Халықаралық капитал

 
 
 
 

Жоспар : 
 
 
 

      Кіріспе : 

1. Халықаралық капитал қозғалысының динамикасы және қазіргі  замаңғы масштабтары. 

 

2. Халықаралық капитал қозғалысының формалары.

 

    3.Қоржынды инвестициялар 

  Қорытынды   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе 

    Қазақстан Республикасы экономикалық салаларын дамытудың негізгі бағыттарын анықтай отырып, экономикалық дамудың концепциясы және модельдерін таңдады.  Экономиканың нарықтық қатынастарға өтуі кезінде кәсіпорындардың тәуелсіздігін, олардың экономикалық және құқықтық жауапкершіліктерін, шаруашылық субъектісінің қаржылық тұрақтылығы мәнінің өзгерісін негізге алды.

    Нарықтық  экономика жағдайында мақта өңдеу  кәсіпорындарының қаржылық өмірінде күрделі  өзгерістер жүруде. Қаржы жұмыстарын ұйымдастырудың бұрынғы тәсілдері  жаңа тәсілдермен сәйкес келмеді, кәсіпорындардың қаржылық қызметтерінің алдына жаңа талаптар қойыла бастады. Оның маңызды себептерінің бірі экономиканың нақты секторларындағы реформаның «тежелуі».

    Мақта өңдеу кәсіпорындары басшылары  мен менеджерлері алдында  қаржы  ресрстарын тиімді пайдалану мәселесіне көбірек көңіл бөліне бастады. Өйткені кәсіпорындар қызметін жоспарлауға алдын қолданылған көрсеткіштер мен процедуралардың, мысалы, өндірілген өнімнің көлемінің құнының өнімнің өзіндік құнының жоғары болуы салдарынан жеңісті бәсекелестікке әкелмейтіндігі анықталады  және   бәсекелестердің  пайда болуы  дәстүрлі пайданы алуға кедергі келтіріп қана қоймайды, сонымен қатар кей жағдайларда пайданы ең төменгі деңгейге дейін жеткізеді.

      Кәсіпорында басқару жүйесін  жетілдіру, шығындарды төмендету, қаржы ресурстарын тиімді пайдалануды басқарудың қажеттілігін кәсіпорын басшылары мен менеджерлері тез түсінеді. Бұл жерде туындайтын мәселе біреу ғана, ол осы шараларды қалай жүзеге асыру жолдарын қарастыруды талап ету, есептеу жолдарын жетілдіру. Өнімнің өзіндік құнын есептеу жолдарын жетілдіру, қолда бар қорылар бар жағдайында  сатып алу көлемін қалай жоспарлау керек, қандай процестерді жетілдіруге ең алдымен қаражаттарды инвестициялау керек және т.б.  осындай басты мәселелерді шешу диссертациялық жұмыстың негізгі өзекті мәселесі болып отыр.

    Сонымен қатар, кәсіпорында әртүрлі деңгейдегі менеджерлерге нарықтың күшейген бәсекелестік жағдайында  басқарушылық шешімді  қабылдауға мүмкіндік беретін, қаржы  ресурстарын басқару жүйесін  жасаудың объективті қажеттілігі де бар. Мәселенің өзектілігі Қазақстанның жеке меншік иелігіндегі және өз қызметінің ерекше салалық, өндірістік және технологиялық ерекшеліктеріне ие, мақта тазалау өнеркәсібінің кәсіпорындары үшін оның жеткіліксіз жасалуымен күшейеді. Аталған жағдайлар диссертациялық зерттеу тақырыбы ретінде қаржы ресурстарын басқаруды қалыптастырудың экономикалық механизмін мақта тазалау кәсіпорындарында ұйымдастыру, оның өзекті мәселелерін таңдауды анықтады. 
 
 
 

1. Халықаралық капитал қозғалысының динамикасы және қазіргі замаңғы масштабтары.

 

   Нарықтық  экономиканың  тиімді қызмет етуінің  қажетті шарттарының біріне: өндіріс  факторларының қозғалысы; олардың  неғұрлым жоғары табыс деңгейін іздеумен, саладан салаға өту қабілеті жатады.

