Халқаралық
бизнес университеті
Бақылау
жұмысы
«Азаматтық
ұғым»
Орындаған:
Думанұлы Олжас
Алматы, 2011
Қазақстан
Республикасының
азаматтығын алу
Қазақстан Республикасы
азаматтығын төмендегі тұлғалар
алады:
- туылғаны бойынша;
- егерде азамат
Қазақстанда 1992 жылдың 1 мамырына дейін
тұрақты тұрған болса, 1995жылғы 1 наурызға
дейін Қазақстанның азаматтығына өтініш
бермеген болса;
- Қазақстанның
азаматтығын алған жағдайда.
Егерде сіз басқа
мемлекеттің азаматы болып немесе
азаматтығы жоқ тұлға болсаңыз өтініш
беріп «Қазақстан Республикасының азаматтығы
туралы» Заңына, Президенттің «Қазақстан
Республикасындағы азаматтықпен байланысты
мәселелрін қарастыру тәртібі туралы»
Қаулысына және ІІМ «Ережені жариялау
туралы» «Қазақстан Республикасындағы
азаматтықпен байланысты мәселелерді
қарастыру тәртібі туралы»» Бұйрығына
сәйкес Қазақстан Республикасының азаматтығына
қабылдануыңыз мүмкін.
Азаматтық туралы заңнамаға сәйкес Қазақстан
Республикасы азаматтығына мына тұлғалар
қабылданады:
- Қазақстан Республикасының
аймағында бес мерзім ішінде тұрақты тұрғандар
(азаматтықты алуға өтініш берген кезге
Қазақстан Республикасында тұрақты тұрған
бес жыл мерзім үзілмеген болуы тиіс);
- ҚР азаматымен
3 жыл бойы некеде тұрса;
- Қазақстан Республикасы
территориясында тұратын және Қазақстан
азаматы болып саналатын туысы бар бұрынғы
одақтық республика азаматтары;
- Жақын туыстары
болып Қазақстан территориясында тұру
мерзіміне қарамастан мыналар саналады:
әкесі, шешесі, туған аға-інілері, әпкесі,
күйеуі, әйелі, балалары, атасы, әжесі.Қазақстан
Республикасының азаматы және Қазақстан
Республикасы аймағында тұратын жақын
туыстары бар тұлғаларға. Жақын туысқандарға
әкесі, әжесі, анасы, жұбайы, қалыңдығы,
балалары, атасы, олардың Қазақстанда
тұрған мерзіміне байланыссыз.
Соңғы екі негізге байланысты
азаматтықты алу Қазақстан Республикасы
аймағында қанша мерзім тұрғанға байланыссыз.
Қазақстан Республикасының азаматтығына
қабылдау тәртібінің кәдуілгі және жеңілдетілгені
болады.
Қазақстан
Республикасының
азаматтығына қабылдаудың
жалпы тәртібі
Егерде Сіз
ТМД немесе азаматтықты жеңілдікпен
қабылдау туралы келісіммен тіркелмеген
алыс шетел елдерінің азаматы
болсаңыз, Қазақстан аумағында тұрақты
тұрып, ҚР азаматтығын алғыңыз келсе,
Сізге міндетті түрде арыз-қолдаухатпен
облыстық (республикалық маңызы бар қалалар)
көші-қон полиция басқармасына жүгіну
қажет. Аталған жағдайда арыз-қолдаухат
Қазақстан Республикасы Президентінің
атына беріледі.
