Коксаки вирустары
- Коксаки вирустары адамдарда әр түрлі аурулар қоздыратын РНҚ-құрамды энтеровирустар. Полиомиелитке қарағанда коксаки – инфекциялар жеңілдеу түрде өтеді. Вирус полиомиелитке ұқсас ауруға шалдыққан баланың ішігінен АҚШ-тың Коксаки деген жерінде бөлініп алынған (Г.Доллдорф, Г.Сиклс, 1948). Сондықтан бұл вирус Коксаки вирус деп аталған.
Антигендік құрылымы
- Коксаки вирустарды екі топқа бөледі: А және В.
- А тобының 26-28 серотиптері,
- В тобының 6 серотиптерін ажыратады
- Ортақ топтық – спецификалық
- Типтік – спецификалық антигендері
- Ортақ комплемент- байланыстырушы АГ болады.
Эпидемиологиясы
- Коксаки вирустар кең таралған, олар науқастармен қатар дені сау адамдардан да табылады,сонымен бірге канализациялық суларда, шыбын денесінде де кездеседі.
- Инфекция көзі науқас адамдар және вирустасымалдаушылар.
- Жұғу жолдары – фекальды-оральды және жанасу (контактылы) арқылы.
- Науқастанушылық жазғы-күзгі маусымда жиірек байқалады.
Патогенезі. Клиникалық белгілері
- Коксаки А вирустары қаңқалық бұлшықеттерді зақымдайды, баяу сал болу дамиды (миотропты).
- Коксаки В вирустар ОЖЖ зақымдайды, ұстамалы сал болу (паралич) дамиды (нейротропты).
- Полиомиелит вирусына антигендік қасиеті және тышқандарға (жаңа туылған) вируленттілігі бойынша ерекшеленеді.
- Коксаки вирустар қоздыратын аурулар әртүрлі – сондықтан орташа жасырын кезеңін дәл айту қиын.
- Коксаки А – ұшықтық баспа (герпангина) – жұтқыншақта ұшық тәрізді бөртпелер , дисфагия, дене қызбасы, аяқ-қолда және ауыз қуысында күлдіреуік (пузырчатка), диарея, полиомиелит тәріздес белгілер пайда болады.
- Коксаки В – полиомиелит тәрізді аурулар, энцефалит, миокардит, плевродиния, плеврит, дене қызбасы, асептикалық серозды менингит т.б.
Иммунитеті
- Ұзаққа созылатын, кернеулі типтік – спецификалық (вирус бейтараптаушы және комплемент байланыстырушы антиденелер жинақталады).
Микробиологиялық диагноз қою
- Зерттеу заттары:
- мұрын-жұтқыншақ шайындысы,
- қан,несеп, нәжіс,
- жұлын сұйықтығы,
- өліктен алынған материал.
- Вирусологиялық әдіс –
- ақ тышқандарға (жаңа туылған) жұқтыру (әлсіз салдану, өліммен аяқталу);
- жасуша дақылдарына жұқтыру (ЦПӘ, толық дегенерация, таңдақ түзу).
- Серологиялық әдіс – БР, КБР, ИФТ.
- Жедел диагноз қою – ИЭМ, ПТР.
- Емдеуі – симптоматикалық.
- Алдын – алуы – жалпы медициналық шаралар,вакцина егу қолданылмайды.
ЕСНО вирустары
- ЕСНО вирустары тыныс алу жолдарының жоғарғы және орта бөлімдерін, нерв жүйелерін және де ішек жолдарын зақымдайтын цитопатогенді РНҚ-ы пикорнавирустар. Полиомиелит ауруына күмәнді науқастың ішегінен бөлініп алынған (1941ж , Эндерс). Қоздыратын аурулары полиомиелит және ішек инфекцияларына ұқсас, белгілі бір ауру “иесі” болмағандықтан оны “жетім” (orphan-жетім) вирус деп атайды. Кейін мұндай вирустар ішек инфекцияларын қоздыруда үлкен рөл атқатратыны дәлелденіп, ЕСНО (enteric cytopathogenic
human orphan) вирустар деп аталатын болды.
Антигендері
- ЕСНО вирустардыың 34 (соңғы мәліметтер бойынша 37) серологиялық варианттары-серотиптері бар. Бәріне ортақ комплементбайланыстырушы антигендері болады,ал серотиптік антигендерін БР-мен анықтайды.
- Полиомиелит вирусынан ерекшелігі – маймылдарға патогенсіз.
- Коксаки вирустарынан ерекшелігі – жаңа туылған тышқандарға патогенді емес.
Эпидемиологиясы
- Инфекция көзі – науқас адам немесе вирустасымалдаушылар.
- Вирус асқорыту жолдары (фекальды-оральды, алиментарлы) арқылы, сирек жағдайда ауалы-тамшылы (респираторлы) жолмен жұғады.
- Патогенезі – полиомиелит ауруына ұқсас.
Клиникалық көріністері
- Кеселдің дамуы вирустық қасиетіне, оның төзімділігіне және де организмнің иммунық статусына байланысты.
- ЕСНО вирустардың 11, 18, 19 сероварианттары эпидемиялық тұрғыдан ең қауіптілері деп есептеледі.