     Негізінен халықаралық тауар қозғалысы мен өндіріс факторларының халықаралық  қозғалысы, бірін бірі  алмастыра алады. Айталық капитал шығыны көп ел, не капиталды көп қажет ететін тауарларды, не капиталдың өзін экспорттай алады. Ал еңбек шығыны көп ел, еңбекті көп қажет ететін тауарларды экспорттай алады немесе оның азаматтары шетелге барып, сонда жұмыс істей алады. Өндіріс факторларының халықаралық қозғалысы тауарлардың халықаралық сауда – саттығы бағынатын заңдарға бағынады: өндіріс факторлары олар үшін көп төлейтін елдерге орын ауыстырады(% - қ ставкасы жоғары, еңбекақы мен лицензиялық төлемдер жоғары).

     Өндіріс факторларының халықаралық шоғырлануы, тәртіп бойынша, тауарлар мен қызметтер  саудасына қарағанда, одан да бетер  қатаң шектеулерге алатын мемлекетпен  жасанды түрде шектелетінін айта кету керек. Бұл өндіріс факторларының елден – елге орын ауыстыруы тек эелнлмикалық емес, сондай – ақ саяси - әлеуметтік мәселелрдің туындауымен түсіндіріледі.             

 Қазақстан  Республикасының әлемдік экономикалық  қоғамдастыққа тең құқықты мүше ел болып кіруі одан, яғни, Қазақстан Республикасынан басқа  елдердегі халықаралық,  қаржы капиталының, либерализациялық қозғалысын оқып үйренуді талап етуі.             

 Қазіргі таңда  мұның маңызы өте зор. өйткені,  ұлттық экономиканың дамуына  әсер ететін әлемдегі шаруашылық факторларын білуіміз қажет. Сонда ғана экономикалық өсу болады.             

 Зор макроэкономикалық  мақсатқа жету үшін халықаралық  қаржы мен әлемдік экономиканың  глобализациялық және либерализациялық  процесіне қосулу керек.             

 Халықаралық  қаржыны либерализациялау үшін елде әр түрлі реформалар жүргізу қажет. Мұндай реформалардың әр елде өз ерекшеліктері бар. Және бірнеше сатыдан тұрады.

     Халықаралық қаржы капиталының нарығында  шекара деген болмайды, күндіз-түні әр түрлі операциялар жүргізіліп, жетекші елдердің валюталары қолданыла бастады.                           

1950жылдан бастап  АҚШ қаржы капиталы қозғалысын  қадағалауды жойдырды. 1960 жылдарға  дейін АҚШ жетекші әлемдік  орталық болып келді, кейін  жетекші орталық Батыс еуропаға, Японияға ауысты.             

 әлемдік халықаралық  қаржы капиталының қозғалысының Iы ролді қаржы жүйесіне әкелді. Әлемде ең алғаш қаржы орталығының  пайда болуы ақшасы көптүрлі  жаңа қаржы көздерін ашты. 

2. Халықаралық капитал қозғалысының формалары.

 

Капиталдың  халықаралық қозғалысы.

     Капитал тауарды өндіруге қажетті жұмсалатын өндіріс факторларының бірі болып  табылады және материалдық игіліктерді  құру үшін қажетті өндіруші, ақшалай  және тауар  формаларындағы  барлық жинақталған қаражат қорларын білдіреді. Халықаралық капитал қозғалысы басқа елдерде экономикалық тұрғыдан тиімді  тауарларды өндіру үшін алғышарт болып табылатын түрлі елдерде капиталдың тарихи  түрде қалыптасқан,  шоғырлануы сияқты,  өндіріс факторларының  бірі ретінде халықаралық бөлуге негізделген.

     Вальрас ережесі

     Халықаралық сауданы  қарастыра отырып, біз импортты  қаржыландырудың жалғыз көзі экспорт деп болжадық. Яғни, шетелден бір нәрсе сатып алу үшін, ел шетелге тауар немесе қызмет сатуы керек.  Нақты өмірде шетелден келетін капитал ағыны сияқты аса маңызды қаржыландырудың көзі бар. Ел халықаралық займ беріп, оны ала алады, шетелге кәсіпкерлік капиталды инвестициялай алады. Швейцар экономисті және математик Леон Вальрас кез – келген мемлекеттің  халықаралық  төлем  позициясын талдау негізіне айналған ережесін ойлап тапты.

     Вальрас ережесі – ел импортының құны активтерді таза шетелдік сату мен экспорт құнының сомасына және олвр бойынша проценттерге тең.

      

     IM = X + NA + NR 

     Мұнда IM импорт, X экспорт, NA активтердің таза сатылымы(шетелдіктерге сатылған және олардан сатып алынға активтер құнындағы айырмашылық), NR таза пайыздық төлемдер(шетелден алынған капиталдың пайыз құны мен шетелдіктерге төленшен капиталдың пайыз құнының арасындағы айырмашылық).

