Отбасы тәрбиесі

отбасына  алдын ала ескертусіз бармау

ол үйде 5-10 минуттан артық болуды жоспарламау (мазаларын алмау үшін)

кіреберісте түрегеп тұрып немесе сырт киімді шешінбей тұрып әңгімені бастамау керек.

әңгімелескенде  жұлқына сөйлеуден аулақ болу керек.

Ата-аналарға ақыл үйретпей, кеңес түрінде айтқан жөн 

Мүмкін  болса, баланың көзінше әңгімелескен дұрыс

Топтық  формалары: ата-аналар жиналысы, ата-аналар клубы, ата-аналар дәрісханасы, ата-аналар білімі, жекелеген тәрбие мәселелеріне арналған конференциялар (медиктермен, психологтармен, заңгерлермен) кездесулер.  

қарым-қатынаста  педагогтердің ата-аналар жиалысындағы қарым-қатынас жасау стилінің маңызы зор. 

Жиналыста монолог ата-аналармен жүргізілетін диалогтан азырақ болғаны жөн. 

Жиналыс балалардың жасы мен сынып ерекшеліктеріне байланысты айына немесе төрттікте бір рет өткізіледі. 

Оқу жылының  басында, ата-аналармен бірінші рет  кездескенде, апта күні мен уақытын  дұрыс тыңдап, оқу жылына арналған кездесу тақырыбын келісіп алған  дұрыс. Ата –аналар жиналысының  тақырыбын сынып жетекшісі жасап, ата-аналар комитетінде талқыланады. Кезекті жиналыс тақырыбын барлық ата-аналар тыңдап алады.  

Ата-аналар жиналысының түрлері: ұйымдастырушылық, ата-аналар оқуының жоспары бойынша  жиналыс, пікірталас жиналыстар, қорытынды (төрттік) жиналыстары т.б. 

Ата-аналар жиналысын даярлау және өткізу кезінде  мыналар ескерілуі тиіс:  

• баланың мінез-құлқы  мен тәртібіндегі плюстерді күшейтіп, минустерін азайтуды жүзеге асыру жолында  мектеп пен отбасының ынтымақтастық  атмосферасы.

 

• жиналыс интонациясы: кеңес береміз, бірге ойласамыз.

 

• педагогтің  кәсіби дайындамасы-білімі, біліктілігі (әр баланың мектептегі ғана емес, одан тыс жердегі өмірін білуі, оның қажеттіліктерінің  деңгейін, денсаулық жағдайын, балалар  ұжымымен қарым-қатынасынан хабардарлығы)

 

• жақсы, сенімді  қарым-қатынас болуы (ақжарқындық, шынайлылық, өзара түсіністік, өзара көмекке  әзір тұрушылық)

 

• ата-аналар жиналысы ата-аналардың қателіктерін, балалардың оқудағы сәтсіздіктерін көрсетуге емес, ата-аналарды хабардар етуге бағытталуы тиіс.

 

• жиналыс тақырыбы балалардың жасына байланысты ерекшеліктерін ескеру керек.

 

• жиналыс теориялық  қана емес, практикалық та сипатта  болуы керек. Жағдайда талдау жасау, тренингтер, пікірталастар т.б.

 

• жиналыс оқушылардың  жеке бастарын талқылаумен және айыптаумен айналыспауы тиіс.

 

• ата-аналар жиналысы тиімділігінің басты көрсеткіштері-ата-аналардың  белсене қатысуы, қойылған мәселелерді  белсене талқылау атмосферасының болуы, тәжірибе алмасу, кеңес және ұсыныстар  беру

 

Бірінші күннен бастап, балалар ата-аналарымен достық, серіктестік, қатынас орнату керек. Өйткені баланың тәрбиелігінің бастауы отбасында жатыр, мектепке ол отбасында алған азды-көпті тәрбиесімен келеді. 

Өкінішке  орай, мектеп пен отбасы, мұғалімдер мен ата-аналардың қарым-қатынасы әзірге талапқа сай емес. Көбіне олар балаларға әсер ету біріншілігі үшін күресетін қарсыластар болып келеді. Баланың қандай болып өсетіндігі көбіне отбасылық қатынастардағы жағдайына байланысты. Ал бұл жағдай түрлі-түрлі болады: отбасы, ата-аналар балаға қажетті қамқорлық көрсетіп, оның жасына, жеке басына қатысты ерекшеліктерін ескеріп отырса, ол жақсы, баланы сыйласа, ол да басқаларды сыйлайды. Ал шектен тыс ескелетіп жіберген бала отбасын өз уысында ұстағысы келеді немесе шеттетіп өсірген бала арамшөп сияқты болады, немесе отбасылық істерге қатысы жоқ «пәтерші» болып шығады.  

