Қазақтың ұлттық тағамы – құрттың адам ағзасына пайдасы

Айдар Шалбарбаев 19 жыл бойы құртқа ұлттық бренд мәртебесін беруге ат салысуда. Әлі нәтижесіз.

– Ұлттық бренд  туралы сөз қозғалған кезде, мен  тыс қала алмаймын, – деп Айдар  Ақаралұлы атап кетті. – Мен қазақтың байырғы тағамы құртты әлемдік нарыққа  шығару керек деп санаймын. Оның мыңжылдық тарихы бар, және бүгін  құрттың дайындалу рәсімі ұмытылған  жоқ. Қазір ұлттық бренді ойлап табу мәселесі туралы айтсақ, назарымызды  неге құртқа аудармасқа?! Бір кездері  құр көшпенділерді ұзақ жорықтарда және соғыстарда аштықтан құтқарған. Бұл  азық өте ұзақ сақталады, ал ол кезде  тоңазытқыштар болмаған. Мен өзім де құртты жеп өстім.

1990 жылы Айдар  Ақаралұлы құрт және оның мәртебесі  туралы күрделі ойлай бастады. 

– Менің алғашқы  білімім – мүсінші-суретші, сондықтан  бастапқыда, суретші ретінде, мені құртың мүсіні қызықтырды. Және мен сыйға  тартатын құрт құру бойынша жұмыс  істей бастадым, - деп жалғастырды. – Ол кезде тағамның құрамы мен  сапасы туралы, оның жасалу технологиясы туралы ойлаған жоқпын. Менің бірінші  ойлап шығарған құртым үшбұрышты  боды, және әр бұрышы үш жүзді білдірген. Осы бұрыштарда қазақтардың негізгі  игілігі – киіз үй, қойлар, жылқылар, түйелер. Сонымен қатар, сыйлық ою түрінде  де әзірленген. Бұл Қазақстанға келген әр шетел азаматына өте жақсы  сыйлық.

Басқа шетелде  демалыста болып, сол елден естелік  және жейтін сыйлық әкелу – бұрынғы  туристік дәстүр. Түркиядан біз әлемге әйгілі пахлавасын, Үнді елінен шайларын әкелеміз. Әр елде достарына сый  ретінде әкелуге болатын, ерекше тағамдары бар. Ал, Қазақстан не ұсына  алады? Тек базарда кемпірлермен тауарсыз түрінде сатылатын құрттан  басқа ештене жоқ.  

Жылдар бойы құрт тақырыбын зерттеген Айдар  Шалбарбаев тұзды домалақтардан  ерекше тауар шығаруын біледі.

– Егер мен бастапқыда тек мүсіні туралы ойласам, кейін  мені құрттың дайындалу технологиясы қызықтырды, – дейді Айдар Ақаралұлы. – Мен ұлттық ащы сүт өнімдерінің  өндірісін зерделедім. 2004 жылы осы  зерттеуіме патент алдым. Осы патент қазіргі заман технологияларын  қолданып, шетелдерге мақтанышпен шығарылатын  сапалы құрт шығаруға мүмкіндік береді. Мен біздің құрт голландықтардың  ірімшіктері, түркілердің йогурті  сияқты әлемдік асханада өзіне лайық  орын алуы қажет деп ойлаймын.

Айдар Шалбарбаев құртты өндірудің үш бағытын ойлап  шығарды. Бірінші «сыйға тартылатын құрт». Бұл құрт шоколодпен қапталған  және жаңғақ қосылған.

Екінші бағыт  – етті құрт(жылқы, қой, сиыр еттері). Бұл құрт байырғы ата-бабаларының  әдісі бойынша жасалады. Үшіншісі – балық құрт. Бұл өнімді сыра ішетіндер жақтайтды деп ойлайды  зерттеуші. Осы құрт балықтың әр түрінен  жасалып, балық мүсінінде болады.  

Айдар Ақаралұлы  өз зерттеулерімен көптеген жерлерге барып, көмек сұрады, бірақ жолы болмай жүр. Жақында, ол премьер-министр Кәрім  Мәсімовтың блогі туралы біліп, премьер-министрге  ұлттық брендті құрғаны туралы хат  жазды. Жауабын әлі алған жоқ.

– Мен, өзім де құртты өндіретін цех ашар едім, – дейді  зертеуші. – Бірақ, қазақтың байырғы  тағамын ұлттық бренд бола алмас  еді. Ол үшін құртты жетілдіру бойынша  зауыттар жүйесін ашу қажет.  
 

Қорытынды 

Құрт – адам денсаулығына қажетті құндылық екеніне  көз жеткіздім. Бұл тағамның емдік, тұрмыстық пайдасы бар.

Қазіргі заманда  жастардың көбі осы тағамды, оның денсаулыққа пайдалы екенін білмейді. Өз сыныптастарымнан құрт туралы не білетіндерін сұрастырғанда, біреуі де білмей шықты. Қазақ тілі сабағында сыныптастарымды  жобаммен таныстырдым. Оларға құрттың  өте маңызды тағам екенін түсіндіре  алдым деп ойлаймын. Өз отбасым  да, құрбыларым да осыған көз жеткізді.

Айдар Шалбарбаев құрттың ұлттық бренд бола алатыны  туралы ойларын айтты. Мен осы  зерттеушінің сөздеріне қосыламын. Менің ойымша, құрт Отанымыздың ұлттық бренді мәртебесіне лайық. Құртымыз әлем нарығына шығып қана, өз еліміздің  балалары осы тағамның пайдасын көре алады деп ойлаймын. Себебі, қазір  құртты тек қазақ халқы біледі, ал егер осы тағам ұлттық бренд  болса, оны тек шетелдер ғана емес, өз еліміздің барлық тұрғыны дәмін  татып, бағалайды.

Қорыта айтқанда, қазақтың ұлттық тағамы – құрт адам денсаулығына қажетті тағам. Біз, Қазақстанның жастары осы құнды тағамның жойылуына  жол бермеуіміз керек. 
 

Қолданылған әдебиеттер тізімі: 

1. Кенжеахметұлы  С., Қазақтың дарқан дастарқаны, Алматыкітап  2007 ж.

2. Анфимова Н.А., Татарская Л.Л. Аспазшылық, Просвещение  2002 ж.

3. Ермакова В.И.  Аспазшылық, Просвещение 1993 ж.

4. Матюхин З.П.  Тамақтану, гигиена және физиология  негіздері, Просвещение 1999 ж.