     Кез – келген  формаларда активтерді сату (меншік құқығы, құнды қағаздар, алтын, т.б.) елге капиталдың келіп құйылуын білдіреді. Пайыздарды төлеу бұрын алынған капиталды пайдаланғаны үшін төлемді білдіреді. Бүгінгі күні неғұрлым активтерді сату көлемі  көп болса, соғұрлым болашақта тартылған капитал бойынша % - ды төлеу көлемі  жоғары болады.  Сәйкесінше активтердің таза сатылымы (NA) неғұрлым көп болса, соғұрлым  болашақта алынатын таза % - р (NR)  көлемі төмен болады.

     Өндіріс  факторы ретінде халықаралық  капитал қозғалысы  түрлі нақты  формаларға ие болады.  
 
 

Тікелей шетелдік инвестициялар  - бір ел резидентінің басқа ел резиденті кәсіпорнына  ұзақ мерзімді  қызығушылық тудыруы.  Тікелей инвестициялар құрылымы:

• Компанияладың шетелге меншік капиталын салуы
• Пайданы қайта инвестициялау
• Ішкі корпорациялық аударымдар.

     Тікелей шетел инвестицияларының себептері: 

 
 
 
 
 

3.Қоржынды инвестициялар: 

     Қоржынды  инвестициялар:

     Соңғы жылдарды халықаралық қоржынды инвестициялар  көлемі айтарлықтай өскен. Әлемнің неғұрлым дамыған елдерінде ЖҰӨ - ң 10% құраған құнды қағаздармен жасалған  халықаралық  операциялар құндық көлемі бойынша 100% дейін өсен.

     Қоржынды  инвестициялар – инвесторға инвестициялау  объектісіне нақты бақылау жүргізу  құқығын  бермейтін  шетел құнды қағаздарына капитал салымы. Олар мынадай инвестицияларға бөлінеді: 
 
 
 
 

       
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Қорытыныды: 

    Қаржылық  ресурстар мен капитал фирманың қаржыларын зерттеудің басты объектісі  болып табылады. Реттелетін нарық  жағдайында «капитал» түсінігі қолданылады, ол қаржыгерлер үшін  фирманың жаңа кірістерін алу мақсатында үнемі әсер етуге болатын нақты объект болып саналады. Осы сапада капитал тәжірибелік қаржыгер үшін - өндірістің объективті факторы. Осылайша капитал - фирма арқылы айналымға салынған және осы айналымнан кіріс әкелетін қаржы ресурстарының бөлігі. Осы мағынада капитал қаржы ресурстарының айналған формасы ретінде болады.

    Инвестициялар бойынша шешім қабылдау ең маңыздысы  және сол уақытта кәсіпорынның қаржы  ресуртсарын басқару процесінің алғашқы құрамдастары болады, өйткені  олардың маңызды көлемін айналымнан ұзақ уақыт аралығына алады. Кәсіпорынның қаржы ресурстарын басқарудың тиімділігін бағалау маңызды дәрежеде активтерге инвестициялаудың тиімділігін бағалаумен ұштасады, өйткені бұл инвестициялар қаржылық ресурстармен - меншікті және тартылған ресурстармен қамтамасыз етіледі. Және керісінше, қаржы ресурстарының мәнінен олардың негізгі тағайындалуының - қайта өндірістің қажеттіліктерін тұтас қаржыландыру мен бөлшекті түрде кеңейтілген қайта өндірісті қаржыландыру болып табылатындығын көреміз. Сондықтан ойлап қарасақ  қаржы ресурстарын пайдалану тиімділігі оларды инвестициялау тиімділігне шартталғанын байқаймыз. Басқаша айтқанда инвестициялар қаржы ресурстарының мәнін сипаттайтын процессретінде,  кеңейтілген қайта өндіріс процесінде іскерлік қатынастардың метриалды ұстаушылары ретінде  болады.  Қаржы нарығының тұрақтылығына, маңызды қаржылық тәуекелдерге, нарықтық экономикасы дамыған елдерде қабылданған инвестицияның тиімділігін бағалаудың тәсілдері Қазақстанда бірқатар ерекшеліктерге ие болды, олар  әрекеттегі пайыздық ставкалар, кәсіпорынның капитал құрылымының әр түрлі макроэкономикалық циклдардағы серпіні, бірқатар факторлар қатынасында инфляция көрсеткіштерін есептеуде есепке алудың қажеттілігімен байланысты.