Білім беру

Білім беру

 

Білім беру — тиісті оқу орны арқылы ғылыми мағлұмат беріп, адамның танымын, білімін, дағдысын, дүниеге көзқарасын жетілдіру процесі; қоғам мүшелерінің мәдениетін дамытудың негізгі шарты; мақсаты - қоғам мүшелерінің адамгершілік, интектуалды, мәдени дамуында және олардың денесінің дамуында, кәсіптік біліктілігінде жоғары деңгейге қол жеткізу болып табылатын тәрбие мен оқытудың үздіксіз процесі; жүйеге келтірілген білім, іскерлік дағды және ойлау тәсілдері көлемін меңгеру процесі мен нәтижесі. Білімділіктің басты өлшемі - білімнің жүйелілігі, ойлаудың жүйелілігі мен логикалылығы.

Білім беру жүйесінің басты  міндеттері — ұлттық және жалпыадамзаттық  құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіпке  үйретуге бағытталған біліммен қамтамасыз ету болып табылады. Білім беру оқыту мен өз бетінше іздену негізінде жүзеге асырылады. Оқу-ағарту жұмысы Қазақстанда ерте заманнан басталған. Әсіресе, отырықшы аудандарда орта ғасырлардың өзінде-ақ (7 — 8 ғ-лар) көптеген мектептер мен медреселер (мұсылмандық бастауыш оқу орындары), діни білім беретін жоғары оқу орындары жұмыс істеген. Атақты Әбу Наср әл-Фараби Отырар медресесінде, Махмұт Қашқари, Жүсіп Баласағұни, Ахмет Йүгінеки, Қожа Ахмет Иасауи, т.б. ұлы ойшылдар діни медреселерде оқып, білім алған. 18 — 19 ғ-ларда мұндай медреселер Қазақстанның барлық аймағында ашыла бастады. 19 ғ-дың 2-жартысында Білім беру ісі үш түрлі бағытта дамыды:

1) қадим мектептері —  мұсылмандық дәстүрлі діни мектептер;

2) орыс-қазақ мектептері;

3) жәдит мектептері —  әр түрлі ғылым салаларын оқытатын жаңашыл бағыттағы мұсылмандық мектептер.

Қазақстанда 19 ғ-дың 50 — 60-жылдарында діни білім беретін 84 оқу орны болды. Бұл оқу орындары ислам дінін уағыздайтын бастауыш мұсылман мектептерінің молдаларын, қазиларды, сопылар мен шариғат заңдарын түсіндіретін жоғары лауазымды діни қызметкерлерді даярлады. Сондай-ақ, халыққа әдебиет, мәдениет, оқу-ағарту мәселелерінен де дәріс беретін мәдени-насихат орталығы рөлін атқарды. Мұндағы мұғалімдердің көпшілігі Мысыр, Бағдад, Стамбұл және Қазан, Орынбор, Уфа қалаларында оқып, тәрбие алған молдалар болған. Медреселерде оқу мерзімі 4 жыл болып, оған балаларды 7 жастан бастап қабылдаған. Ауылдық жерлердегі мектептер қазақтың көшпелі өміріне бейімделіп, оқу күз, қыс айларында жүргізілді.

Мазмұны 

1 Қазақ жеріндегі білім беру

2 Жалпы білім беру

3 Ашық білім беру

4 Пайдаланылған әдебиет

 