- Ауру көріністері әрқилы: “суық тиген” сияқты аурулар, асептикалық менингит, бөртпе шығу, дене қызбасы, диарея т.б. яғни Коксаки инфекцияларға ұқсас.
- ЕСНО инфекция кезінде айқын клиникалық көріністер байқала бермейді.
- Иммунитеті – тұрақты, типтік-спецификалық.
- Микробиологиялық диагноз қою. Зерттеу заттары Коксаки инфекция кезіндегідей.
- Вирусты бөліп алу (индикациялау) - жасуша дақылдарына жұқтыру (ЦПӘ - толық дегенерациялану).
- Идентификацияау – БР (емізу шағындағы тышқандарда), ИФТ, ГАТР, КБР.
- Серологиялық әдіс – БР, ИФТ, ГАТР, КБР.
- Жедел диагноз – ИЭМ, ПТР.
- Емдеуі - симптоматикалық.
- Алдын алуы – жалпы медициналық сақтану шаралары, спецификалық алдын алу – вакцина қолданылмайды.
Рабдовирустар
(Rhabdoviridae тұқымдастығына)
- Rhabdoviridae тұқымдасына сүтқоректілер, балықтар және жәндіктер үшін патогенді 60-тан аса вирустар кіреді. 2 туыстастықты ажыратады: Vesiculovirus және Lyssavirus. Рабдовирустар оқ пішінді, көлемі 75-180 нм; спираль тәрізжі симметриялы, геном құрамында біржіпшелі фрагменттелмеген (–) РНҚ бар. Сыртқы қабығы билипидті қабат, беткей ГП G ж»не гликозирленбеген М1 және М2 протеиндері бар.
Құтыру вирусы
(Lyssavirus туыстастығы)
- Құтыру – адам мен жылы қанды жануарлардың аса құуіпті жұқпалы ауруы. Ол жжануарлармен жанасқанда жұғады. ОЖЖ зақымдайды және өлімге алып келеді.
- 1903 жылы П. Ремеленже оның вирустық этиологиясын дәлелдеді.
- Осы туыстастыққа 5 виру кіреді: Lagos, Mocola6 Duvenhage,
Kotonkan6 Obodhiang. Олар әр түрлі жануарлардан алынған, құтыру вирусына ұқсас.
- Құтыру вирусын ақ тышқан, аламан, орқоян, агеуқұйрық, теңіз шошқасы, қойлардың милық тінінде өсіреді. Жануарларда сал дамиды, олар өледі. Жануарлар миының жасушаларында спецификалық қосындылар – Бабеш-Негри денешіктері пайда болады. Онда вирустық АГ орналасқан.
- Құттыру вирусында жүрекшелік және бекейлік АГ бар. ГП АГ иммуногенді.
- Қоршаған ортаға төзімсіз: күн сәлесә және УКС, дезинфектанттар әсерінен жылдам жойлады. Төмен температурада ұзақ сақталынады.
- Құтырумен барлық жылықандылар ауыруы мүмкін. Ауру жер бетінде кең таралған зоонозды инфекция.
- Вирус сілекей бездерінен ауру кезінде және аурудцң соңғы күндерінде бөлінеді.
- Вирус нейротропты. Шеткі нерв талшықтары арқылы ОЖЖ-не түсіп, көбейеді. Барлық жүйке жүйесін, безді мүшелердің жүйке түйіндерін зақымдайды. Жасырын кезеі 7 күннен 1 жылға дейін созылуы мүмкін.
- Ауру кезеңдері: алғашқы кезең, қозу және сал болу. Ауру психоневротикалық ауытқулармен басталады. Екінші кезеңде рефлекторлық қозу жоғарылайды, гидрофобия дамиды, тыныс алу қиындайды, үшінші кезеңде бұлшық еттер салданып, ағза тыныс алу тежелуінен өледі.
- Иммунитет толық зерттелмеген. Жасанды иммунитет егулерден кейін қалыптасады.
- Постморталды диагностика: Бабеш-Негри денешіктерін анықтау, вирусты мидан, сілекей безінен ақ тышқандарға жұқтыру арқылы анықтау. Ауырған кезде анықтау: ИФТ, КБР, БР, ПГАР, аө тышөандарға жұқтыру.
- Арнайы сақтандыру. Фиксацияланған виру жұқтырылған жануарлар миынан алынған, УК- немесе гамма сәулелерімен инактивацияланған концентрациялық дақылдық вакцинамен жүргізіледі.
Везикулярлы стоматит вирусы
- Везикулярлы стоматит вирусы – жануарлардың вирустық ауруы. Адамды грипп тәрізді зақымдайды. Ауыз қуысы, көмей, тіл, теріде везикулярлы бөртпелер шығуымен сипатталады. Вирус интерфероннын шектен тыс түзілуңн қамтамасыз етеді және оған өте сезімтал. Жасуша дақылдарында ЦПӘ жіне ақтаңдақтар пайда болуымен сипатталады.
- Идентификациялау: ИФР, ИФТ, КБР
- Арнайы сақтандыруы жоқ.
Қолданылған әдебиеттер
- http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B
- http://babyzzz.ru/0-1/health/587.html
- http://www.hotelugor.ru/medicinskaya-mikrobiologiya-razdel-2/40/
- http://grandex.ru/medicine/text/9032.html
- Жеке микробиология (оқу-әдістемелік құрал)
21