Арыз-қолдаухатына
келесі құжаттар қажет
етіледі:
- жеке куәлік құжаты
(ұлттық паспорт) көшірмесімен және аудармасымен;
- балалардың туу
туралы куәліктері, неке туралы куәліктері,
некені бұзу туралы куәлік (бар болған
жағдайда);
- бекітілген үлгідегі
екі данадан сауалнама-арыз;
- бекітілген үлгіде
Қазақстан Республикасы заңнамаларын
сақтау туралы міндеттемелр;
- Қазақстан Республикасы
Президентінің атына Қазақстан Республикасының
азаматтығына қабылдау туралы негізделген
өтініш;
- еркін түрде жазылған
толық өмірбаян екі данада;
- бас киімсіз түсірілген
анфас өлшемі 3,5 х 4,5 см. төрт фотосурет;
- лауазымы көрсетіле
отырып жұмыс орнынан немесе оқу орнынан
берілген анықтама;
- басқа мемлекеттің
азаматтығын алмағандығы немесе оны тоқтатқаны
туралы тиісті мемлекеттің құзыретті
органы берген анықтама (оралмандардан
басқа);
- сотталғаны немесе
сотталмағаны жөніндегі анықтама;
- бір айлық есептік
көрсеткіш көлемінде мемлекеттік баж
салығын төлегені немесе оны төлеуден
босатылғаны жөніндегі құжат (оралмандардан
басқа);
- Қазақстан Республикасының
азаматтарымен туыстығын куәландыратын
құжаттарды (тууы туралы куәлік, неке туралы
куәлік және т.б.) және туысының тұрақты
тұратын жері туралы анықтама (ҚР тұрақты
тұруға келген тұлғалар және ҚР азаматтарынан
жақын туысқанның біреуі барлар )
Сауалнама –
арыздың және өмірбаянның барлық
даналары өтініш берушінің өзімен расталынуы
қажет. Барлық ұсынылған құжаттарда оларды
қабылдау күні мен өтінушінің қолы қойылады
Арыз-қолдаухат,
көрсетілген құжаттардың барлығын
тапсырғаннан кейін, қарастырылуға
қабылданады.
Азаматтыққа
қабылдау жөніндегі Қазақстан Республикасы
Президентінің атына жазылған құжаттар
тұрғылықты тұратын жері бойынша көші-қон
полиция бөлімшесіне тапсырылады. Көші-қон
полициясының қызметкерлері, жиналған
құжаттарды облыстық ҚІІБ Көші-қон полиция
басқармасына жолдайды. Әр бір өтініш
бойынша құжаттар жеке қаралады,және талап
етiлген құжаттардың тiзiмi қалыптасқан
жағдайға байланысты ерекшеленуі мүмкін
Облыстық
ІІБ құжаттардың толықтығын және
дұрыс толтырылғандығын тексергеннен
кейін, өтiнiштi қанағаттандыру мүмкiндiгi
туралы қорытынды шығарады. ҚР азаматтығы
туралы өтініш, қажетті құжаттармен
қоса Қазақстан Республикасы Президентінің
қарауына жіберіледі. Көші-қон полиция
басқармасымен өтініштердіі қарау мерзімдері,
бір айдан, ал жалпы алғанда - алты айдан
аспауы тиіс.
Қазақстан
Республикасы азаматтығына
қабылдаудың жеңілдетілген
тәртібі
Азаматтыққа қабылдаудың
жеңілдетілген тәртібі Қазақстан
Республикасының халықаралық келісім-шарттарына
сәйкес жүзеге асады. Қазіргі таңда
халықаралық келісім-шарттар төмендегі
мемлекеттермен түзілген:
- Ресей Федерациясы;
- Беларусь Республикасы;
- Қырғыстан Республикасы;
- Украина Республикасы.
Көрсетілген мемлекеттердің
әрқайсысы өздерінің азаматтарына,
басқа елдің аймағында тұрақты
тұруға, азаматтықты алуға жеңілдетілген
(тіркеу) тәртібін беруді парызданды. Оның
төмендегі шарттар бойынша беріледі:
- егер өтініш беруші
Белорусь, Қазақстан, Қырғызстан және
Ресей федерациясының азаматтығында немесе
Кеңестер Одағы азаматтығында тіркеліп,
1991 жылдың 21 желтоқсанына дейін сол ел
территориясында тұрса;
- егер өтініш беруші
заңды негізде тұру мерзімінен тыс басқа
едің территориясында тұрақты тұрған
болса(Украина);
- өтініш берушіде
көрсетілген мемлекеттерде туысқан азаматтары
болған жағдайда: жұбайы(қалыңдығы), ата-аналар
(асырап алғандар), балалар (асырап алғандар),
әпкелері, ағалары, әжесі немесе атасы,
тұрақты тұрушы және азаматтықты қабылдайтын
елдің азаматтары болса.
