Абылай хан
атындағы Халықаралық қатынастар және
Әлем тілдері университеті
Базалық қазақ тілі
Тақырыбы: Қоршаған ортаны қорғау
Орындаған: Әбдіқайыр Ақбала
Қабылдаған: Кыйсыкова Асем
Алматы, 2011
Еліміздегі экологиялық жағдай
Экологиялық қауіпсіздік ұлттық
қауіпсіздіктің негізгі стратегиялық
іргелі бөлігінің бірі болып
табылады. Ол экологиялық теңдестіктің
ьтұрақтылығымен, табиғи ортаға
шектен артық антропогендік әсерлерден
қоғамның қорғалуымен анықталады
Экологиялық қауіпсіздіктің стратегиялық
мақсаты мен міндеттері:
- табиғи ортаның жағдайын бақылайтын біртұтас монитринг жүйесін құру;
- экологиялық бағдарламалар жасау және табиғатты пайдалануды жоспарлау;
- табиғи ортаның жағдайын бағалап, экологиялық аудандастыру;
- біртұтас тавбиғат қорғау заңдар жүйесін құру;
- табиғатты пайдаланудың экономикалық механизмін жетілдіру;
- қоршаған орта жөнініде халықаралық ынтымақтастықты дамыту.
Қазақстан Республикасының қоршаған
ортаны қорғаудың негізгі ұстанымдары
- Адамның өмірі мен денсаулығын қорғаудың басымдылығы, халыққа қолайлы қоршаған ортаны сақтау және қалпына келтіру
- Тұрақты дамуға көшу, адамдардың қазіргі және болашақ ұрпақтарының салауатты және қолайлы қоршаған ортаға деген қажеттерін қанағаттандыру
- Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану және ұдайы ұлғаймалы өсіру, қоршаған ортаны қорғауға экономикалық ынталандыру
- Биологиялық алуан түрлілікті және ғылыми, мәдени тарихи ерекше маңызы бар нысандарды сақтау
- Қоршаған ортаны қорғау туралы заңдар жүйесін қалыптастыру және оардың орындалуын қамтамасыз ету
- Қоршаған ортаға зиян келтірмеу және әсерлерді бағалау
- Халықтық, қоғамдық бірлестіктер мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қоршаған ортаны қорғауға белсенді қатысуы
- қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастық
қорықтар
Қорықтар –
толық жетілдірілген себебі, оған
табиғи комплекс кітееді де, табиғат
ресурстарын шаруашылықта пайдалануға
рұқсат берілмейді.
Белгілі бір шаруашылық
жұмыстарын жүргізе отырып табиғаттың
ерекшк объектілерін қорғауға алынған
жүйені ұйымдастыру түрі – қорғалым болып
табылады.
Табиғи
тіршілік ортасын қорғайтын категориялардың
біріне табиғи (ұлттық) саябақтар
жатады. Олардың негізгі міндеті
– халықты рекрациялық қамтамасыз
ету.
Табиғи
тіршілік орталарын қорғаудың
әр түрлі формаларының ішінен
қорықтардың орны ерекше. Себебі,
қорықтардың алуантүрлілікті қамтамасыз
етуі – басты қағида
болып табылады. Бірақ
жиырмасыншы ғасырдың екінші
жартысында “қорық – өзгермеген
табиғаттың эталоны” деген принцип
бұзылып отыр. Атмосфераның өндірістік
улы қосылыстарымен, радиациялық
ластану, олардың тасымалдануы
– біздің планетамыздың кез
келген бөлігіне міндетті түрде
әсер етеді.
Қазақстан қорықтары
Ақсу-Жабағылы. 1926 жылы құрылған, ертеден келе жатқан
қорық. Талас Алатауының солтүстік-батыс
бөлігін алып жатыр (Оңтүстік Қазақстан
облысы). Ауданы 73 мың га. Территория құрамында
тұрған жерлер жоқ. Физико-географиялық
ерекшеліктеріне байланысты екі бөлікке
бөлінеді. Бес өсімдік белдеулеріне бір
мыңнан астам өсімдіктер, құстардың 130-дан
астам түрлері, сүтқоректілерден арқарлар,
маралдар, суырлар және т.б. кіреді.
Барса-келмес. Арал
теңізінің солтүстік бөлігінде Барса–келмес
аралында орналасқан. 1939 жылы құрылған.
Аралдың ауданы 198 шаршы км. Аралдың флорасына
130-дан астам өсімдіктердің түрлері кіреді.
Жануарлар түрлері көп емес. Сүтқоректілердің
алты түрі, амфибилардың екі түрі және
құстардың 110 түрі тіршілік етеді. Олардың
барлығы 1927 жылы сырттан әкелінген сайғақтар,
қарақұйрықтар, құландар, құм саршұнағынан
басқалары аборигенді түрлер болып табылады.
1931 жылы құрылған. Қостанай
облысының Жетісу ауданында орналасқан.
Ауданы 100 мың га. Қорықта 151 құстардың,
25 сүтқоректілердің, рентициялардың 5
түрі, амфибиялардың 2 және балықтардың
8 түрі кездеседі.
Алматы. 1934 жылы құрылған.
Алматы облысының Шелек ауданында
орналасқан. Іле Алатау жотасының
топырақ жабыны альпілік өсімдіктер
жабыны бар таулы-шалғындық топырағында
жатады. Өсімдіктердің 1300 түрінен
астамы кездеседі. Жануарлар әлеміне
құстардың 200 түрі, сүтқоректілердің
62, амфибиялардың 3 түрі, рентилиялардың
16 және балықтардың 8 түрі кіреді.
Наурызым
Алматы
1958 жылы құрылған. Ауданы 237 мың га.
Ақмола облысының Қорғалжын ауданында
орналасқан. Қорық Қоорғалжын қорықтық
аңшылық шаруашылығымен байланысты.
Қорықта ғылыми-зерттеу жұмыстары
жүргізіледі. Әлем Қорғалжын көлдерінің
тізбегі қызғылт фламинго популяцияларының
ұя салуының ең солтүстік орны
болып табылады. Су құстарының
табиғи резерваты ретінде маңызы
зор.
1976 жылы құрылған. 71 мың га
территорияны алып жатыр, оның
44 мың га-ын Марқакөл көлі алып
жатыр. Қорық территориясына Азутау
жотасының солтүстік беткейлері
және Күршім тау жотасының
оңтүстігі кіреді. Марқакөл ойпатының
өсімдіктер жабыны өте бай
және алуантүрлі. Оның құрамына
жоғары сатыдағы өсімдіктердің
бір мыңнан астам түрлері кіреді.
Жануалар дүниесі өте бай, құстардың
232 түрі мекендейді, олардың 125 түтрі
ұя салады.
Қорғалжын
Марқакөл
Мемлекеттік
табиғат ескеркіштері
Мемлекеттік табиғат ескерткіштеріне
айрықша негілі немесе белгілі
бір жерге тән, ғылыми, мәдени-таныимдық
және денсаулық сақтау тұрғысынан
бағалы табиғат объектілері кіреді.
Оларға: ормандар, көлдер, жазықтар
мен жағалаулардың бөліктері,
тау, сарқырамалар, сирек географиялық
жыныстар, үңгірлер, әсем жартастатр
және т.б. жатады. Табиғат ескеркіштеріне,
сонымен қатар, жасанды шығу тегі бар табиғат
объектілері – ертеден келе жатқан аллеялар
мен саябақтарды және т.б. жатқызуға болады.