Мемлекеттік шағын бизнесті қолдау саясаты және оны іске асыру мәселелері

   Шағын және орта бизнес кәсіпорындарында жүргізілетін тиімді басқару осы саланың жоғарғы  қарқынды дамуына жағымды әсер береді. Өз кезегінде өркендеп жатқан шағын  бизнес, жалпы ел экономикасының дамуында негізгі тірек болады.

   Қазіргі кезде Қазақстан экономикасы  үшін кәсіпорындардың шаруашылық тәуелсіздігін  қамтамасыз ету аса маңызды. Бұдан  шаруашылық нысандары қызметінің тиімділігін  өсіруге әрекеттесетін, түрлі өзгермелі жағдайларда тұрақтылық пен қаржылық дербестікті сақтауға көмектесетін басқару сфераларына қызығушылық туындайды. Сондықтан тиімді басқару шешімдерін өңдеу және жүзеге асыру нәтижесінде жағымды сапа мен болжамды қасиеттерге жетуге бағытталған қызмет басымды болып табылатыны сөзсіз.

   Бүгінгі таңда, еліміздегі шағын және орта кәсіпкерліктің бастан кешіп отырған қиыншылықтарына  қарамастан, ол экономиканың серпінді дамып келе жатқан бөлігі болып отыр. Ең бастысы: шағын кәсіпкерлік субъектілерінің  саны өсіп келеді. Өсім соншалықты жоғары емес, небары пайыздың бөлшегі ғана. Дегенмен, өсім бар. Қазірдің өзінде, шағын және орта бизнес Қазақстанның бүгінігі экономикасында лайықты орынды иемденуде.

   Республикада  шағын бизнесті дамыту жолындағы  көптеген кедергілер бүгінгі күні жойылып жатқандығын атай кеткен жөн. Алайда, шағын бизнестің дамуына тежеу болатын күрделі проблемалар әлі де баршылық. Бүгінгі негізгі проблемалар: несие алу мүмкіндігінің шектеулілігі; шағын бизнесті қолдау және қорғау жөніндегі заңдық базаның жетілмеуі; шағын бизнесті қолдау және қорғау инфрақұрылымының әлсіздігі; несиенің қысқа мерзімге ғана берілуі және несие пайызының жоғары болуы; несие беру құжаттарының тым күрделілігі; білікті кадрлардың жетіспеушілігі; мемлекеттік құзырлы органдар тарапынан тексерушіліктің жиілілігі.

   Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерлікті  дамыту мен қолдаудың мемлекеттік  бағдарламасы шеңберінде кешенді шаралар  белгіленген. Бағдарламада шағын кәсіпкерлікті  тұрақты дамытуды қамтамасыз ету, экономикада  оның үлесін ұлғайту, жаңа жұмыс орындарының санын арттыру, айқын бәсекелестік ортаны құру, қоғамның орташа табы ретінде меншік иелерінің бұқаралық тобын қалыптастыру көзделген. Бағдарламаның жүзеге асуы келесі міндеттерді шешуі тиіс: ұтымды нарықтық инфрақұрылымды қалыптастырып, дамыту; салалық министрліктердің өндірісте, инновацияда және басқа салада шағын бизнесті дамытуға қолдау көрсету; несие беру ісіне жеке сектордың араласуы; шағын бизнесті қолдау аясындағы нормативтік-құқықтық актілерді жетілдіру; сақтандыру жүйесін ұйымдастыру...

   Жоғарыда  айтылған іс-шаралардың барлығы шағын  кәсіпорындардың дамып, жетілуіне  мемлекеттің ықпал етуін сипаттайды. Бірақта, бүгінгі таңда шағын  және орта кәсіпкерлікті өркендету  ондағы басқару механизмдерін жетілдіру  қажеттілігі туындап отырғандығы айқындалуда. Шағын бизнес шаруашылық субъектілерінің басшыларына, менеджерлеріне мемлекет тарапынан көрсетіліп жатқан қолдаушылық пен демеушілікті өз кәсіпорындары деңгейінде тиімді, ұтымды түрде қолданып, негізігі мақсаттарына жетудегі алға қарай жылдам қадам жасағандары жөн. Шағын бизнес менеджерлеріне қойылатын талаптар келесідей сипатта болу керек: басқарушы – менеджерлердің жоғарғы білімді маман болуы; менеджерлердің өз кәсіпорындарында басқару механизмдері мен тәсілдерінің оңтайлысын қолдана білу; басқарудың, жоспарлаудың икемді түрін қолдана білу; негізгі мақсатқа жетуде іс-шараларды тиімді ұйымдастыра білу қабілеттілігі және т.б.

   Шағын бизнес кәсіпорындарында жүргізілетін тиімді басқару осы саланың жоғарғы  қарқында дамуына жағымды әсерін берері сөзсіз. Өз кезегінде өркендеп жатқан шағын бизнес, жалпы ел экономикасының дамуында негізгі тірек болатынына еш күмән жоқ.

   Тәуелсіздіктің 16 жыл ағымында Қазақстандағы бизнес “өз аяғына нық тұрды”, өзіне  табысты экономиканың секторларын  айқындап, ірі, орта және шағын болып тарамдалуда. Елімізде бәсекеге қабілеті тиімді экономиканы туындатып, өркендететін, дамытатын сектор, ол-шағын бизнес болып саналады. Осы саланың оңтайлы дамуы үшін оны жүргізудің, әрекеттендірудің жаңа құралдары мен тәсілдемелерін, жаңа “қуыстарын” айқындау қажет, сонымен қатар осы үрдістің дұрыс іске асуын қамтамасыз ететін басқару жүйесін құру қажет. 
 
 
 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Аменова С.С. “Шағын және орта бизнесті басқару”;
2. Үмбеталиев А.Д. “Салық және салық салу”;
3. Ермекбаева Б.Ж. “Салықтар және салық салу”;
4. Шоқаманов “Қазақстандағы шағын бизнес”;
5. Бердалиев К.Б. “Қазақстан экономикасын басқару негіздері” Алматы 2001ж.;
6. Каренов Р.С., Қазбеков Т.Б., Темирбаева Д.М. «Жаңа енгізілімдер менеджементі»;
7. «Қазақстандағы шағын бизнес» Шоқаманов Ю.Д. редак. 2000-2005 ж.ж. статиялар жинағы;
8. Статестический пресс-бюллетень, 2005г., №1. Под ред. Шокаманова Ю.
9. Зайченко Л., Кутейников А. «Малые наукоемкие фирмы»/ Вопросы экономики;
10. Иванова Н. «Малый иновационный бизнес в странах развитой рыночной экономики»/ Экономический журнал;
11. Каренов Р.С., Шаекина Ж.М. «Рыночные методы хозяйствования в экономике Казахстана»;
12. “Шағын кәсіпкерлікті қолдау және қорғау туралы” ҚР Заңы. №154  4 шілде 1992 ж.;
13. ҚР 2001-2002 ж.ж. шағын кәсіпкерлігінің дамуын қолдау жөніндегі мемлекеттік бағдарлама;
14. ҚР 1997-2000ж.ж. шағын кәсіпкерлігінің дамуын қолдау жөніндегі мемлекеттік бағдарлама.