Қаржылық менеджменттің арнайы бөлімдері

Банкроттық нарық шаруашылығының бір категориясы болып табылады. Ол соттың шешімі мен немесе кредитордың келісімі бойынша соттан тыс ресми түрде жарияланады. Банкроттық кәсіпорынның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмнің балансының бүзылуынан, яғни оның қаржылық және инвестициялық саясатының тиімсіз болуынан туындайды. Кәсіпорынның жаппай банкроттыққа ұшырауы жағымсыз әлеуметтік қиындықтарға соқтыруы мүмкін, сондықтан нарықтық экономикасы дамыған елдерде, оларды толық күйреуден қорғау мен алдын алудың белгілі механизмі қалыптасқан. Осы механизмнің негізгі элементтері мыналар:

- банкроттықты құқықтық реттеу;

- кәсіпорынның банкроттығы жайында актілерді жүзеге асыруға шешім қабылдау процестерінің нормативтік-эдістемелік, экономикалық, ұйымдық қамтамасыз етілуі;

- перспективалы тауар өндірушілерді қолдау мақсатында, төлем қабілеті жоқ кәсіпорындарға мемлекеттік-қаржылық көмек шаралары;

- қайта күру және жою шараларын қаржыландыру;

- банкроттық процедураға қатысушыларға эконономикалық көмек көрсету;

- кең ауқымды қоғам үшін банкроттар жайында ақпарат-тардың жариялылығын қамтамасыз ету, төлем қабілеті жоқ кәсіпорындардың тізімін жүргізу.

ҚР-ң «Банкроттық жайында» Заңға сэйкес, кәсіпорынның банкроттығы туралы шешімі ерікті немесе еріксіз түрде қабыл-данады. Банкроттықтың ықтималдылығын бағалауды каржылъщ талдау арқылы жүргізуге болады, себебі ол кәсіпорынның экономикалық "ауруын" және одан "арылу" жолдарын таңдауға

мүмкіндік береді.

Кәсіпорынның  банкрот  болу  мүмкіндігінің  тұрғысынан қаржылық жағдайды болжаудың 4 негізгі тэсілі қарастырылады:

- несие беру қабілеттілігі индексінің есебі;

- формаланған және формаланбаған белгілердің жүйесін қолдану;

- төлем қабілеттілігі көрсеткіштерін болжау;

- қаржы ағымының құйылуын талдау.

А. Несие беру қабілеттілігі индексінін есебі. Банкрот болу ықтималдығын бағалаудың ең жиі қолданылатын эдісі белил! американ экономисі Э. Альтман үсынған модельдері. Осы модельдердің ішіндегі ең қарапайымы 2 факторлы модель болып табылады. Ол негізгі 2 көрсеткішке негізделеді.Э. Альтманның пікірі бойынша банкрот болу ықтималдығы : кәсіпорынның жалпы жабу коэффициент! (К.°) немесе ағымдағы өтімділік (к^1А), яғни кәсіпорынның активерінің өтімділігін сипаттайтын коэф-фициентке және кәсіпорынның қаржылық түрақтылығын сипаттайтын қаржылық тәуклділік коэффициентіне байланысты болып табылады. Эмпирикалық жолмен табылған бүл көрсеткіштер коэффициенттердің салмақтық мағынасына көбейтіліп, нәтижелері белгілі бір түрақты өлшеммен қосылады, ол да тэжірибелік-статистикалық тәсілмен табылады. Егер нэтиже теріс болса, банкрот болу ықтималдығы үлкен емес. Ал егер 2 мэні оң болатын болса, ол банкрот болу ықтималдығы жоғары екенін көрсетеді. Осы модельдердің ерекшелігі оның қарапайымдылығы, оның кәсіпорын жайында ақпарат көлемі шектелген жағдайда қолданылу мүмкіндігі болып табылады. Бірақ берілген модель банкрот болу болжауда жоғары дэлдікті қамтамасыз етпейді. Болжаудың қатесі раттылығында болып отыр. Бүл эдістің кемшіліктері де бар: қажетті деңгейдегі дәлдікті қажет ететін акша қаражаттардың түсу көлемін, ұзақ мерзімді болашақтағы төлемдердің көлемін, сонымен қатар кәсіпорындағы аналитикалық есептің қажетті мэліметтерін жоспарлау өте қиын. - капиталдың тез айналымын цамтамасыз ету. Кәсіп-орынның аз табыс алатынының ең басты себебінің бірі, ол оның қаржыларының үлкен сомасының қозғалыссыз жататындығы. Құралдар көп қолданылмайды, шикізаттың қоры тым көп, ғимараттардың шамадан тыс көп бо-луы т.б. Бүның барлығы әрекетсіз капитал болып табы-лады. Кейде капиталдың 2/3 бөлігі доғарылып қалып, барлық тапсырыстар қалған бір бөлігіне жүктеледі. Баға өскенде ғана болмаса, тауарды үстап түрудың ешқандай қажеті жоқ. Ғимараттар немесе құралдардың қүндылығы олардың бағасына емес, пайдаланылуына байланысты. Бизнестің мэні айырбастау болып табылады. Пайда нормасы жоғары бағаға емес, сату жылдамдығына байланысты, сондықтан бағаны көтеру банкроттыққа әкеледі, ал капиталдың айналымдылығының ең жоғары жылдамдығы банкроттықтан сақтайды. Бүл ұсыныстар банкроттықты болдырмайтын жұмыстарға жалпы бағыт береді. Шаруашылық қызметтің негізгі көр-сеткіштерінің өсу деңгейінің түрақтылығын қамтамасыз ету үшін және қаржылық дағдарыс жағдайынан шыгу үшін кәсіпорын-ның қаржылық жағдайын жақсартуға бағдарлама жасап шығару керек.

