Ипотекалык несие

 Ипотекалық  несиелеу объектілері болатындар:

- Тұрғын  үй салуға арналған жерді сатып  алу және жабдықтау;

- Ғимараттың  салынуы;

- Тұрғын  үйді сатып алу.

 Несиелеу  объектісіне байланысты банктер  тұрғын үй несиесін үш түрге  бөледі:

- Жер  несиесі;

- Құрылыс  несиесі;

- Тұрғын  үйді сатып алуға арналған  несие.

 Құрылыс  несиесін беру жөніндегі шешім  қарыз алушының өтініші бойынша  банк-кредитормен қабылданады.

 Несие  беруші банк өтінішті қарастырған  уақытта қарыз алушының несиені  қайтару қабілетілігіне, қаржылық  тұрақтылығына комплекстік анализ  жасайды; құрылыс бюджетін бағалайды;  ғимараттың салынған жерінің  нарыққа қажеттілігі.

 Банк  пен қараз алушының қарым-қатынастарын анықтайтын негізгі құжаттары ретінде несиелік келісім шарт пен кепілзат жөніндегі келісім шарт болады.

 Несиелік  келісім шартта ссуданы алу  мақсаты, мерзімі мен несие  мөлшері, несиені беру және  өтеу тізімі, пайыздық ставка  және оның өзгеруінің шарттары, қарыз алушының несиелік міндеттемелерін қамтамасыз етілуі, ссуданы сақтандыру шарттары, несиені мақсатты пайдалануының және қамтамасыз етілгендігінің тексеру әдістері мен формалары, мақсатты емес пайдаланудың және уақытылы өтілмеуі жағдайындағы қолданылатын санкциялары, айыптарды төлейдің мөлшері мен тізімі, келісім шартты бұзу тізімі қарастырылады.

 Негізгі  қарыздың соммасын және пайыздарын  толық өтеуге дейін қарыз алушы  банктің келісімінсіз үшінші  тұлғаға қозғалмайтын мүлікті  бере немесе сата алмайды. Қарыз алушының несиені қайтара алмай қалған жағдайда банктің шығындарын өтеу үшін мүлікке қолданылатын өндіріп алу айналысы жүзеге асады.

 Тұрғын  үй сатып алу үшін берілетін  несиенің беру шарттары мен  схемасы банк пен қарыз алушының  келісімі арқылы жүреді. Несиелеу инструменті ретінде ауыспалы пайыздық ставкасының қолданылуы, негізгі қарыздық сомасын индекстеу, қарыз алушының төлемінің мерзімін ұзарту болады. Несиенің түріне байланысты кепілзат жөніндегі келісім шартта несиенің формасы, мөлшері және несиенің кепілзатпен қамтамасыз етілгені қарастырылады.

3.2. АҚ  «Қазақстан Ипотекалық Компаниясының  қаржы нарығына шығуы.

 Көптеген  қазақстандықтар өздерінің тұрғын  үй мәселелерін ипотекалық несиелердің  қолайлылығының артуы арқасында  шешуде. Ипотекалық бизнестің Қазақстандағы қарқынды дамуы төрт жыл бұрын басталды, ал мұның алғы шарты болып қаржы нарығында «Қазақстан Ипотекалық Компаниясы» Акционерлік қоғамының пайда болуы табылады. Оны 2000 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ҚР- дағы тұрғын үй құрылысына ұзақ мерзімді несие беру және ипотекалық несие беру жүйесін дамыту концепциясын жүзеге асыру мақсатында құрған.

 Ел  экономикасының өсуінің жалпы  тұрақтылығы, ішкі инвестициялық  базаны кеңейту, сондай-ақ ипотекалық  облигацияларды шығару нәтижесінде ипотекалық несие беруді дамыту үшін тартылатын инвестициялардың құнын азайтуға қол жеткізілді. Өз кезегінде бұл ипотекалық несиелер бойынша сыйақы ставкаларын біршама азайтуға және ҚИК бағдарламасы бойынша халыққа несиелердің қолайлы болуын көтеруге жол берді.

 «ҚИК»  АҚ қызметі банктердің арасындағы  бәсекелестіктің өсуіне ықпал  етті, ал бұл өз кезегінде несиелерді  беру жағдайларын жақсартуға  ықпал етіп, Қазақстан халқының  көп бөлігінің несиелерді пайдалануына  мүмкіндік берді.Мысалы, 2001 жылдың басында несиелер 3 жылдан аспайтын мерзімге ғана берілді, ал несиелер бойынша жылдық 28% жетті. «ҚИК» АҚ құрылған күннен бастап сыйақы ставкасы жылдық 18-19%, ал несие беру мерзімі 10 жылға өзгерді. Бүгінгі таңда несие беру мерзімі 20 жылға дейін ұзартылды, ал ставкалары жылдық 13,5% төмендеді.

 «ҚИК»  АҚ Арнайы бағдарламаның шеңберінде 146100 млн. теңге; 2005 жылы -34,9 млрд. Теңге, 2006-2007 жылдарда -111,2 млрд. Теңге шамасындағы  сомаға ипотекалық облигацияларды  шығаруды және таратуды жоспарлайды. 2005-2007 жылдарда ҚИК облигациялары нарықтағы бүгінгі ақуалды түбегейлі өзгертеді деп пайымдауға болады.

3.3. Тұрғын  үй құрылысын дамыту жөніндегі  Мемлекеттік бағдарлама бойынша  ұсынылатын бағасы төмен тұрғын  үй

 Қаржы  жүйесінің дамуы, қаржы нарығындағы  жағдайдың жақсаруы, ипотекалық несиелендіру көлемдерінің көбеюі несие бойынша төленетін сыйақы мөлшерлемесінің төмендеуіне әкелді. Осы жүйені енгізіп дамыту арқылы халық ұзақ мерзімді ипотекалық несие түрінде берілген қаржыға бастапқы, сондай-ақ екінші нарықта да дайын тұрғын үй сатып алу, сонымен қатар үй салу және жөндеу мүмкіндігіне ие болады.

 Қазақстан  Республикасы Үкіметінің бұл  бағыттағы жұмысының бірінші  сатысы 2000 жылдың 21 тамызында шыққан 1290 Қаулысы арқылы Қазақстан Республикасында  Тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімге қаржыландыру және ипотекалық несие беру жүйесін дамыту концепциясын қабылдау болып табылады.