 Қазақ жеріндегі білім беру

Қазақ жерінде орыс-қазақ  мектептерін ұйымдастырушы миссионерлердің  түпкі мақсаты Ресей үкіметіне  қызмет ететін кеңсе қызметкерлерін даярлау болатын. Бұл мектептер Ресей үкіметінің шығыс халықтарын орыстандыру саясатының құралы болды. Патша үкіметі Қазақстанда 19 ғ-дың 2-жартысында ашыла бастаған орыс-қазақ мектептерінің алдына “бұратана” халықты ана тілінен, дінінен айыру міндетін қойды. Ресей миссионерлері болса, үкіметтен қазақ арасындағы татар молдаларын Білім беру ісінен алшақтатуды талап етті. Сондай-ақ, олар “ислам дінінің ықпалынан мектеп оқулықтарын қорғау”, араб әліпбиін орыс графикасына ауыстыру, т.б. мәселелермен айналысты. Мысалы, Қазан қаласындағы Діни академияның (1842) “Аудармашылар комитеті” (1847) православие шіркеуінің 307 діни кітабын шығыс халықтарының тіліне аударып, бастырып шығарды (қ. Миссионерлік). Қазақстандағы Б.б. жүйесінің жолға қойылуына, жалпыға бірдей Білім беру саласының дамуына Ы.Алтынсарин зор еңбек сіңірді. Ол мектептердің бірыңғай жүйесін жасап, оны халықтық принциптің негізінде құрды (қ. Алтынсарин мектептері). Бұл жүйе Білім беру саласына 19 ғ-дың 80-жылдарынан бастап енгізілді. Алтынсариннің орыс-қазақ мектептерінің миссионерлік саясаттан тысқары болуы жөніндегі талабы үкімет орындары тарапынан ескерілмеді. Оның басшылығымен 1889 ж. Орынборда қазақ мұғалімдер мектебі ашылып, ол орыс-қазақ мектептеріне мұғалімдер даярлайтын орталыққа айналды (қ. Орынбор мұғалімдер семинариясы). Мұғалімдер семинариясы 1903 ж. Семейде, 1913 ж. Ақтөбе, Верный, Орал қалаларында да құрылды. 19 ғ-дың аяғында Қазақстандағы Білім беру саласында жәдит мектептері маңызды рөл атқарды. Онда дінді, оның тарихын ғана оқытып қоймай, тарих, логика, шешендік өнер негіздері, география, философия, математика, астрономия, медицина, т.б. пәндер оқытылды. Оқу мерзімі әрбір шәкірттің алғырлығына, үлгерім қабілетіне байланысты өзгеріп отырды. Оқуды бітірген шәкірттерге ресми құжат табыс етілді. Жәдитшілдік бағытындағы ағартушылар өз кезіндегі Білім беру ісіне елеулі еңбек сіңірді.

Қамқорлық жөніндегі Кеңестің негізгі міндеттері — қамқорлыққа  алынған территория тұрғындарының  саяси, экон. және әлеум. прогресіне, оның білім беру саласында ілгерілеуіне, оның өзін-өзі басқаруға немесе тәуелсіздікке  жету бағытында прогрессивті дамуына  жәрдемдесу (БҰҰ Жарғысы, 76-бап) болып табылады.

Халықаралық Сот мемл-тер  арасындағы даулы мәселелерді шешетін, сондай-ақ БҰҰ органдарының, оның мамандандырылған мекемелерінің құқық мәселелері бойынша консультативті ұйғарым  шығаратын ең басты халықар. ұйым болып саналады.

Хатшылық БҰҰ-ның органы міндетін атқарады. Оған Қауіпсіздік Кеңесінің ұсынбасы бойынша, Бас Ассамблея 5 жыл мерзімге тағайындайтын БҰҰ-ның Бас Хатшысы басшылық жасайды. БҰҰ құрамында үш: әлеуметтік, экономикалық және гуманитарлық сала бойынша мамандандырылған 16 арнаулы мекеме (ЮНЕСКО, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ), Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҰ), Өнеркәсіпті дамыту жөніндегі мекемесі (ЮНИДО), т.б.), сондай-ақ Халықар. құқық комиссиясы, Халықар. сауда құқығы жөніндегі комиссия бар. Қазақстан БҰҰ-на (1992) және оның бірнеше мамандандырылған мекемелеріне мүше болды.

Жалпы білім беру

Жалпы білім беру – бұл  жеке тұлғаның, ғылыми дүние танымы мен маңызды қасиеттерін қалыптастыру үшін, қоғамдық және еңбек іс-әрекетіне  қатысуға әзірлеу үшін, кәсіби білім  алуы үшін қажетті ғылым негіздерін оқушылардың меңгеру процесі  мен нәтижесі.

Ашық білім беру

Ашық білім беру - ашық жүйелер құру арқылы қол жеткізу.

 

Іс-әрекет

Іс-әрекет - әлемді және өз-өзін саналы түрде өзгертетін процесте адамның  немесе топтың әлеммен жасайтын өзара  әрекеті.

Іс-әрекет – адамның дүниемен қарым-қатынас тәсілі. Іс-әрекет барысында  адам табиғатты, қоршаған айналаны игеріп, шығармашылық тұрғыда өзгертеді. Сөйтіп, өзін іскер, жасампаз субъект ретінде  қалыптастырады, ал өзі игерген табиғи ортаны Іс-әрекет объектісі етеді. Адам іс-әрекет үстінде кез келген затқа  жат пиғылмен қарамайды. Керісінше  осы заттың табиғаты мен ерекшеліктеріне  ой жүгіртіп, игереді, сондай-ақ өз іскерлігінің өлшемі мен мәні етеді.

Іс-әрекет барысында адам табиғатпен өзара әрекетте болып  қана қоймайды, оны бірте-бірте өзінің материалдық және рухани мәдениетінің құрамына кіргізеді. Сыртқы дүниені  өзгерту адамның өзін дамытуы  үшін қажетті жағдай және алғышарт болып табылады.