 

5.2.Ұлтаралық корпорациялардағы қаржылық менеджмент.

Ірі компаниялардың қаржылық жағдайын басқару халықаралық контекстте универсалды болғанына қарамастан, ұлттық негіздер бизнестің қүрылуына  және жүргізілуіне маңызды үлес қосады.

Бұл негіздерді білу біріккен кәсіпорындар мен трансұлттық корпорацияларға  маңызды, сонымен қатар олардың кейбіреу-лері кез-келген мамандарға басқару, есеп жүргізу, қаржылық жағдайлары бойынша қызықты, өйткені көптеген кәсіпорындар халықаралық аренаға шығуға талпынады. Халықаралық бизнес - байланыстың қүрылуына әр түрлі мотивация болуы мүмкін: өнімнің жаңа нарыққа шығарылуы, аса арзан жұмыс күшін іздеу, қосымша каржыландыруды керек етуі, қосымша өндірісті ашу, қаржылық-шаруашылық жұмыстың диверсификациясы және тагы басқалары.

Нарықтық экономикада  валюта-несие жүйесі маңызды рөл  атқарды. Ол арқылы кәсіпорындар, ұйымдар  мен халықтың ақшалай есеп айырысулары мен төлемдерінің едэуір көлемі жүргізіледі. Несие жүйесі несиелік операциялардың көлемінің функционалдық мамандануымен және несиелік мекемелердің санымен, сонымен бірге шаруашылықты жүргізудің жекелеген субъектілеріне үсынылатын қаржы-несие қызметтерінің санымен сипатталады. Несие жүйесі елдегі ақша айналымын реттейді, заңды және жеке түлғаларға әр түрлі қызметтерді көрсетеді, соның нэтижесінде несиелік экономикалық қатынастар туындайды.

Негізгі ұзақ уақытты шетелдік инвестицияларды тарту үшін келесі әдістер қолданылады: тікелей валюталық  инвестиция, бірік-кен кәсіпорындардың қүрылуы, еврооблигациялар мен евроакци-яларды эмиссиялау, несие сызығының ашылуы, валюталық және пайыздық своптар, опциондар.

Тікелей валюталық инвестиция - трансұлттық корпорацияның бір күралы болып табылады және шетелдік компаниялардың өзі-нің басқа елдегі жұмыс істейтін филиалдарын толық қаржыланды-руын білдіреді. Осының нэтижесінде шет елге активтердің кез келген түрі берілуіне тыйым салынбайды, осыған қоса басқару персоналы мен ноу - хау да.

Біріккен кәсіпорындардың  құрылуы - шетелдік инвестиция-ны тартудың ең тиімді және шынайы эдісі. Әр мемлекетте бірік-кен кәсіпорындардың жұмысын бақылап және реттеу үшін өзіндік заңнамалар қүрылған, осы заңда негізінен кәсіпорынның негізгі капиталында шетелдік инвестордың алатын үлесі шектеледі 49%.

