Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің сапасын көтеру

Кәсіпорынды көтеру жолдары:

• өнімнің сапасын арттыру шаралары немесе кәсіпорынның сапа жүйесін жетілдіру;
• өнімнің бағасын қалыптастыру немесе кәсіпорынның баға саясатын реттеу;
• өнімнің тартымдылығын арттыру немесе кәсіпорынның маркетингтік жүйесін жетілдіру;
• өнімнің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету немесе өндірісті мемлекеттік қолдау.

         Өңдеуші және тамақ өнеркәсіптері  өнімдерінің бәсекелік қабілетін  анықтау үшін келесі формула  ұсынылады:

 

                       БҚ_қ        ТҚД_қ     Б_б               СҰД_қ

                                   =                   *                  *

                                ТҚД_б          Б_қ             СҰД_б

             Мұндағы: БҚқ-қарастырылып отырған  тауардың бәсекелік қабілет көрсеткіші;

                 ТҚДқ және ТҚДқ –қарастырылып  отырған және бәсекелес тауарлардың  тұтыну құнының деңгейін бағалау;

                  Бб және Бқ – қарастырылып  отырған және бәсекелес тауардың  бағасы;

                   СҰДқ және СҰДб – салыстырылып отырған тауарлардың сатылуының ұйымдастырлу деңгейін балмен бағалау.

         Әрбір бағаланып отырған бұйымға  эксперттермен 0-ден 10-ға дейін  баға қойылады. Егер ТҚД 10-ға  тең болса, онда тауардың бүкіл  тұтыну қасиетінің деңгейі бұл  қасиеттерге тұтынушымен қойылған талаптардың деңгейіне толығымен сәйкес келеді.

          БҚД квалиметрия ережелеріне  сәйкес, орташаланған геометриялық  шамалар ретінде анықталады.

                     БҚД= q1 m1* q2 m2 *...* qn mn

  q1, q2, …, qn – бұйымның жекелеген тұтыну қасиеттерінің баллдық бағасы;

    m1 m2,…, mn – тұтыну қасиеттерінің салыстырмалы маңыздылығының коэффиценті.

            Нарықта тауарды таңдай отырып, сатып алушы тек оның бағасы  мен тұтыну қасиеттеріне ғана  қызықпайды. Ол үшін маңызды рөлді  тауардаң сатылуының ұйымдастырылу деңгейі де атқарады. Ол негізінен сатуды ұйымдастыру орны мен уақыты көрсеткіштері.

 

                     СҰД = b1 n1* b2 n2 *... *bp np

 

b1 b2…..bp – тауардың сатылуын ұйымдастыру деңгейін сипаттайтын әр түрлі көрсеткіштердің баллдық бағасы;

n1    n2….np  - тауардың сатылуын ұйымдастыру деңгейінің көрсеткіштерінің салыстырмалы маңыздылығының коэффиценті.

Сатып алушы А тауарын  және басқа бәсекелестердің тауарларының бәсекелік қабілет деңгейін, бағасын  және сатудың ұйымдастырылу деңгейін салыстырады, және осы салыстыру негізінде бір тауарды қалайды.

1.1-ші формуладан бәсекелік  қабілетті арттырудың негізгі  бағыттары шығады. Бұл бағыттарды  үш топқа бөлуге болады:

техникалық, экономикалық және ұйымдастыру.

Техникалық бағыт ең алдымен өнімді дайындау технологиясын, дәмін, иісін, сіңімділігін және т.б.-ны жетілдірумен байланысты.

Экономикалық бағыт  бағалық саясатпен тікелей байланысты.

Мұнда мәселе бағаның  төмендеуіне әкелетін бағалық бәсеке жайлы болады. Фирмалар кейде нарықта  қалу үшін ғана бағаны тауардың өзіндік құнынан төмендетеді де шығынға ұшырайды. Бұл одан да көп шығын болдырмай және уақыт жеңуге жол беретін соңғы шара. Уақытты ұту өндірісті қайта құруға, жаңа технология енгізуге және шығындарды қысқартуға жорл береді.

Нақты өнімнің бәсекелік қабілет деңгейін арттыру үшін өндіруші:

• сату бағасын төмендетеді;
• өнімнің сапасын және тұтыну қасиеттерін арттырады;
• тауардың сатылуын ұйымдастыру деңгейін жақсартады.

Бағаны белгілі деңгейге дейін төмендетуге болады. Өзара  байланысты үрдістердің байланысы келесідей: бағаны төмендету- сату көлемін ұлғайту - өнімді көп мөлшерде шығару -өнімнің өзіндік құнын шартты тұрақты шығындар есебінен және озық технологияны пайдалану арқылы төмендету – пайданы көбейту.

Нарықта меңгеру мен  нығаю саласында кәсіпорының болашақ табысы маркетингтік қызметті ұйымдастыру деңгейіне тәуелді, өйткені ол кәсіпорынның өндірістік бағдарламасының қалыптасуына баға белгілеу саласындағы оның стратегиясына, дайын өнім өткізуді ынталандыруына, жаңа тауарларды дайындау мен меңгеруіне бағытталған басқару шішімінің сапасына әсер етеді.