Отбасы  мен мектептің қарым-қатынасы мектеп өмірінің барлық кезеңдерінде маңызды, дегенмен бастауыш мектептерде ол әсіресе  өзекті. Бұл кезде бала әлі отбасымен  тығыз байланысты ол әлі өзінің сезімін, өзінің тәртібін басқара алатындай қабілетке ие бола қоймаған, өзінің мінез-құлқымен еріксіз мектептен өзіне керегін іздеуге тырысатын кезі. Егер отбасындағы қарым-қатынас ақылды, қайырымды болса жақсы, онда бала да мектепте қайырымдылық пен ақылдылығын қосады. Ал егер оның отбасындағы жағдайы дұрыс болмаша ше? Онда бала отбасындағы қарым-қатынастарға керісінше жақсы адам болып шығуы үшін мектеп бұл рухани жетіспеушіліктің орнын толтыруы тиіс. Осы үшін де оған ата-аналармен тату серіктестік қарым-қатынас орнатуы керек.  

Мектеп  пен отбасының байланысы нақты  қай түрде көрінуі керек? Отбасылық  тәрбие кемшіндігінің бір себебі ата-аналардың педагогикалық және психологиялық мәдениеттерінің  төмендігі, балалардың жасына байланысты типологиялық заңдылықтарын білмеуі, балаларымен дұрыс қарым-қатынас жасай алмауы, балаларының оқуда, құрдастарымен қарым-қатынасында қиындықтар пайда болған кезде қалай көмектесу керектігін білмеуі болып саналады. 

Мектеп  ата-аналар байланысы достық және өзара  құрметтеушілікке құрылған болса, мұғалімдерге төмендегі ережелерді сақтау керек:  

ешқашан ата-аналарға олардың балаларының  үстінен шағын айтып, «тиісті  шара» қолдануларын талап етуге  болмайды. Ата-аналармен кездесу  іскерлік, достық жағдайында, оқушы  тәртібіне байланысты немесе оның жеке басының сапаларын дамытуға қажетті кейбір мәселелерді талқылау түрінде өтуі тиіс. Мұғалімдер оқушының күнделігіне ескерту жазбауы керек, тіпті бала «екі» алса да, оны күнделікке түсірмеуі тиіс. 

ата-аналар жиналысын пікірлесетер кездесуі түрінде  өткізу керек. Мұғалім өткен кезеңде сыныпта қандай жұмыстар атқарылды, әрбір пән бойынша не өтілді, оқушылар қандай проблемалар және қиындықтармен бетпе-бет келді, және ата-аналар өз балаларына қалай көмектесе алады деген мәселелерді сөз етуі керек. Жақын арада қандай оқу қандай оқу тақырыптары өтіледі, қандай шаралар белгіленуде, және оларды өткізуде ата-аналар қандай көмек көрсете алатынын хабарлауы тиіс. Мұндай кездесулерде оқушылардың жеке басына қатысты мәселелер сөз болмайды. Олар тек мұғалімдердің ата-аналармен оңаша әңгімелесуі кезінде ғана талқыланады. Тек оңаша кезде ғана ата-аналарға балаларының психодиагностикалық нәтижелерін хабарлап, оның жеке басының қиыншылықтарын айтуға, оны жеңу жолдары мен қажетті сапаларын дамыту жайлы сөз етуге болады.  

мұғалімдер баланың өмір сүретін ортасы, отбасындағы қарым-қатынастар сипатын, ата-аналарының ерекшеліктері жайлы білуі керек. 

балалардың  өз ата-аналарын, туыстары мен жақындарын құрметтеуін, өзінің ата-баба шежіресін, олардың айналысқан істерін зерттеуге  қызығушылығын тәрбиелеу керек. 

• Ата-аналар жиналысының үлгі құрылымы: (жиналыс  ұзақтығы 1-1,5 сағат)

 

• сынып жетекшісінің кіріспе сөзі (қонақтарды таныстыру 5 мин)

 

• ата-аналар анкетасына талдау жасау (5-7 мин)

 

• тақырып бойынша  сөз: маман немесе сынып жетекшісі (10-15 мин)

 

• ата-аналармен  проблемаларды талқылау (20 мин)

 

• сынып жетекшісі  сынып үлгеріміне талдау жасайды. Тек  жақсы нәтижелерді айту.

 

Кездесудің  қорытынды бөлімінде сынып жетекшісі  ата-аналарға бірлескен жұмысы үшін алғыс айтады, болған кездесуден естелік алуға ұсыныс жасайды. Балаларының оқуында, тәртібінде кемшілігі бар ата-ааналардың қалуын өтініп, себебін бірге іздесіп, оны жою шешімдерін бірлесіп табуға ұсыныс жасайды.  

Сынып бөлмесін әшекейлеуге ертерек дайындалу  керек (шығармашылық жұмыстар көрмесін жасау, арнайы тақырыптық газет шығару, ата-аналарға лайық әдебиеттерді, тақырыпқа сай балалар шығармаларынан, өлеңдерінен үзінділер таңадап алу) 

Бала  мектепке алғаш келгенде-ақ әрбір  отбасына қағазға басылып, әдемі  әшекейленген, отбасылық тәрбиенің негізгі ережелері түсінікті етіп жазылған «Ата-аналарға жаднама» табыс етілуі керек.  

Ата-аналарға сауалнама: 

• Қолыңыздан  келе ме:

 

• кез келген сәтте бар жұмысыңызды тоқтатып, тек баламен айналысу?

 

• жасына  қарамастан, баламен ақылдасып отыру?