Іс-әрекет тұтас процесс  қарым-қатынаспен тығыз байланыста және болашақ ұрпаққа бағытталған  әлеуметтік сабақтас белсенді құбылыс  болып табылады. Адамдардың Іс-әрекеті  әрдайым бұрын жасалған дәлелді  алғышарттар мен белгілі бір  қоғамдық қатынастардың негізінде  жүзеге асады. Сол себепті ол нақты  тарихи сипатта, нақ осы әлеуметтік шындықтың өмір сүру тәсілі болып  табылады.

Іс-әрекеттің философиялық ұғымының барлық әлеуметтік ғылымдар, әсіресе, психология, социология, педагогика, т.б. үшін маңызды дүниетанымдық  және методологиялық мәні бар.

Азаматтардың еркімен  пайда болатын заңды фактілер, былайша айтқанда еркін қалауын  білдіру. Құқыққа сәйкес келушілікке  байланысты іс-әрекет (құқық бұзушылықтар ретінде) заңды және заңсыз болып  бөлінеді.

Психикалық іс-әрекет

Психикалық іс-әрекет - субъектінің  объектімен өзара әрекет ету функциясын сипаттайтын ұғым.

Іс-әрекеттік тәсіл

Іс-әрекеттік тәсіл - социотехникалық  жүйелік тәсілді қосып алғандағы  детерминистік тәсілдерге қарсы  бағытталған және еңбекке жұмысшы  бағыттағы, сонымен қоса жұмыс орнынан  тыс қалыптасатын да факторлардың ықпал  етуін атап көрсететін индустриалды әлеуметтанудағы тәсіл.

Педагог

Педагог (гр. рaіdagogs — тәрбиеші) — білім беру, тәрбиелеумен немесе тәрбие мәселесімен айналысатын  маман. Жалпы білім беретін мектеп мұғалімі, арнаулы орта, жоғары оқу  орнының оқытушысы, мектепке дейінгі  мекеменің, мектеп-интернаттың, балалар  үйінің, түзету колониясының тәрбиешісі, педагогиканың ғылыми мәселелерін  зерттеуші ғылыми қызметкер педагог делінеді.

Педаготтің ізгіліктік сана-сезімі - педаготтің басқа адамдармен өзінің кәсіби қызметі барысында ізгілікті  қарым-қатынасының нормативтік-бағалау  көрінісінің ерекше түрі.

Құндылық

Құндылық - объектінің жағымды  немесе жағымсыз жақтарын білдіретін философиялық-социологиялық ұғым. Философия  тарихында құндылық көрінісінің  заңдылықтары туралы жалпы түсінік 19 ғасырдың ортасында пайда болды. Құндылық ұғымына тұңғыш филосиялық анықтаманы Р.Лотце мен Г.Коген  берді. Ежелгі филосиялық көзқарастарда  құндылықтың әр түрлі көріністеріне  жататын және табиғи, қоғамдық құбылыстарды, адамның іс-әрекетін бағалауда пайдаланылатын сұлулық, қайырымдылық, мейірімділік секілді  этикалық және эстетикалық ұғымдар  қолданылды. Құндылық объектінің адам үшін қаншалықты маңызды екендігін  айқындайды. Ол пәндік және субъективтік деген екі бөліктен тұрады. Пәндік және субъективтік құндылық — адамның  дүниеге қатынасының екі жағы, біріншісі — оның объектісі, екіншісі — субъектісі. Сондықтан пәндік құндылық баға берудің объектісі, ал субъективтік құндылық олардың өлшемі мен әдісі болып табылады. Пәндік құндылыққа заттардың табиғи қажеттілігі, өнімнің өзіндік құны, әлеуметтік игілік, ғасырлар бойы қалыптасқан  мәдени мұралар, ғылыми ақиқаттың теориясы маңызы мен тәжірибелік пайдасы, адамдардың іс-әрекетіндегі жамандық пен жақсылықтың іске асуы, табиғи және қоғамдық объектілердің эстетикалық  қасиеттері жатады. Санадағы құндылық ұғымына қоғамдағы ойлау мен  бағалау, мақсат және оған жетудің жолдары, қоғамда кездесетін түрлі нормалар жатады. құндылықтар өмірге, еңбекке, шығармашылыққа, адам өмірінің мәніне, т.б. баға беру қатынасынан тұрады. Құндылықтар  қоғам үшін ең маңызды деген әдет-ғұрыптар, нормалар мен мән-мағыналар қызметін өзіне бағындырады және реттейді. Құндылықтар адам мүддесінің объектісі  бола тұра, әлеуметтік, заттық ортадағы күнделікті тіршілікте бағыт беру рөлін  атқарады. Адам өзін қоршаған заттық және рухани әлемді құндылықтар арқылы бағалайды. Оның шынайы өмірге құндылықтық қатынасы тек сана негізінде болуы мүмкін. Құндылықтық сана заттың біз үшін қаншалықты бағалы, оның құндылығы  неде екенін зерттейді.

