Компьютер құрылысы

Қажетті сілтемен тапқаннан кейін, Сіз оны тышқанмен шертіп іздеген  параққа ауыса аласыз. Егер табылған басқа парақтарға ауысқыңыз келсе, құжаттағы сілтемелер арқылы кері қайтып, басқа сілтемелер бойынша ауысуыңызға болады. 

 

Аса кең танымал іздеуші машиналар  тізімі:

1. www.yahoo.com
2. www.altavista.com
3. www.hotbot.com
4. www.infoseek.com
5. www.google.com
6. www.msn.com
7. www.rambler.ru
8. www.aport.ru
9. www.yandex.ru
10. www.google.kz

 

Табылған ақпаратты  көшіру және сақтау

Web-парақтан алынған ақпараттарды сақтау (белсенді Web-парақтарды сақтау):

Интернеттен сізге қажетті парақты ашыңыз.

Файл/File мәзірінен, Сохранить как.../Save as… функциясын таңдаңыз.

Сохранить в:/Save in: жолында ақпартты сақтайтын ресурсты (буманы, дискіні, дискетаны) көрсетіңіз.

Имя файла/File name жолында ақпараттың атын көрсетіңіз.

Тип файла/Save as type: жолында ақпараттың форматын көрсете аласыз.

Сақтауды растау үшін Сохранить/Save батырмасын басыңыз.

 

Парақтағы ақпаратты Microsoft Word құжатына көшіру

Тышқан курсорын пайдалана отырып, көшіргіңіз келетін ақпаратты белгілеп алыңыз (барлық парақты толығымен көшіру үшін Правка/Edit мәзірінен Выделить все/Select All функциясын таңдауға болады)

Курсорды белгіленген фрагменттің  үстіне қойып тышқанның оң жақ  батырмасын шертіңіз.

Пайда болған терезеден Копировать/Copy функциясын таңдаңыз.

Microsoft Word құжатын ашыңыз.

Онда тышқанның оң жақ батырмасын басып, ашылған тізімнен Вставить/Paste функциясын таңдаңыз.

Microsoft Word құжатын сақтайсыз.

Интернет – дүниежүзіндегі ең әйгілі, ең үлкен,  миллиондаған  компьютерлерді желілердің үлкен желісіне біріктіретін желі.

Интернет сөзі халықаралық желі (INTERnational NETwork) дегенді білдіреді. означает международную сеть, это наиболее точное его определение. Интернет – бұл жер жүзіндегі компьютерлер мен серверлердің жиынтығы.  Бұл клиент-сервер желісі, үйткені онда ақпаратты сақтайтын серверлер бар, және сіз ақпаратты басқа компьютерлерден ала аласыз. В Интернетте объединены миллиондаған клиенттер және миллиондаған серверлер біріктірілген, ал жеткілікті ақпараттар көлемін бағалаудың өзі қиын.

 

Интернет тарихы және қайнар көзі

1961 ж. Defence Advanced Research Agensy (DARPA –алдыңғы қатарлы зерттеу жобаларының қорғаныс агенттігі) АҚШ қорғаныс министрлігінің тапсырмасы бойынша пакеттерді жіберудің экспериментальдық желісін жасау жобасына кірісті. ARPANET деп аталған бұл желі, алдымен ядролық шапқыншылық жағдайында байланысты қалай үзбеуге болатынын үйренуге және зерттеушілерге қорғаныс өнеркәсібінің барлық штаттарда шашырыған зерттеу ұйымдарының арасында ақпарат алмасуына  көмек үшін  арналды.

ARPANET-пен  эксперимент табысты болғаны сондай, тіпті көптеген ұйымдар, деректерді күнделікті жіберу мақсатында қолдану үшін, оның құрамына енгісі келді. 1975ж. ARPANET экспериментальдық желіден жұмысшы желіге айналды.

80-ж аяғында Ресей APRANET желісіне  қосылды. 1990ж. APRANET желісі тоқтатылып, оның орнына Интернет пайда болды. Интернет мемелекеттік шекаралар қашықтығына қарамай, ақпаратты еркін алмасуға мүмкіндік берді.

Интернет қызметшілері.  Әр қызметтің өз хаттамалары болады. Мысалы, интернетте файлды жіберу үшін арнайы қолданбалы хаттама FTP (File Transfer Protocol) қолданылады. Интернеттен файлды алу үшін қажет:

Компьютерде клиент болатын программа  болу керек(FTP –клиент);

FTP қызметін беретін сервермен  байланысты орнату (FTP – сервер).

Тағы бір мысал, электрондық  поштаны пайдалану үшін хабарларды жіберу және қабылдау хаттамаларын қолдану керек. Ол үшін пошталық клиент программасы болуы қажет және пошталық сервермен байланысты орнату керек.

Терминалдық режим – Telnet – бұл  компьютерді алыстан басқару қызметі. Көп жағдайда Telnet хаттамаларын техникалық обьектілерді дистанциялық басқару үшін қолданады, мысалы телескоптарды, видеокамераларды, өндірістік роботтарды.

