Талап қойылған өсиет

Өсиет қалдырушы мұрагер мiнез-құлқының сипатына қатысты мұра алуды белгiлi бiр талаппен байланыстыруға құқылы.  Мұрагер тағайындау немесе мұра алу  құқығынан айыру туралы өкiмге  енгiзiлген заңға қарсы талаптар жарамсыз болады. Өсиетке енгiзiлген мұрагердiң денсаулық жағдайы  бойынша немесе өзге де объективтi себептерге байланысты мұрагер үшiн орындалмайтын  талаптар мұрагердiң талап қоюы бойынша  жарамсыз деп танылуы мүмкiн.

  Мүлiктiң өсиет етiлмей қалған бөлiгiне мұрагерлiк

Мүлiктiң  өсиет етiлмей қалған бөлiгi Азаматтық  Кодекстiң 1061-1066-баптарындағы тәртiппен мұрагерлiкке шақырылған мұрагерлер арасында заң бойынша бөлiнедi. Бұл  мұрагерлердiң қатарына заң бойынша  мүлiктiң басқа бөлiгi өсиет арқылы қалдырылған мұрагерлер де кiредi.

      Нотариатта куәландырылған өсиет

      Нотариатта  куәландырылған өсиеттi өсиет қалдырушы  жазуы керек не өсиет қалдырушының  айтуымен куәның қатысуы арқылы  нотариус жазуға тиiс. Өсиет  қалдырушының айтуымен өсиет  жазылған кезде нотариус жалпы  жұрт қабылдаған техникалық құралдарды (жазу машинкасы, дербес компьютер  және т.б.) пайдалануы мүмкiн. Өсиет  қалдырушының айтуы бойынша нотариус жазған өсиеттi өсиетке қол қойылғанға дейiн нотариус пен куәның қатысуы арқылы өсиет қалдырушы толық оқып шығуға тиіс.   Егер өсиет қалдырушы дене кемiстiктерiне, науқастығына немесе сауатсыздығына байланысты өсиеттi өзi оқи алмайтын болса, ол үшiн оның мәтiнiн нотариустың қатысуымен куә оқып бередi, ол туралы өсиет қалдырушының өсиеттi өзi оқи алмауының себептерi көрсетiлiп, өсиетте тиiстi жазба жасалады.     

  Егер  нотариат куәландырған өсиет  куәның қатысуымен жасалса, өсиетте  куәның тегi, аты және тұрақты  тұратын жерi көрсетiлуге тиiс.  Осындай мәлiметтер өсиетке өсиет  қалдырушының орнына қол қойған  адамға қатысты да енгiзілуi тиiс.    Өсиет қалдырушының тiлегi бойынша нотариус өсиеттiң мазмұнымен таныспай-ақ оны куәландырады (құпия өсиет).      

 Құпия  өсиет, оның жарамсыз болып  қалу қаупiмен, өсиет қалдырушының  өз қолымен жазылуға және қолы  қойылуға, екi куәның және нотариустың  қатысуымен куәлар қол қоятын  конвертке салынып, желiмденуге  тиiс. Куәлар қол қойған конверт  куәлардың және нотариустың қатысуымен, нотариус куәландырып қол қоятын  басқа конвертке салынып желiмденедi. Нотариус жоқ елдi мекендерде  тұратын адамдардың өсиетiн заң  актiлерiнде нотариат әрекеттерiн  жасауға уәкiлдiк берiлген лауазымды  адамдар куәландырады.