Жеңілдетілген тәртіп
көрсетілген мемлекеттер азаматтарына
таратылады. Оларға азаматтықты алатын
мемлекеттерінің аймағында тұрған
мерзіміне байланыссыз беріледі.
ҚР азаматтығын
жеңілдетілген тәртіпте алу үшін,
өтініш беруші өзінің тұратын жеріне байланысты
көші-қон полиция бөліміне өтінішімен
бару тиіс. Өтініш-сауалнамасы облыстың
ІІБ бас басшысының атына жазылады. Өтініште
азаматтықты қабылдау себептері көрсетілуі
тиіс.
Егерде сіз жеңілдетілген
тәртіп халықаралық келісім-шарты түзілмеген
ТМД елінің немесе алыс шетел мемлекетінің
азаматы болсаңыз және ҚР азаматтығын
алғыңыз келсе облыстық көші-қон полиция
Басқармасына қолдаухат-өтінішіңізбен
баруыңыз тиіс. Бұл жағдайда қолдаухат-өтініші
Қазақстан Республикасы Президентінің
атына беріледі.
Барлық өтініш-сауалнамасы
және өмірбаян даналары өтініш берушінің
өзімен толтырылып, толтырған уақыты
көрсетілуі тиіс.
Қазақстан Республикасы Президенті атына
жазылған азаматтықты қабылдау жөніндегі
мағлұматтар тұрақты тұратын жеріне байланысты
көші-қон полиция бөлімдеріне бересіз
Көші-қон полиция қызметкерлері жиналған
құжаттарды облыстық көші-қон полиция
ІІМ Басқармасына береді. Әрбір өтініш
бойынша мағлұматтар жеке түрде қарастырылады.
Сонымен қатар талап етілген құжаттар
жағдайға байланысты әр тұрғыда болып
келеді.
Облыстық ІІД толтырылған
құжаттардың толыққандығын және
дұрыстығын тексеріп, қолдаухатқа қолдау
берілу мүмкіндіктерін шешеді. ҚР азаматтығы
туралы өтініш Қазақстан Республикасы
Президентіне қарастыруға жіберіледі.
Көші-қон полиция Басқармасына құжатты
қарау үшін 1 ай бөлінген. Азаматтықты
қабылдау туралы мағлұматтарды қарастыру
үшін «Азаматтық туралы» заңына сәйкес
– алты ай ішінде шешім шығады.
Егерде сіз Қазақстан
Республикасы аймағынан тыс жерде
өмір сүрсеңіз, онда азаматтыққа қабылдау
жөніндегі Қазақстан Республикасы Президенті
атына өтініш өкілеттік мекемелер арқылы
жүзеге асады.
Азаматтықтан
шығу
Республика аймағында
тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының
азаматы Қазақстан Республикасы
Президентінің атына азаматтықтан
шығу туралы өтініш беріп, оны тұрақты тұратын
жеріне байланысты Қазақстан Республикасы
ішкі істер органынына береді.
Өтінішке қоса беріледі:
- өтініш-сұрақтамасы
- толыққанды өмірбаян
екі данада
- 3,5х4,5 см көлемдегі
үш сурет
- жеке бас куәлігінің,
баласы туылғаны туралы және некеге тұрғандығы
туралы куәліктің көшірмесі
- жұмыс, оқу орнынан
анықтама ал, жұмыс істемейтіндерге жекеменшік
үлгісіне тәуелсіз, мемлекеттік органдар
және ұйымдармен азаматтардың мүдделеріне
тиісті мүліктік міндеттеме немесе мемлекет
алдында міндеттері барлығы немесе жоқтығы
жайы көрсетілген Қазақстан Республикасы
Жоғары Соты жанындағы сот әкімшілдігі
Комитетінің аймақтық органдарынан анықтама
- әскери бөлімшеден
әскери қызметті өтеуге шақырылудан босатылғаны
жайлы анықтама (18-ден 27 жасқа дейін)
- мемлекеттік баж
салығын төлегені туралы және одан босатылғандығы
туралы түбіртек бір айлық
есептік көрсеткішмөлшерінде
Өтініш берушінің
Қазақстан Республикасында жұбайы
(күйеуі) немес оның қарамағында
тұратын тұлғалар бар болған жағдайда,
ол тұлғалардан бұл азаматқа мүліктік
немесе басқа да талаптары жоқтығы
жайлы заңды түрде расталынған өтініштерін беру
тиіс.