Коносамент - тиеп жіберілген тауарларға берілетін қүжат, онда тасымалдау шарттары мен тауар туралы мэлімет жазылады. Құжатқа суда иесінің қолы қойылып және жүкті алатын адамға жі-беріліп оның алуына қүқық береді.

Несиелік хат немесе аккредитив - халықаралық саудадағы төлемнің бір формасы болып табылады. Импортердің тапсырма-сымен банктен шығарылып, шетелдегі корреспонденттік банкке анықталған түлгаға белгілі бір сомманы төлеп беруіне тапсырма береді. Импортердің төлем қабілеттілігі бар болған жағдайда ғана банк аккредитив жазып береді. Бұл төлем жүргізу түрі экспортер-ге өте ыңғайлы, өйткені бейтаныс шетелдік контрагентке тауарды жеткізу тәуекелдігінен сақтана алады.

Трансұлттық корпорацияда ақша қаражаттарын басқару мақсаттары жергілікті корпорациядағы сияқты:

Қаражаттардың тез жиналуы және олардың жұмсалуын макси-малды азайту, бірақ ақша қаражаттарының жиналу мен жұмсалуда сальдоны максимумға жеткізу.

Ақша қаражаттарының аз керек ететін бизнес түрінен оны көп мөлшерде керек ететін бизнес түріне қозғалысы.

Тәуекелділік пен салықты алып тастағаннан кейін түсетін ақша қаражатының көлемін максимумға жеткізу.

Трансұлттық корпорациялар  да осы мақсатқа жету үшін, жер-гілікті корпорациялар сияқты әрекет етеді, бірақ ақша қаражатының жеткізілуіне ара қашықтықтың ұзақтығы мен көп уақытты керек еткендіктен пошталық байланыс пен электронды аударымдар қолданылады.

Жергілікті және трансұлттық  корпорациялардың бірдей мақсаттары және оған жету жолдары бірдей болганымен, транс-ұлттық корпорациялар көбінесе көп қиындықтармен кездеседі.

Трансұлттық корпорация қызмет ететін шетелге жіберуге бо-латын қаражаттар белгілі болганнан бастап, бүдан да жоғары пайда экелетін жерге қаражаттарды жіберу өте маңызды. Жергілікті корпорациялар тәуккелділіктің аз болуы үшін бүл қаражаттарды ел   ішінде  ұстауга  бел   буса,  трансұлттық  корпорациялар көбінесе шетелдерге инвестиция салуды қалайды. Трансұлттық корпорациялардың көбі қаражаттарды концентрациялау үшін бір немесе бірнеше банктерді қолданады, олар келесідей ор-талықтарда орналасқан, Лондон, Нью- Йорк, Токио, Цюрих немесе Сингапур және бәр элемге қолайлы несие ставкаларынан көп пайда алуды білетін және ала алатын, халықаралық банктер-мен жұмыс істейтін жұмысшылардың көмегімен қолданады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Қаржылық менеджмент –  экономикалық ғылымда қаржы, басқару, есеп және талдау салаларындағы теориялық  практикамен сәтті біріктіріп келе жатқан перспективті бағыт. Қаржылық менеджмент іс жүзінде қолданбалы ғылымдарға жатады.

Қаржылық менеджменттің  ғылыми аппараты – бұл шаруашылық субъектілердің қаржылық қызметін басқарудың жалпығылыми және нақты ғылыми әдістерінің  жыиынтығы.

Қаржыны басқаруда қолданылған  жаңа әдістер басқару өрісінде жаңа мамандықтың пайда болуына мүмкіндік  туғызды. Ол қаржы менеджері. Кәсіпорынның қаржы қызметінің басшысы (қаржы  менеджері) жоғары білімді, кең көз  – қарасты, ойшыл, келесі дамыған  ғылымдардың: қаржы, статистика, есеп, қаржылық талдау, салық салу, бағаның  құрылуы, және т.б. қорытындыларын өз қызметінде әдісін тауып қолданатын маман.

Шағын бизнесте қаржыны басқару  үшін бухгартер және экономисттің қызметтері жеткілікті, себебі қаржылық операциялар  негізі ақша айналымынан тұратын  қолма-қол ақшасыз есеппен щектеледі.