 

• балаға  байланысты жіберген кемшілігіңізді өзіне мойындау?

 

• қателескен  болсаңыз, баладан кешірім сұрау?

 

• баланың қылығы шектен шығып кетсе де сабырлы  қалпыңызды сақтап қалу?

 

• өзіңізді  баланың орнына қойып көру?

 

• бір сәтке  болса да өзіңізді қайырымды періште  немесе көркем ханзада деп сенуге?

 

• өзіңізді  жақсы жағыңыздан көрсететін, тағлым аларлық бабалық кезіңізден бір  оқиғаны айтып беру?

 

• баланың көңіліне келуі мүмкін ызалы сөздер мен  дауыс көтеруден тыйылу?

 

• бала не істегісі келсе соны істейтін, бірақ  сіз ештеңеге араласпайтын бір күнді белгілеу?

 

• егер балаңыз  жолдасын, құрдасын ұрып, итеріп жіберсе, немесе жазықсыз жәбірлесе көңіл  аудармай қою?

 

• баланың тілегі қисынсыз болса көз жасына да, қыңырлығы  мен өтінішіне де құлақ аспай  қою?

 

• Оқу жылының  соңында мектеп өмірінің жақсы жақтарымен қатар жағымсыз құбылыстарын да анықтау үшін сауалнама жүргізуге болады.

 

Сауалнама әрбір мұғалімге қойылады:  

• сіз мектептегі қандай жақсы құбылысты атар едіңіз?

 

• сіз қандай теріс құбылысты байқадыңыз? Оны  қалай өзгертуге болады?

 

• қандай проблемалар бар және оларды қалай шешуді ұсынасыз?

 

• сіздің  ойыңызша, қандай мәселелерді педкеңес мәжілістерінде, психологиялық-педагогикалық  семинарларда, директор алдындағы жиналыста  щешу қажет деп ойлайсыз? Қандай мәселе бойынша сіз сындарлы ұсыныстар  жасар едіңіз?

 

• өзіңіздің педагогтік шеберлігіңізді жетілдіру  үшін сіз не істер едіңіз?

 

• Отбасылық тәрбиенің тоғыз парызы: (ата-аналар жиналысынан кейін ата-аналар қолына беруге болады)

 

Балаңыз қандай болса, сол күйінде қабылдаңыз. Табиғат баланы өте кірпияз әрі күрделі етіп, баланың тұқым қуалаушы гендік жиынтығында оның тікелей ата-аналары ғана емес, ондаған, жүздеген бабаларының сапалары мен қасиеттерін аралас пайдаланады. Сондықтан да бір отбасында көркем  

Өз қалауыңызға  орай оларға ешқашан бұйырып сөйлемеңіз. Баланың өміріне үнемі араласа беру қауіпті. Жоқтан өзгеге баланы діңкелете беру-оны топастандырып жібереді. Ұзамай ол күрделі әрекетті ұсақ-түйектен айыралмай қалады. Сонымен қатар олардың кінәсін кешіре беруге де болмайды, өйткені бала өз кінәсінің жағымсыз салдарын түсінбей кетеді. Балаға қатесіне өкіну, теріс қылығына өзін кінәлі сезіну пайдалы, кейін біріншісін екіншісінен айыра білуге, қателесуден және кінәлі болудан қорықпауға үйренеді. 

Шешімді жалғыз қабылдамаңыз. Шешімді тек  ата-аналар арасында келісім болғанда ғана қабылдау керек. әке мен шешенің тең дәрежеде тыйым салу құқығы бар. Мектеп жасына жеткен баланы да отбасы істерін талқылауға қатыстыру керек. Біртіндеп олар отбасылық кеңесте кеңесші ғана емес, шешуші дауыс құқығын да иеленуі керек.  

Ата-аналардың  мінез-құлқы-бала тәрбиесіндегі басты  фактор. Әсіресе отбасындағы дау-жанжалдың  зияны көп: одан балалар үлкендерден  гөрі көбірек залал шегеді. Жеке бастың үлгісі –түсіндірудің ең жақсы  жолы. Егер әкесі темекі шегетін  болса, өсіп келе жатқан балаға темекі тартуға тыйым салу қиын. Егер анасы салақ әрі талғамыз киінетін болса, қыз баланың тап-тйнақтай болып өсуі күмәнді. Бұл туралы Лев Толстой былай деп жазған: «біз өзімізді емес, балаларды тәрбиелейтін болсақ, тәрбие күрделі әрі қиын болып қала береді... Егерде өзгелерді өзің арқылы тәрбиелеу керектігін түсінсең, тәрбиелеу жайлы мәсележойылып, өзің қалай өмір сүруің керек деген сұрақ қана қалады. Егер әке, шеше тамақтану, киінуде қарапайымдылықты сақтап, жұмыс істеп, білімін жетілдіретін болса, балалар да соны жасайды... Тәрбие деген өзің жақсы өмір сүру, яғни жақсы жүріп-тұруға ғана келіп тіреледі, адам тек осынысымен ғана өзгелерге әсер ете алады, өзгелерде, өздеріне қарап өсетін балаларды тәрбиелейді.»