  Нотариата куәландырылғандарға теңестiрiлетiн өсиеттер

     Нотариатта куәландырылған өсиеттерге:       1) ауруханаларда, санаторийлерде, өзге де емдеу-алдын алу мекемелерiнде емделiп жатқан, сондай-ақ қарттар мен мүгедектерге арналған үйлерде тұратын азаматтардың осы ауруханалардың, санаторийлердiң, өзге де емдеу-алдын алу мекемелерiнiң бас дәрiгерлерi және кезекшi дәрiгерлерi, сондай-ақ қарттар мен мүгедектерге арналған үйлердiң директорлары, бас дәрiгерлерi куәландырған өсиеттерi;       2) госпитальдарда, санаторийлерде және басқа да әскери-емдеу мекемелерiнде емделiп жатқан әскери қызметшiлер мен басқа адамдардың осы госпитальдардың, санаторийлердiң және басқа да әскери-емдеу мекемелерiнiң бастықтары, олардың медицина бөлiмi жөнiндегi орынбасарлары, аға және кезекшi дәрiгерлерi куәландырған өсиеттерi; 3) жүзу кезiнде Қазақстан Республикасының жалауымен теңiз кемелерiнде немесе iшкi жүзу кемелерiнде жүрген азаматтардың осы кемелердiң капитандары куәландырған өсиеттерi; 4) барлау және басқа да экспедицияда жүрген азаматтардың осы экспедициялардың бастықтары куәландырған өсиеттерi; 5) нотариустары және нотариат әрекеттерiн жасауа уәкiлдiк берiлген лауазымды адамдары жоқ әскери бөлiмдердiң, құрамалардың, мекемелердiң, әскери-оқу орындарының орналасқан мекендерiндегi әскери қызметшiлердiң өсиеттерi, сондай-ақ осы бөлiмдерде жұмыс iстейтiн жай адамдардың, олардың отбасы мүшелерiнiң және әскери қызметшiлердiң отбасы мүшелерiнiң де әскери бөлiмдердiң, құрамалардың, мекемелер мен оқу орындарының командирлерi (бастықтары) куәландырған өсиеттерi;      6) бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдардың бас бостандығынан айыру орындарының бастықтары куәландырған өсиеттерi теңестiрiледi. Жоғарыда бірінші тізімде келтiрiлген лауазымды адамдар куәландырылған өсиеттiң бiр данасын нотариат туралы заңдарға сәйкес нотариустың сақтауына беруге мiндеттi.     Өсиеттiң нотариатта куәландырылуы туралы талаптарды қоспағанда, мұндай өсиеттердiң өзгелерiне тиiсiнше Азаматтық Кодекстiң 1051-бабының ережелерi қолданылады.   

Өсиеттiң  күшiн жою және оны өзгерту

  Өсиет қалдырушы өзi жасаған өсиеттiң кез келген уақытта күшiн жоюға немесе оны өзгертуге құқылы. Өсиеттiң күшi: 1)нотариат кеңсесiне бұрын өзi жасаған өсиеттiң толық күшiн жою туралы өтiнiш беру; 2) жаңа өсиет жасау жолымен жойылуы мүмкiн. Нотариат кеңсесiне бұрын өзi жасаған өсиеттiң белгiлi бiр бөлiгiн өзгерту туралы өтiнiш беру; бұрын жасалған өсиетті бөлiктерi бойынша өзгертетiн жаңа өсиет жасау жолымен өзгертiлуi мүмкiн. Бұрын жасалып, кейiнгi өсиет арқылы толық немесе iшiнара күшi жойылған өсиет, егер өсиет қалдырушы өз кезегiнде соңғысының күшiн жойса немесе өзгертсе, қалпына келтiрiлмейдi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды

Курс  жұмысын аяқтай келе, мұрагерлік дегеніміз  қайтыс болған азамат (мұра қалдырушы) мүлкінің басқа тұлғаға (мұрагерлерге) өтуі. Мұрагерлік қатынастың субъектілері мұра қалдырушы және мұрагер болып  табылады.