Электрондық пошта (E-Mail). Пошталық қызмет екі қолданбалы хаттама SMTP және POP3 негізделген. Біріншісі корреспонденцияны компьютерден серверге жіберуге, екіншісі –келіп түскен хабарларды қабылдауға арналған. Клиенттік пошталық программалардың әртүрлері бар. Мысалы, Microsoft Outlook Express программасы операциондық жүйе Windows – дың стандарттық құрамында орналасқан.

Тізімді тарату (Mail List).  Бұл арнайы тематикалық серверлер. Телеконференциялар қызметі (Usenet). Мұнда бір хабар бір корреспондентке емес, үлкен топтарға жіберіледі (мұндай топтар телеконференциялар немесе хабарлар тобы деп аталады).

World Wide Web (WWW) қызметі.

WWW-World Wide Web (бүкіләлемдік өрмек) - Интернеттің аса танымал сервисі. Ол әр әлемге таралған және ақпараттың аса көп көлемінен тұратын ондаған миллион Web-серверлер жиынтығынан тұрады. Web-парақтар деп аталатын Web құжаттар мультимедия элементтерінен (аудио, видео, графика және т.б.), сонымен қоса бір құжаттан басқа құжатқа көшуге болатын гиперсілтемелерден тұратын графикалы түрде дайындалған құжаттардан тұрады.

 

Ақпарат қауіпсіздігі және оның құрамы

Ақпараттың қауіпсіздігі – ақпарат тұтастылығының физикалық және логикалық бұзылуынан немесе санкцияланбаған пайдаланудан қорғаныс дәрежесі. Ақпаратты қорғау – бұл автоматтандырылған жүйелерде оның бекітілген қорғаныс статусын қолдайтын арнайы механизмдерді құрау және қолдау процессі.

Практика жүзінде ақпарат қаіпсіздігінің маңызды үш аспектісі бар:  

1. қол жетерлік (қажет ақпараттық қызметті ақылға сиярлық уақыт ішінде алу);
2. тұтастылық (ақпараттың өзектілігі және қарама-  қайшылықсыздығы, бұзылудан және санкцияланбаған өзгерістерден оның қорғанысы);
3. құпиялығы (ақпаратқа санкцияланбаған жетуден қоғаныс).
4. Ақпараттық  қауіпсіздік іс-тәртібін құрастыру - комплекстік мәселе. Оны шешу әдістерін бес деңгейге бөлуге болады:
5. заң шығарушы (заңдар, нормативтік актілер, стандарттар және т.б.);
6. моральды-этикалық (әртүрлі мінез-құлық ережесі, оларды орындамау нақты бір адамның немесе барлық ұйымның беделін түсіруге әкеледі);
7. әкімшілік (ұйым жетекшілерінің шара қолдану әрекеттерінің жалпы сипаттамасы);
8. физикалық (потенциалды бұзушының өтуге мүмкін жолдарындағы механикалық, электрлі - және электронды-механикалық бөгеттер);
9. аппаратты-бағдарламалық (ақпаратты қорғаудың электронды құрылғылары және арнайы бағдарламалары).

Барлық осы шаралардың біртұтас жиынтығы  қорғаныс жүйесін құрастырады. Мүмкін зияндықты минимумға жеткізу мақсатында қауіпсіздік қатеріне қарсы тұруға бағытталған осы шаралардың біртұтас жиынтығы қорғаныс жүйесін құрастырады.

 

Ақпараттың қауіпсіздігінің  қауіп-қатері және олардың жіктемелері 

Мүмкін қатерлерді, сонымен бірге  қорғаныстың әлсіз жерлерін білу,  қауіпсіздікті қамтамасыздандырудың үнемді құралдарын таңдауға қажет.       

Қауіптілік  - бұл ақпараттық қауіпсіздікті  белгілі бір түрде бұзудың  потенциалды мүмкіндігі.

Қауіптілікті іске асыруға тырысу шабуыл деп аталады, ал оған тырысушы – қаскүнем. Потенциалды қаскүнемдер қауіптіліктің көзі деп аталады. 

Көбінесе қауіптілік ақпараттық жүйелерді  қорғаудың әлсіз орындары болуының салдарынан туады (мысалы, бөгде адамдардың маңызды құрылғыларға жете алатыны  немесе бағдарламалық қамтамасызданудың қателері)

Қауіптілік жіктемелері:

1. ақпараттық қауіпсіздік аспектілері бойынша (қол жетушілік, тұтастылық, құпиялық), бұларға қатерлік бірінші кезекте бағытталған;
2. ақпараттық жүйелер компоненттері бойынша (деректер, бағдарламалар, аппаратура, қолдаушы инфрақұрылым), оларға қатерлік мақсатталған;
3. жүзеге асу әдісі бойынша (кездейсоқ/табиғи/техногенді сипаттағы қасақана әрекеттер);
4. қауіптілік көзінің орналасуы бойынша (қарастырылатын АЖ –ның  ішінде/сыртында).

Ең жиі және ең қауіптісі штаттағы пайдаланушылардың, операторлардың, жүйелік администраторлардың және ақпараттық жүйелерге қызмет көрсетушілердің ойластырылмаған қателері.