Қажетті жағдайда неке
бұзылғандығы жайлы, ата-ана біреуінің
өлгендігі, асырап алғандығы, қамқорлыққа
алғандығы, ата-ана құқығынан айырғандығы
жайлы, борышақыны төлеу туралы құжаттардың
заңды түрде расталынған көшірмесін беру
тиіс.
Егерде, ата-ананың екеуі
де Қазақстан Республикасының азаматы
болып,екеуінің біреуі азаматтықтан шығатынын
білдіріп баласының да азаматтықтан
шығатыны жайлы өтініш білдірген жағдайда,
екінші ата-ана баласының ҚР азаматтығынан
шығуына қалай қарайтындығы жайлы жазылған
және заңды түрде расталынған өтінішін
беру тиіс.
Қазақстан Республикасының
азаматтығынан шығу туралы анықтама-өтініш берген жағдайда, өтініш
берушіге Қазақстан Республикасының азаматтығынан
шығумен байланысты құқықтық және басқа
да салдар жайлы түсіндірме әңгіме жүргізіліп,өтініш
берушінің өтінішінде жазылып, мәліметтерге
тіркеледі.
Азаматтықтан
айырылу
Азаматтықтан
айрылу негіздері:
- Қазақстан Республикасының
мемлекетаралық шарттарында көзделген
реттерді қоспағанда, адамның басқа мемлекетте
әскери қызметке қауіпсіздік қызметіне,
полицияға, әділет органдарына немесе
өзге де мемлекеттік үкімет және басқару
органдарына орналасуы салдарынан;
- егер Қазақстан
Республикасының азаматтығы көрінеу жалған
мәліметтер немесе жалған құжаттар табыс
ету нәтижесінде алынса;
- Қазақстан Республикасының
мемлекетаралық шарттарында көзделген
негіздер бойынша;
- егер Қазақстан
Республикасынан тыс жерлерде тұрақты
тұратын адам дәлелсiз себептермен үш
жыл бойы консулдық есепке тiркелмесе(Бұл
ереже 16 – жасқа толмаған азаматтарға
таратылмайды);
- егер адам басқа
мемлекеттің азаматтығын алған болса
айырылады.
Азаматтықтан
айрылуды тіркеу тәртібі
Қазақстан Республикасы
азаматтығынан шығу тәртібін тіркеу
азаматтың заңда белгіленген тәртіппен
жасаған өтініші негізінде рұқсат етіледі.
Қазақстан Республикасы
Ішкі істер министрлігі мен Сыртқы
істер министрлігі Қазақстан
Республикасы Президенті Әкімшілігінің
Мемлекеттік-құқықтық бөліміне тұрақты
түрде азаматтықтан шыққан адамдар
туралы мәлімет береді.
Азаматтықтан
айрылу туралы анықтама
Азаматтықтан
айрылу туралы анықтаманы ресімдеу үшін
жеке немесе сенімді өкілі (нотариалды
расталған сенім хат) арқылы, шетелдегі
Қазақстан Елшілігінің Консулдық
бөліміне мынадай:
- консул атына жеке
(немесе нотариалды расталған, сенім хат
арқылы сіздің өкіліңізбен жазылған) өтініш;
- Қазақстан Республикасы
азаматтығының болғанын дәлелдейтін құжаттар:
(мысалы азаматтың төлқұжаты немесе Қазақстан
Республикасы азаматының жеке бас куәлігі,
немесе 1974 жылғы үлгідегі КСРО паспортының
немесе Қазақстан Республикасында 1992
жылғы 1 наурызына дейін тұрақты тұрғаны
туралы белгісі бар 1974 жылғы үлгідегі
КСРО паспорты және Қазақстандағы тұрақты
тұру жерінен анықтама;
- жеке басын куәләндырушы
құжат;
- жеке басын куәландырушы
құжаттың көшірмесі;
- басқа мемлекет
аумағында тұрақты тұруын растаушы құжаттардың
куәландырылған көшірмесі;
- консулдық алымды
төлегенін растайтын түбіртек сынды құжаттарды
ұсынады.