Маркетинг кызметін жетілдіру

2.2. АБДИ АҚ. қаржылық-экономикалық талдау.

2.2. АБДИ АҚ. қаржылық-экономикалық талдау.

4-ші  кесте. АБДИ.А.Қ.-ның техникалық-эканомикалық көрсеткіштері.

                  Бұл кестеде көріп отырғанымыз АБДИ Акционерлік Қоғамына қаржылық –эканомикалық көрсеткіштеріне талдау жасау. Мақсаты: ағымдағы жылмен базистегі жылдың көрсеткіштерін салыстыру арқылы , қай жылы АБДИ компаниясы тиімді жұмыс жасағандығын анықтау.

    Кестенің негізгі элементтеріне  1-ші нөмір берілген. Бұл нөмірлер көрсеткіштердің тізбекті ретін көрсетеді. 2-ші элемент кәсіпорынға талдау жасалатын көрсеткіштер. 3-ші элемент базистегі жыл. 4-ші элемент ағымдағы жыл. 5-ші элемент ауытқу көрсеткіші,ағымдағы жылмен базистегі жылды салыстыру арқылы көрсеткіштердің өсуін немесе кемуін анықтау. 6-шы элемент көрсеткіштердің ауытқуын пайыз ретінде көрсетілуі.

    Бұл кестеде 1-ші тұрған көрсеткіш  өнімді өткізуден түскен табыс 2009-шы жылы 802456789 теңгені , 2010-шы жылы 750123654 теңгені құрады.2009-шы жылы кәсіпорынның 2010-шы жылға қарағанда тиімді жұмыс атқарғаны көрініп тұр.Ауытқу көрсеткішінде -52333135-ке кеміп тұр, ал пайыздық мөлшері 93,5-ті құрап тұр, себебі ағымдағы жылға қарағанда базистік жылдың табысы көп болып тұр.

      2-ші тұрған көрсеткіш өткізілген өнімнің өзіндік құны. Бұл жерде АБДИ компаниясы ағымдағы жылы қаржылық көрсеткіштері жоғары мәнді көрсетіп тұр. 2009-шы жылғы көрсеткіште 467217646,5 теңгенің сомасы болса 2010-шы жылғы көрсеткіште 588816893 теңгені құрап , ауытқу 91599246,53 теңгені көрсетіп, 119,3 пайызды көрсетті.Яғни, базистегі жылына қарағанда ағымдағы жылы АБДИ компаниясы үшін табысты болды деп айтуға болады.

    3-ші көрсеткіш жалпы табыс.  Бұл әлі бөлінбеген, міндетті  төлемдер алынбаған жиынтық табыс деп түсінуге болады. Жалпы табысты анықтау үшін өткізілген өнімнің өзіндік құнынан өнімді өткізуден түскен табысты алғанға тең. Жалпы табыс бойынша талдау жасалатын болса келесі сандарды аламыз. 2009-шы жылы 335239142,5 теңге болса, 2010-шы жылы 191306761 теңгені құрады да,ауытқу көрсеткіші-143932381,5 теңгеге азайып, 57,1 пайызды құрап отыр.Ағымдағы көрсеткіштің төмендеп кеткен себебі өткізілген өнімнің өзіндік құнының жоғары болуы әсер етіп тұр.

    4-ші көрсеткіштің, яғни кезең  шығындары осы кездегі шығындарының  жиынтығы. 2009-шы жылы 126600974,9 теңгені, 2010-шы жылы 86291669,28 теңге, ағымдағы көрсеткіш -40309305,63 теңгені,паиыздық көрсеткіш 68,2-ні құрады.

    Негізгі қызметтен түскен табысты  анықтау үшін , жалпы табыстан  кезең шығындарын алып тастағаннан  қалған табысты айтамыз.Бұл, тікелей өнім өндіру мен қызмет көрсетуден түскен түсім немесе табыс. 2009-шы  жылы - 208638167,6 теңгені , 2010-шы жылы 105015091,7 теңгені, ауытқу -103623075,9 теңгені, 50,3 пайызды көрсетеді.2010 шы жылы АБДИ А.Қ. қызыметі тұрақты түрде төмендегенін көрсетеді. Жалпы табыс ағымдағы жылы кезең шығындарынан үлкен, ал базистік жылы әлде қайда төмен болып тұр, соның себебінен базйсті жылы негізгі қызметтен түскен табыс жоғарылауға ұшырап тұр.

   6-шы көрсеткіш негізгі емес қызметтен түскен табыс.Бұл,АБДИ компаниясының қосымша және жанама қызыметтеріненінен түскен табыстарынан қалыптасады және өнімді өндіру процесіне ешқандай қатынасы болмайды. Ескере кететін нәрсе негізгі емес қызметтен түскен табыстарға жататындар:

    1)Көмекші, қосалқы, өндірістерінің өнімін, қызметін өткізуден түскен табыс, алып-сатудан  түскен табыс.

    2)Негізгі құралдарды, материялдық емес активтерді сатудан түскен табыс.