    Заң бойынша мұрагерлікте жеке  тұлғалар мұра қалдырушы мен  мұрагер

бола  алады, ал өсиет бойынша жеке және заңды тұлғалар, мемлекет, яғни заматтық құқықтық қатынастың барлық сбъектілері  мұра қалдырушы және мұрагер бола алады. Мұрагерлердің құрамы мұра ашылған  күні анықталады, ал мұра мұра қалдырушы  қайтыс болған жағдайда ашылады. Осыған байланысты, мұра ашылған күні тірі болған адамдар мұрагер бола алады. Мұра ашылған күннің ертесінде қайтыс болған мұрагердің мүлік құқықтары  мен міндеттері оның ұрпақтарына  өтеді.

   Азаматтық Кодекс өсиетті жасаудың  және қол қоюдың жаңа ережелерін  бекітті. Бұл жаңа ережелер  бойынша өсиетті өсиетші өзі  немесе оның сөзінен нотариус  жаза алады. Бұл жағдайда өсиет  жасауда куәгердің қатысуы қажет  және ол туралы мәліметтер  өсиетке енгізілуі керек. Азаматтық  Кодекстің 1051 бабы 1 тармақшасы бойынша  өсиетті жасаған кезде нотариустың  жалпыға танымал техникалық құралдарды  пайдалануға рұқсат етілген (жазу  машинкасы, жеке компьютер). Азаматтық  Кодекстің 1070 бабында ерлі-зайыптыларды  мұрагерліктен шеттету  қарастырылған.

    Бүгінгі күнге дейін мұрагерлік  қатынаста көптеген проблемалар  жиналып қалды. Кейбір проблемалар  азаматтардың әртүрлі шаруашылық  қоғамдастықтарға және серіктестіктерге  мүше болуына байланысты туындайды.

     Жаңа Азаматтық Кодекс Конституциядағы  «мұрагерлік құқыққа кепіл беріледі»  деген ережені қамтамасыз ету  керек. Азаматтық Кодекс өсиеттің  еркіндігіне құқық берген. Бірақ  18 жасқа толмағандарды және еңбекке  жарамсыздарды мұрадан айыруға  жол берілмейді.

    Қазақстан Республикасы Азаматтық  Кодекстің 1051 бабының 4 тармақшасында  өсиетті өсиетші нотариусқа жабық  конвертте беруге құқылы. Ал нотариус  өсиетті тек ол қайтыс болған  күні ғана ашады. 

   Азаматтық Кодекстің Мұрагерлік  құқыққа арнаған бөліміндегі  жаңа ережелер бойынша мұрагерлердің  қатары үштен беске дейін өсті.

    Жақын болашақта Қазақстанда  да мұрагерлік құқықтың рөлі  өседі. Соңғы кезде көпшілікте  қымбат мүліктер пайда болды.  Мысалы, жекелендірілген жер учаскелері  және пәтерлер, акциялар, облигациялар  және т. б. Бұл адамдарды  олар қайтыс болғаннан кейін  мүліктерінің қайда қалатыны  қызықтырады. Курс жұмысын қорытындылай  келе мұрагерлік институт соңғы  кезде біздің республикамыз сияқты  жылдам дамыса екен деп ойлаймын.  
 
 

Пайдаланған әдебиеттердің тізімі

Нормативті  актілердің тізімі: 

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995ж. (өзгертулер мен толықтырулар 07.10.98ж.) Алматы: Жеті-Жарғы.
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Жалпы, Ерекше бөлімдері. Алматы, Юрист, 2003 ж. 

3.   «нотариат туралы» Заң 14.07.1997 ж. 

Арнайы  әдебиеттер

1. Төлеуғалиев  Ғ. Қазақстан Республикасының  Азаматтық құқығы, оқулық, Алматы, 1999 ж.

2. Жайлин  Ғ.А. Қазақстан Республикасының  Азаматтық құқығы, Ерекше бөлім. 1-2 томдар, Алматы, 2003 г.

3. Рашидова 3. Наследование по завещанию Гражданский Кодекс РеспубликиКазахстан -толкование и комментирование. Выпуск 5. Алматы, Баспа, 1998