=254 мың тг.

14.6 Шикізаттарға шығын  (8 тармақтың айлық қорытындысы  алынады)=8 мың тг.

14.7 Энергия шығындары.  Олар екіге бөлінеді:

а) Электрқозғалғыштарға кеткен ақша шығыны Ш_эк=Б Э_к*К_п*У₁,

мұндағы Э_к – электрқозғалғыштардың қуаты 5 кВТ / 8-кестеден/;

Б – электроэнергияның  бағасы, 4,6 тг/кВТ*сағат;

К_п – станок пайдалану коэффициенті /кесте 1/;

У – бір айда конвейр  жұмыс істейтін уақыт, сағат;

Ш_эк=4.6*5*(0,6+0,5+0,7+0,9+0,9+0,6+0,8+0,8+0,4)*720 = 103 мың тг.

б) Электрожарыққа шығын  Ш_э=А*Э*У*Б,

мұнда, А – жарықталынатын аудан, м²

Э – бір шаршы метрге бір сағатта кететін энергияның көлемі.

Конвейр бөлімінде, әкімшілік  – басқару бөлімдерінде 100 лк жарықтыққа жету үшін 0,025 кВт/м² басқа бөлмелерде 50 лк жету үшін 0,015 кВТ/м² күш қажет.

У – бір айда жарық жағылатын уақыт, сағат.

Ш_э=(648*0.025+486*0.015) *720 *4.6= 77 мың тг.

14.8 Жылуға кететін  шығындар:

Ш_ж=V*Ш*Б_к*720

Мұндағы V – цехтың жалпы көлемі, м³. Цехтың өндіріс бөлімінің биіктігін 4,2 м алуға болады. Әкімшілік – басқару бөлмелерінің биіктігі 2,7; 3 м болады; Ш=30 ккал – 1 текше метрге сағатында кететін жылудың мөлшері /СНиП/; Б_к=2*10^-4 тг – 1ккал/сағ.

720 – бір айдағы  сағаттар саны /24*30/.

Ш_ж=((648*4.2)+(486*2.7))*30*2*10^-4*720=17 мың тг.

14.9 Вентиляцияға кететін  жылу үшін шығындар