Кәсіпорындағы жұмыстың сапасындағы бәсекелестік күресте кәсіпорынның табысқа тәуелділігі шет елдегі дамыған және жабылып қалған компаниялардың тәжірибесі дәлелдейді. Көптеген фирмалар өздерінің маркетингтік жол ұстануын айтқанымен, тәжірибеде қолданбайды. Олар маркетингтің формальды элементтерімен шектеліп қалады. «Шынайы маркетигті» қолданатын кәсіпорындар өндіре алатын өнімді емес, тұтынушыларға қажетті өнімді өндіруге қарай философиясын бағыттаумен ерекшеленеді. Өндірісті сатып алушының қажеттілігіне және керектігіне бағыталуы өнімнің тиімді дайындалуы мен бәсеке қабілеттілігін арттыруына жағдай жасайды.

Осылайша, маркетигтік  жұмыс сапасын өнімнің бәсеке қабілеттілігі және формализмнен босанудың  маркетигтік құаушысы деп атауға болады, маркетингтік қызметті ұйымдастыруда ең маңызды сәті болып жете білмеу табылады. Онымен біздің республикамызда азық-түліктік кәсіпорынға маркетигті енгізерде санасу қажет. Сонымен қатар, біздің кәсіпорындарды тұтынушымен басқаратын, оған қызмет көрсететін кәсіпорындарға айналдыру үшін бір жылдық емес күш қажет. Одан бөлек, әр кәсіпорынның өндірушілік, қаржылық мүмкіндігіне тәуелді шығаратын өнім түріне маркетингтің қазіргі концепциялық талдауы кәсіпорынның қызметін жетілдіруге сәйкес келетін келесі бағыттарды ерекшелуге болды:

• кәсіпорынның қызметіне әсер етуші, басқарылатын және басқарылмайтын факторларды зерттеуді түсіндіретін нарықты кешенді зерртеу;
• тұтынушылардың потенциалды сұранысы мен қанағаттандырылмаған қажеттіліктерді өтеу;
• өнімнің негізгі қозғалу мүмкіндігі ретінде жарнамалық қызметті ұйымдастыру, жарнама құраушысы түрінде азық-түлік өнімдері үшін қораптар мен ораманың жаңашыл түрлерін қолдану;
• азық-түлік өнімдерін өткізудің оптималды әдістері мен нысандарын таңдау;
• өнім ассортимнтін басқару, өндірісті үйлестіру мен жоспарлау;
• баға саясатын жасау, оның тиімділігін тексеру және қажетті жағдайда жетілдіру;
• нарықтық жаңалық тауар өндіру, мысалы, ұлттық тағам өнімдері;
• материалды-техникалық қамтудың экономикалық тиімді ұйымдастырылуы мысалы "дәл уақытында" жабдықтау жүйесін пайдалану арқылы;
• кәсіпорындағы старатегиялық және жедел жоспарлауды ұйымдастыру;
• маркетинг бақылауын ұйымдастыру.

Өнімдердің бәсеке қабілеттілігі  оны шығарушы кәсіпорындарға да, мемлекетке де тиімді, осы тұрғыдан, оған қол жеткізудің экономикалық негіздері мемлекет деңгейінде де, кәсіпорын деңгейінде де құрылуы керек. Мемлекет деңгейіндегі мұндай экономикалық механизмнің қызметі ең біріншіден, қаржы-несие және салық саясатында тәуелді. Қаржы-несие тетіктерін пайдалану, біздің ойымызша келесі бағыттар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін:

• азық-түлік өнімдерін өндіруді дамытуға несие ұсынысы;
• несиенің жаңа нысандарының дамуы.

Жаңашыл кезеңде үлкен  мәнге тауар өндірушілер арасындағы бәсекенің дамуына жәрдемдесетін азық-түлік өндіру бойынша ұйымдастырушылық құрылымдарды қолдау бойынша қаржылық және несие тетіктері ие. Жаңаларын құру және әрекет етуші шағын кәсіпорындарды дамыту бойынша қаржыландыру іс-шараларын жекешелендіру құралдары есебінен, шаруашылық етуші субъектілерін тіркеуден, осы үшін салықтан босатылатын екінші деңгейлі банктерден несиеден республикалық және аймақтық мақсаттық қорларды құру қажет.

Өнімнің бәсекелік қабілетін  бағалау нәтижелері мен өнім жайлы  сараптама қортынды шығару және нарықтық мәселелерді шешу үшін, өнімнің бәсекелік қабілетін оңтайлы түрде арттыру жолдарын таңдау қажеттігі туындайды.

Өнімнің бәсекелік қабілетін  бағалау нәтижесінде келесі шешімдер қабылдануы мүмкін:

• қолданылатын шикізат пен материалдардың құрамы мен құрылымын өзгерту,
• өнімді жобалау тәртібін өзгерту,
• өнімді дайындау технологиясы сапасын бақылау, өнімді сақтау әдістерін және тасымалдау жүйесін өзгерту,
• қажетті жағдайда өнімді өткізу тәртібін өзгерту,
• өнімді әзірлеуге, өндіруге және өткізуге қажет инвестиция тарту және оның ұтымдылығын анықтау,
• жабдықтаушыларды ынталандыру жүйесін өзгерту,
• импорт құрылымын және импортталатын өнім түрлерін өзгерту.