Кейде мұндай қателер нағыз қатерлікті тудырады (дұрыс енгізілмеген деректер немесе бағдарламадағы қателер), кейде олар қасақана жасаушылар пайдаланып кететін әлсіз жерлерді жасайды (әдетте әкімшілік етудің қателері осындай).  Кейбір деректер бойынша – 65% дейін шығындар - ойластырылмаған қателер салдары.

Өрт және су тасқындарына қарағанда, сауатсыздық пен ұқыпсыздық одан көп бәлеге ұшыратады.

Сондықтан ойластырылмаған қателермен күресудің ең тиімді әдісі -– максимальды  автоматтау және қатаң бақылау.

Қатерлік мақсатталған АЖ компоненттері  бойынша жіктемелер:

1. пайдаланушылардың қабыл алмауы;
2. ақпараттық жйенің ішкі қабыл алмауы;
3. қолдаушы инфрақұрылымның қабыл алмауы.

Қолдаушы инфрақұрылымдарға электрлік-, су- және жылумен жабдықтау, кондиционерлер, коммуникация құралдары, әрине, қызметкөрсетуші құрамы жүйелерін жатқызуға болады.

Әдетте пайдаланушыларға қатысты  келесі қауіптіліктер қарастырылады:

1. ақпараттық жүйемен жұмыс істеуді қаламау (көбінесе бұл жаңа мүмкіндіктерді меңгеру қажеттілігінен, пайдаланушылар сұраныстары мен нақты мүмкіндіктер  айырмашылықтарынан және техникалық сипаттамалардан туындайды);
2. сәйкес дайындықтың жоқтығынан жүйемен жұмыс істеу мүмкінсіздігі (жалпы компьютерлік сауаттылықтың жетілмеуі, диагностикалық хабарларды түсіне алмау, құжаттармен жұмыс істеуді білмеу және т.б.);
3. техникалық қолдаудың жоқтығынан жүйемен жұмыс істеу мүмкінсіздігі (құжаттардың толық еместігінен, ақпараттық анықтамалардың кемшілігінен және т.б.)

Ішкі қабыл алмаудың негізгі  көздері болып табылады:

1. тағайындалған пайдалану ережелерінен шегіну (кездейсоқ немесе қасақана);
2. пайдаланушылардың немесе қызмет көрсетушілердің кездейсоқ немесе қасақана әрекеттері салдарынан пайдаланудың штаттағы іс-тәртібінен жүйенің шығуы (сұраныстардың есептелген санынан жоғары болуы, өңделетін ақпараттардың шектен тыс көлемі және т.б.);
3. жүйені қайта конфигурациялау кезіндегі қателіктер;
4. бағдарламалық және аппараттық қамтамасызданудың  қабылданбауы;
5. деректердің бұзылуы;
6. аппаратураның қиратылуы немесе бұзылуы.

Қолдаушы инфрақұрылымдарға қатысты келесі қауіптіліктерді қарастыруға болады:

1. байланыс жүйелерінің жұмысын бұзу (кездейсоқ немесе қасақана) электрлік қуат көзі, су- және/немесе жылумен жабдықтау, кондиционирлеу;
2. ғимаратты қирату немесе бұзу;
3. қызмет көрсетуші персоналдың және/немесе пайдаланушылардың өз міндеттерін орындау мүмкінсіздігі немесе қаламауы (азаматтық тәртіпсіздігі, транспорттағы авариялар, террорлық актілер немесе қауіптіліктер және т.б.).

"Өкпелеген" деп аталатын – қазіргі және бұрынғы қызметкерлер өте қауіпті. Әдетте олар "жәбірлеген" ұйымдарға зиян келтіруге тырысады, мысалы:

1. жабдықтарды бүлдіру;
2. уақыт өтісімен бағдарламаны және/немесе деректерді бұзатын логикалық бомбаны ішіне салу;
3. деректерді жою.

Өкпелеген қызметкерлер, тіпті бұрынғылары да, ұйымның тәртіптерімен таныс болғандықтан, талай зиян келтіруге қабілетті. Қызметкер жұмыстан кеткенде оның ақпараттық ресурстарға қол жеткізу құқықтығы (логикалық және  физикалық) жойылғанын қадағалау керек.    Стихиялық апаттар және жағдайлар, әрине қауіпті - өрттер, су тасқындары жер сілкінулер, дауылдар. Статистика бойынша от, су және соған ұқсас "қаскүнемдердің" (олардың ішіндегі ең қатерлісі - электрқуаткөзінің кідірісі) ақпараттық жүйелерге түсіретін шығындары шамамен 13%  құрайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды.

        Мен бұл  кітабымды қорытындылап кеткім  келеді, сіздер бұл кітабымда  компьютер жүйелік қорабы, сыртқы  құрылғылары, операциялық жүйе, интернет жайлы аз-кем мағұлмат беріп кеттім. Сідердің көңіліңізден шықты деп сенемін. Сәлеммен автор.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№3 Құрманғазы кәсіптік лицейі

 

 

 

 

 

 

«Есептеуіш  техникаға қызмет көрсету және күтім  жасау» пәніне анықтамалық кітапша.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әнуар Нұржан

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ганюшкино 2010 жыл