Мотивация ұғымы бұл басқарушылық әрекет мәселесімен өте тығыз байланысты.Жаңа экономикалық қатынастар өткен кезендерге байланысты жұмыскерлерге жаңа талаптар қойады.Бұл тек қана тандау емес, бұл кадрларды оқыту және орналастыру жәнеде жаңаша ойлау қабілеті.

 Кәзіргі уақытта нарықтық  қарым-қатынасқа көшкенде жұмыскерлердің  негізгі мотивациялық факторы  бұл кепілді жалақы алу. Сонын  өзінде жұмысқа берілгендігі, жұмыс  сапалығы есепке алынбайды. Көбінесе  орташа жұмыс кепіліді жалақысы  бар, Жалақысы көп күрделі жұмыс  емес.

 Кәзіргі кезде нарықта  жұмысты ұқыпты орындайтын және  негізі салтты жұмыскерлер. Сондада  оларда жас тосқауылынан жақсы  жұмыс табуға үміт аз, көбінесе  олар (50жастан төмен немесе улкен)  немесе рекомендацияның болмауынан

 Жұмыскерлердің қажеттеліктері  мен мотевациялары әрі қарай  зерттеліп және жүйеленуі қажет.  Сонымен, мотивация деген не?

 Мотивация – бұл  жеке тұлғаны немесе топты  ішкі немесе сыртқы әсерлер  ықпалнан өз қажеттіліктерін  қанағаттандыру және ұыймның  мақсатына жету процессі .

 Мотивацияның негізгі міндеттері:

 ● Әр жұмыскерде  жұмыс процессінде мотивация  мағнасы құрылу;

 Жұсыкерлер мен бастықты  фирмаішіндегі негізгі психологиялық  әнгімелесуге үйрету;

 Әр бастықта қазіргі  мотивациялық әдістерімен жұмыскерлерді  басқару пайда болу.

 Бұл міндеттерді шешу  үшін анализ қажет:

 Ұйымдағы мотивация  процессі

 Индивидуалды және  топтық мотивация

 Нарықтағы адам мотивация  іс-әрекетінің өзгеруі

 Бұл міндеттерді шешу  үшін мотивацияның әр түрлі  әдістері қолданылады.

 Ең бірінші және  ең көп тараған әдіс бұл  жазалау және кешіру әдісі  .Бұл әдіс көбінесе өз қажеттіліктерін  қанағаттаныру үшін қолданылған.

 Бұл әдістің негізгі  ойы бұл- сен бірденкеге жете  аласын немесе жете алмасан  алдындағы қорқыныш.Бірақ бұл  жерде көбінесе қамшы жұмыс  істейді. Мысалы жұмысты кешк  қарай бітіру өте қажет болса онда бұл саған стимул береді. Немесе сіз бәрібір кешке қарай кетіп қаламын десеніз, ал жұмысты сосын аяқтаймын десеніз стимул оданда күштірек болады..

 Бірақ бұл әдіс уақыт  өтісімен администрациялық жүйе  мен экономикалық санкцияға және  стимулға айналып кеткен.

 Адамдық фактордың  көтерліуімен психологиялық мотивация  әдістері пайда болған..

 Психологияның көз  қарасы бойынша, мотивация –Адамды  белгілі бір мақсатқа тарту  күші немесе қажеттілік.

2.МОТИВАЦИЯ ДЕГЕНІМІЗ  НЕ?

 Негізінен алғанда,  адамның қызметке деген мотивациясы  - адамды белгілі бір мақсаттарға  итермелейтін қозғаушы күштердің  жиынтығы деп түсіндіріледі. Бұл  күштер адамның іші мен сыртында  болады және адамды кейбір  істерді жасауға мәжбүр етеді.  Сонда да басқа күштер мен  адамның істерінің арасындағы  байланыс өте күрделі әрекеттестіктермен  орталықтандырылған, ақырында әр  түрлі адамдар бірдей күштердің  бірдей әрекеттерін әр қалай  сезінеді. Көбінесе оның, адамның  тәртібі, олардың жасайтын әрекеттері  кейбір әсерлерге деген реакциясына  зиян келтіреді, кейін сонда  оның әсер ықпалын жасау дәрежесі  өзгеріп, тіпті ол әсер ететін  тәртіп бағыты да өзгереді.