    3)Бірлескен кәсіпорынға қатысу, , құнды қағаздарды сатып-алу, олардан түскен дивиденттер.

    4)Ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді қаржы салымдарынан түскен және несие беруден түскен табыс.

    5)Мүлікті жалға беруден, сауда нүктелерін ашудан түскен табыстарданқұралады.

2009-шы жылы -27007145,75 теңге, 2010-шы жылы 147388254,4 теңге болып, ауытқу көрсеткіші 174395400,1 ге өсіп тұрғанын көреміз. Яғни, 2010-шы жылғы негізгі емес қызметтен түскен табыс мөлшері өте жоғары .  7-ші көрсеткіш салық салынғанға дейінгі жиынтық табыс. Салық салынғанға дейінгі табысты есептеу үшін негізгі қызметтен түскен табыспен , негізгі емес қызметтен түскен табыстан алынған сомаға тең болады. Көрсеткішті талдар болсақ 2009-шы жылғы көрсеткіш бойынша 181631021,9 теңгеге жетсе, ал 2010-шы жылы 252403346,1 теңге болып, ағымдағы көрсеткіш мәні 70772324,19-ға жетіп, ауытқу 139,0 пайызды көрсетеді. Негізгі қызметтен түскен табыс көп мөлшерде болып тұр.

    8-інші көрсеткіш таза табыс.  Өнімді өткізуден түскен табыстытан  аламыз өткізілген өнімнің өзіндік  құнын, одан шыққан мәні жалпы  табыстан аламыз кезең шығындарын , сол кезде шыққан негізгі қызметтен түскен табысты , негізгі емес қызметтен түскен табысқа қосамыз, одан шыққан мәннен аламыз корпаративті табысты, яғни 30 пайызды шегереміз.Осы процестен өткеннен кейін таза табыс мәні шығады. Таза табыс 2009-шы жылы 127143707 теңгені құрайды да,  2010-шы жылы 176681488,5 теңгені беріп, ауытқу мәні 49537781,48теңгеге шығып, 139,0 пайызды құрады. 2010-шы жылы АБДИ компаниясы өлен жетістіктерге жеткенін көреміз. Таза табыс кәсіпорынның соңғы тапқан табысын сипаттап, акционерлерге дивидент ретінде, акция өлшеріне байланысты бөлініп беріледі

      АБДИ компаниясында 2009-шы жылдан 2010-шы жылы персоналдар саны төмендегенін көріп тұрмыз. 2010-шы жылы жұмыскерлер саны 630 адамды, жұмысшылар саны 504 адамды құраса, 2010-шы жылы 560 адам жұмыскер қатарында , 440 адам жұмысшылар қатарында іс атқарған . Бұл жерден көріп отырғанымыз 2010-шы жылы персоналдар саны қысқартылған екендігін көріп отырмыз .АБДИ компаниясы персоналдар санын қысқарту стратегиясын қолданған. Жұмысшы мен жұмыскердің айырмашылығы бар . Жұмысшы – тікелей өнім өндіруге қатысатын , технологиялық қызметпен айналысатын , яғни еңбек заттарының түрін , құрлысын , физикалық , химиялық және өзгеде сипатын өзгертумен айналысатын персонал. Жұмыскер - өндіріс цехтарында құрал – жабдықтармен жұмыс орындарында көмек көрсетумен және көмекші цехтармен қоймада шаруашылық жұмыстарды істейтін персоналдар саны .

    Келесі көрсеткіш орташа жылдық құны .Негізгі құралдардың орташа жылдық құны – деп негізгі құралдардың жыл басындағы сомасын қосамыз негізгі құралдардың енгізілуі көбейтемізістелінген уақытқа бөлеміз есептік кезеңге аламыз негізгі құралдардың шығуына , бөлеміз есептік кезеңге .Бұл көрсеткіш менде 2008-ші жылы 166713527 теңгені көрсетіп тұр , ал 2010- шы жылы 16501444 теңгені құрады да ,ауытқу көрсеткіштері -17125 теңгеге азайып , 99,0 пайызға тең болып тұр , себебі 2009 -шы жылғы негізгі құралдардың сомасы өлкен болғандықтан . Негізгі құралдарға ұзақ мерзім бойы жұмыс жасайтын , бір жылдан артық мерзімде , өзінің натуралдық заттай түрін толық сақтайтын , өзінің құнын дайын өнімге  немесе көрсетілген қызметтен амортизациялық аударым арқылы шығаратын еңбек құралдарының жиынтығы. 

 2.3. Фирмадағы маркетингтік жоспарлау.

