Гоминьдан мен Қытай Коммунистік Партиясы арасындағы тіке – тірес

Гоминьдан мен ҚКП арасындағы тіке – тірес 

      1912 жылы Қытайда монархия жойылып,  республика жариялагған еді. Алайда  республиканың президенті Юань  Шикай парламентті таратып, 1914 жылы  жаңа конституция ұсынды. Бұл  конституция бойынша, президенттке  шексіз өкілеттіліктер берілді және монархиямен қоса жойылған бірқатар қызметтер қалпына келтірілді. 1916 жылы Юань Шикай қайтыс болған соң орталық өкіметтің елдегі билігі күшейе бастады. Бұл Қытайдың мемлекттік тәуелсіздігі мен біртұтастығынан айырылып қалу қаупі төндірді.

      Қытай экономикасының шет ел  капиталына тәуелділігі сақталып  қалды. Қытай жерінде шет ел  монополиялары емін еркін әрекет  жасады. Олар ұлттық өнеркәсіптің  дамуына кедергі келтірді. Бірінші  дүниежүзілік соғыс кезінде Еуропа  елдерінің Қытайға назары әлсірегенін пайдаланып, ұлттық буржуазия күшейе бастады. Ұлттық өнеркәсіптің дамуы жылдамдай түсті. Алайда Қытай экономикасы аграрлық сипатта қала берді.

      Елдегі прогресшіл ұлттық күштер  Гоминьдан партиясының (Ұлттық  халықтық партияның) төңірегіне топтасты. Гоминьдан партиясының мақсаты – Қытайды ешкімге тәуелсіз, дербес, қуатты ұлттық мемлекетке, пароламенттік республикаға айналдыру болды.

     1915 жылы Жапония бұрын Германияның  иелігінде болған Шаньдун провициясын  басып алып, Қытайға ауыр талаптар қойды. Бұл талаптар Қытайды Жапонияға тәуелді елге айналдыратын еді. 1919 жылы Париж бітімі конференциясында Антанта елдері Жапонияның Шаньдунді иеленуіне келісті. Бұл қытай халқының наразылығын өршітті. 1919 жылы 4 мамырда Пекинде студенттер шеруі болды. Олар "Отанымызға қауіп төнді! Отандастар, аттаныңдар!" деген ұран тастады. Шеруге жұмысшылар, қызметкерлер, қолөнершілер, саудагерлер де қатысты. Полиция шеруге қарсы күш қолданды. Осыған наразылық  ретінде студенттер 5 мамыр сабаққа барудан бас тартты. Тяньзин, Шанхай, т.б. ірі қалалар студенттері оларды қолдады. Шерулер мен жиналыстар барлық қалаларда өтіп жатты. Париж конференциясындағы Қытай өкілдері бітім шартына қол қоюдан бас тартты. Қытай үкіметі 4 мамыр күні тұтқындалғандарды босатты.

      Еуропадағы революциялар аяқталып жұмысшы қозғалысы бәсеңдеген соң, Коммунистік Интернационал мен Кеңес Одағының назары Қытайға ауды. Қатайдағы саяси тұрақсыздық орталық үкіметтің әлсіздігі осы елді "кеңестендіру" мүмкіндігі туралы үміт туғызды.

      1920 жылы Коммунистік Интернационал өкілдерінің көмегімен Қытай Коммунистік партиясын (ҚКП) құрды. Алайда мүшелерінің саны және бұқараға ықпал жөнінен Компартия Гоминданнан әлдеқайда артта болды. Гоминданның жетекшісі Сунь Ятсен орыс большевиктерінің саяси бағдарламасын мақұлдаған жоқ, алайда Жапониямен және басқа шет елдермен қақтығыстарда Кеңес Одағының көмегіне сүйену қажет деп есептеді.

      1923 жылы елдің оңтүстігінде Гуанчжоу (Кантон) қаласында Сунь Ятсен басқарған революциялық үкімет құрылды. Коммунистік Интернационал Қытай Коммунистік партиясына Гоминьданмен ынтымақтасып, одақ құру туралы нұсқау берді. 1924 жылы Гоминьданның  I – Конгресіне коммунистер де қатысты. Конгресте Гоминьдан мен ҚКП біртұтас одақ құрғаны жарияланды. Осыдан кейін Кеңес Одағынан жіберілген әскери кеңесшілер – М.М.Бородиннің, П.А.Павловтың, В.К.Блюхердің көмегімен Гоминьданның әскері құрылды. Гоминьдан әскерлері оңтүстік првинцияларды бақылап тұрды.

      1925 жылы, наурызда Сунь Ятсен қайтыс  болған соң Гоминьдан мен ҚКП  арасындағы қатынастар салқындай бастады. ҚКП Орталық Комитетінде Чэнь Дусю мен Мао Цзэдуннің ықпалы күшейді, олар коммунистер Гоминьданмен одақтан шығуға тиісті деп есептеді. Ал Гоминьданның басшылағы Чан Кайшидің қолына көшті. 1925 жылы Кеңес Одағының өкілдері Солтүстік Қытайдағы әскер бөлімдерінің біреуінің басшысы Фэн Юйсянмен байланыс орнатып, оған қару – жарақ, т.б. бере бастады.Қытайдың Пекиндегі ресми өкіметіне бағынғысы келмеген жеке жерлерлегі саяси және әскери күштердің әрқайсысын (оңтустікте – Гоминьдан мен коммунистерді, солтустігінде – Фэн Юйсян әскерін) қолдау арқылы Кеңес Одағы Қытайдағы азамат соғысын күшейте түсу мақсатын көздеді.