Үлкен бизнестің қаржылық операцияларында мүлде басқа  тактика қолданылады. Үлкен капиталдың үокен ағымы және тиісті өнім қажеттілігін талап етеді. Сондықтан, үлкен бизнестің  қаржысын басқару үшін қаржы бизнесі  саласындағы арнайы дайындалған  маман, қаржы теориясын, менеджмент негіздерін жете меңгерген – қаржы  менеджлерін, бизнестің басты тұлғалары  ретінде өте қажет.

Қаржы менеджментінің қазіргі  теориясының даму кезеңдері.

Қазақстанда нарықтық қатыныстардың  қалыптасуы көптеген біздің елде экономика  салсында дәстүрлі ғылым және практика тауарлырының бөлімдерін елеулі өзгертіп ғана қоймай, біршама жаңа деп саналатын бағыттарды тез дамуының қажеттілігіне әкелді. Соңғылардың ішінде сөзсіз Батыста ең тез дамып келе жатқан бағыт болып саналатын бірқатар мамандықтарға (бухгалтер, экономист) және соңғы жылдары Қазақстанда пайда болған(аудитор, менеджер, қаржы менеджеріне) тікелей қатысы бар менеджменті кіреді.

Жалпы түрде қай ғылым  болмасын консептуалдық негіздері, оның тақырыбы мен әдістерін тұжырымдау және теңестіру арқылы көрсетіледі.

Курстық жұмысымды қорытындылай келе келесідей тұжырымға келсек болады: қаржыны басқару мекемені басқарудағы ең маңызды орынды алып,  өндірістік салада немесе қызмет сату саласында болсын кәсіпкерлік жұмысты  толықтай атқаруға мүмкіндік береді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР TI3ІMІ:

 

1. Балабанов И. Т. Основы  финансового менеджмента. Как  управлять капиталом. - М.: Финансы и статистика, J995. - 381 с.

2. Балабанов И. Т. Риск-менеджмент. — М.: Финансы и статистика, 1996. -192 с.

3. Банкротство. Стратегия  и тактика выживания. - М.: СП МЛИ, 1993. - 239 с.

4. Басовский Л.Е. Финансовый менеджмент. - М.: Инфра-М, 2003.

- 240 с.

5. Белолшецкий В.Г. Финансы фирмы: Курс лекций / Под ред. И.П. Мерзлякова. - М.: ИНФРА-М, 1999. - 298 с.

6. Белых Л.П. Основы  финансового рынка. Учебное пособие.  — М.: Финансы, ЮНИТИ, 1999. -231с.

7. Берл Т., Кришнер П. Мгновенный бизнес-план. Пер. с англ. — М.: Цело, 1995. - 79 с.

8. Бланк И.А. Финансовый  менеджмент: Учебный курс. - Киев: Ника-центр, 1999. - 528 с.

9. Бланк И. А. Стратегия  и тактика управления финансами.  — Киев: Ника - центр, 1996. - 534 с.

10. Бреши Р., Майерс С.  Принципы корпоративных финансов. - М.: ЗАО Олимп-Бизнес, 2003.

11. Бригхем Ю., Гапенски Л. Финансовый менеджмент: В 2-х т.

— СПб.: Экономическая школа, 2004. -497 с.

12. Бригхем Ю., Әрхардт М. Финансовый менеджмент. - СПб.: Питер, 2007. - 960 с.

13. ВанХорнДж. К. Основы управления финансами: Пер. с англ. /Гл. ред. серии Я.В. Соколов. -М.: Финансы и статистика, 1996. — 800 с.

14. Гитман Л.Дж., Джон М.Д. Основы инвестирования: Пер. с англ. -М.:Дело, 1997.

15. ГлуховЛДж., Бахрамов Ю.М. Финансовый менеджмент. - СПб.: Специальная литература, 1995. - 429 с.

16. Дюсембаев К. Т., Егембердиева С.К. Аудит и анализ финансовой отчетности. - Алматы: Каржы — Каражат, 2000. — 512 с.

17. ДүйсенбаевК.Ш., Төлегенов Ә.Е., ЖұмагалиеваЖ.Г. Кәсіпорынның царжылъщ жағдайын талдау. - Алматы: Экономика, 2001.

18. Игошин Н.В. Инвестиции. Организация управления и финансирования. - М.: ЮНИТИ, 1999. - 413 с.

19. Ковалев В.В. Введение  в финансовый менеджмент. - М.: Финансы и статистика, 2000. - 768 с.

20. Ковалев В.В. Практикум  по анализу и финансовому менеджменту. — М.: Финансы и статистика, 2006. — 448 с.