         Көптеген фирмалар көп жылдарға арналған жоспарсыз жұмыс істейді. Жаңа фирма басшыларының ондай жоспар құрастырыруға уақыты болмауы мүмкін. Ал бұрыннан келе жатқан фирма басшыларының көпшілігі  жоспарсыз-ақ жұмыс жүргізуге болады деп ойлайды. Өйткені олардың ойы бойынша нарықтағы жағдай тез өзгеріп жатады. Сондықтан жоспармен бәрін қамту мүмкін емес, жоспарға кеткен шығын босқа қалады деп өздерін ақтауға тырысады. Осы тәрізді себептерге байланысты көптеген фирмалар көп жылдарға арналған жоспарлау жұмысын жүргізбейді. Ал шындығына келетін болсақ, тәжірибе көрсетіп отырғандай келешекке арналған жоспарлау көптеген жеміс береді. Мелвилк Бринч жоспарлаудың төмендегі жақтарын атап көрсеткен:

        1) Келешекке арналған жоспарлау фирма басшыларын іс келешегін алыстан ойлауға, оны күні бұрын білуге итермелейді;

        2) Алдағы бақылауға алынған іс-әрекет көрсеткіштерін анықтауға мүмкіндік береді.

        3)   Фирма әрекеттерін ұтымды үйлестіруге  көмектеседі;

        4)   Фирма өзінің міндетін және саяси мақсатын анық белгілей алады;

        5) Фирманың күтпеген кездейсоқ өзгерістерге күні бұрын дайын болуына мүмкіндік береді;

       6)  Фирманың барлық бөлімшелерінің  өзара  дұрыс байланысын, орнатуға көмектеседі:

     Маркетингтік қызметтердің ең маңыздылары болып нарықты зерттеу және тауар өндіруші  кәсіпорынның нарықтық мүмкіндіктерін талдау және жоспарлау, маркетингтік саясаттық кешенін құрастырып және іске асыру танылды. Осы жерде айта кету керек, маркетинг ғылыми - зертеу жұмыстарын (ҒЗЖ), өндірісті, жоспарлауды және т.б. кызметтерді өзі атқармайды, ол тек осы және басқа қызметтердің түрлерін, тауар өндірушінің нарықтык мақсаттарын ескере отырып, қамтамасыз етеді.

     Ұзақ мерзімді жоспарлау жүйесінде кәсіпорынның болашақ жағдайын анықтауда негізгі мән құрылған тенденциялар экстрополяциясына беріледі. Осы кезде кәсіпорынды басқаруда болашақта іскерлік нәтижелері жақсарып, ұзақ мерзімді жоспарға неғұрлым жоғары көрсеткіштер енгізетін тұжырымдамаға келеді. Бұл әдіс тұрақты экономика дамуы шарттарында толығымен жүзеге асады.

     Маркетинг жоспарларын құру әдістеріне қарай  келесі түрлері бар: жоғарыдан төмен жоспарлау; төменнен жоғары жоспарлау; екі бағыттық жоспарлау. Маркетингтің жоспары мынадай кезеңдерді қамтиды:

1.Ситуациялық  талдау  (SWOT – талдау, strengths – күшті жақтары, weaknesses - әлсіз жақтары, oportunіtіes – мүмкіндітері,  threats – қауіптері, яғни алғашқы әріптерімен аталған);

2. Маркетинг  мақсатарын белгілеу;

3. Маркетинг  стратегияларын анықтау;

4. Бағдарламаның  тәжірбиелік жүзеге  асуын жетілдіру;

5. Маркетинг  бюджетін құру;

6. Бақылау.

     Маркетинг жоспарлаудағы қазіргі кең тараған ұғымы инвестициялық жоба немесе бизнес - жоспары. Бизнес – жоспар – бұл кәсіпорын мақсаттарын көрсететін және жобаны жүзеге асырғаннан кейінгі сипатын көрсететін нақты құрылымды жоспарлық құжат. Бизнес – жоспарда ең бастысы және маңызды бөлім деп маркетинг жоспарын айтуға болады. Жоспарлау кез келген бастаманың үлкен немесе кішілігіне тәуелсіз іскерліктің бір бөлігі болып табылады. Бизнес – жоспар – бұл жоспарлау құжаты, мүмкіндіктерді қолдануға негізделген компания басшыларының бизнесті бастау немесе кеңейту үшін мүмкіндіктерді талдап нақты жағдайды бағалау. Бизнес – жоспар – бұл кәсіпорын мақсаттарын көрсететін және жобаны жүзеге асырғаннан кейінгі сипатын көрсететін нақты құрылымды жоспарлық құжат.

     Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, бизнеске алғашқы қадам – бұл жоғары деңгейде құрылған бизнес – жоспар. Болашқ инвестор бизнес – жоспарды оқымай кәсіпкермен кездеспейді. Бизнес – жоспар артық ақпараттан тұрмайды, өйткені оны көптеген іскер адамдар көріп пайдаланады.

       Бизнес – жоспар өз ісінің болашақ дамуын анықтауда кәсіпорынға көмектеседі, өз бизнесінің жобасын бағалап және ағымды операцияларды бақылап болашақта өзгеріс мүмкіндіктері мен мәселелерді болжап өз ісінің өсу болашағын анықтайды. Сонымен қатар ол шетелдік серіктестерді тарту үшін қолданылып қаржы алу немесе біріккен жобаларды ұйымдастыру, біріккен кәсіпорындар құру үшін қажет.