      1925 жылы 1 шілдеде Гуанчжоу үкіметі  өзін Қытай республикасының Ұлттық  үкіметі деп жприялады да, елді  біріктіру жолындағы күреске шақырды. Ұлттық революциялық әскер Солтүстікке жорығын бастады. Солтүстіктегі билік басындағы топтар қарулы қарсылық  көрсетті.

      1927 жылдың көктеміне қарай Ұлттық – революциялық әскер Ухан, Шанхай, т.б. ірі қалаларды алып, елдің жартысына жуық бөлігінде Гоминьданның билігі орнады. 1927 жылы сәуір айында Чан Кайши мен Гоминданның басқа да жетекшілері ұлттық революция аяқталды деп есептеді. Сондықтан олар экономиканы қалпына келтіру, жаңарту істерімен айналысуда ұсында. Алайды коммунистер революцияны жалғастыра беруді, Қытайда пролетариат диктатурасын орнатуды талап етті. Қытай коммунистерінің бұл талабын Коммунистік Интернационал дұрыс деп тапты. Қытай коммунистерінің пролетариат диктатурасын құру және өндіріс құрал – жабдықтарын нациянализациялау туралы талаптары Гоминьдан мен ҚКП арасындағы одақтың бұзылуына әкелді.

      Гоминьдан әскеріне қарсы ашық  қарулы күрес жүргізуге күші  жетпегендіктен коммунистер шет  жақтардағы ауылды жерлерге орнығып  алып, партизандық күрес бастады.

      1928 жылдың жазында Гоминьдан әскерлері  Пекиннен Чжан Цзолин мен оның  жақтастарын қуып жіберді. Гоминьдан  үкіметі бүкілқытайлық ұлттық  үкімет деп, ал Нанкин –  Қытайдың астанасы деп жарияланды. Гоминьдан үкіметін шет елдер  де мойындады. 1928 жылы АҚШ пен Англия, 1929 жылы Жапония, Германия, Италия, т.б. мемлекеттер оны ресми түрде таныды.

      Қытайдағы азамат соғысын өршітуге  бағытталған саясаты әшкереленген  соң, Кеңес Одағының беделі  түсіп қалды. 1929 жылы Чан Кайши  Кеңес Одағын сынап, "қызыл  империализм ақ империализмге қарағанда әлдеқайда қауіпті екендігін көрсетті" деді. Қытай әскерлері Қытай – Шығыс темір жолын басып алған соң, КСРО Қытаймен дипломатиялық қатынасын үзетіндігі туралы ресми түрде мәлімдеді. 1929 жылы Қиыр Шығыстағы кеңес әскерлері мен Шығыс темір жолындағы Кеңес жағының мүддесі қалпына келтірілді.

      Бұл кезде Қытай Компартиясы  Чан Кайши үкіметіне қарсы  қарулы күрес жүргізіп жатқан  еді. 1931 жылы олар өздеріне қарайтын  аудандарда Қытай Кеңестік Республикасының  құрылғандығын жариялады. Алайда Коммунистік партияның құрамы аз еді; бүкіл Қытай жерінде Коммунистік партияға кіргендер 30 мың адам ғана болды. 1934 жылы Гоминьдан әскерлері коммунистерге соққы беріп, кеңестік республиканы жойды.

      Қытайдағы ұлттық саяси күштердің  арасындағы күресті пайдаланып, Жапония 1931 жылы Маньчжурияға басып кірді. Қытай үкіметі Ұлттар Лигасына арыз берді. Ұлттар Лигасы Жапонтяның Солтүстік – Шығыс Қытайдағы әрекетін айыптады. Оған жауап ретінде Жапония 1933 жылы Ұлттар Лигасынан шығып кетті.

      Чан Кайши үкіметі Жапониямен  қақтығыста нақты көмек алу  мақсатымен Кеңес Одағымен қатынастарды  жақсарту керек деп шешті. 1932 жылы  екі ел арасында дипломатиялық  қатынастар қалпына келтірілді.

      Гоминьдан мен коммунистер арасындағы  азамат соғысын Жапонияның 1937 жылғы 7 шілдеде Қытайға соғыс ашуы бөліп кетті. Ұлттық тәуелсіздікті қорғау міндеті азамат соғысын тоқтатып, жапон басқыншыларына қарсы күш біріктіруді талап етті. 1937 жылы қыркүйекте Гоминьдан үкіметі мен ҚКП отанды қорғау мақсатында одақ құратыны туралы мәлімдеме жасады. Бірақ 1924 – 1927 жылдардағыдай біртұтас әскери бөлімдері құрылған жоқ. 1937 жылы тамызда Қытай мен КСРО бір – біріне шабуыл жасамау туралы келісімге қол қойды. Келесі жылы КСРО Қытайға қару – жарақпен көмек берді, әскери мамндарын жіберді.

      1945 жылы тамызда КСРО Жапонияға  қарсы соғысқа кірісті. Кеңес  әскерлері мен Жапония арасындағы  соғыс қимылдары Қытай жерінде  жүргізілді. 1945 жылы қыркүиекте екінші  дүниежүзілік соғыс аяқталды. Алайда  Қытай жерінде бейбітшілік орнаған жоқ. Гоминьдан үкіметі мен коммунистер арасында тағы да күрес басталды.     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ  МИНИСТІРЛІГІ

ӘЛ –  ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ФАКУЛТЕТІ 
 
 
 
 
 
 
 
 

Гоминьдан мен Қытай Коммунистік Партиясы арасындағы тіке – тірес 
 
 
 
 
 
 

                                                                         Тексерген:

                                                                        Орындағын: Карибжанова М.С.

                                             Топ: ХҚ 81- Қ   
 
 
 
 
 
 
 
 

Алматы 2010 жыл