Туризмнің Ресей империясы мен жаңа дәуірдегі туризмнің қалыптасуы

Туризмнің Ресей империясы  мен жаңа дәуірдегі  туризмнің қалыптасуы 

   Ресей империясының туризмның  ұзақ тарихы бар. Орыс дворяндардың шетелге шығуы 18 ғ. басынан басталды. Ресей ішінде немесе шетелде арнайы ұйымдастырылған  сапарлрдың алғашқысы деп зерттеушілер 1777 ж. Веньямин Генш ұйымдастырған саяхаттарды санайды. Бұдан ерте жасалған саяхаттар жайлы құжаттар табылан емес. 1777 ж. желтоқсанда «Московские ведомости» газет беттерінде «Жат елдерге мүмкін болар саяхаттаарды ерекше адамдардың талап етуі бойынша Веньямин Генш мазмұнды да игілікті істі басқарды» деген айдармен мақала шықты. Генш «Жоспарыңда» немістің немесе италияның не француздың бір-бір университетеіне ауысады. Қысқы оқу курсымен сапар шегуді жобалады. 19 ғ. 2-ші жартсынан бастап , Еуропадағы жеке дара жүрген саяхатшылар бастарын біріктіре бастады. Ресейдегі тауды жақсы көретін алғашқы бірлестік Тифилисте пайда болды. 1877-1878 ж. Тифилисте зиялы қауымы клуб ұйымдастырып, ол «Жаратылыстану әуесқойлары мен альпинистік кавказ клубының қоғамы » деп аталды.Ол ресми түрде орыс географиялық қоғамының кавквз бөлімшесіне қарады. Бұл клубтың белсенді мүшелерінің бірі атақты кавказ зерттеушісі В.Пастухов  болды. Оның есімімен Эльбрустың 5000 м тас алаңы «Приют Пастухова» деп аталды. Бірақ бұл клубтың жұмысы 1884 ж. өз жұмысын тоқтатты. 19 ғ. аяғына қарай ресейліктер арасында Қырым тауларына қызығушылық пайда болды.

     Велосипед туризмнің бірлестіктерімен пайда болудың негізгі себебі 19 ғ. аяғына қарай Ресейде екі аяқты велосипедтердін кең таралуы болса , ол кезде велосипед дәулетті адамдардың серуендеуіне ғана қызмт етіп қоймай, көптеген адамдардың қала сыртыны ұзап шығып , сейіл қарауына ыңғайлы құрыла бастады. Ресейде 19 ғ. аяғында жорыққа шыққан көп журналдарда («Циклист»,«Велосипедист»,«Петербургтағы самокат») велосипедтер қоғамының дамуы жайлы деректер көптеп кездеседі. Ресейдегі велосипед туристер қоғамының негізгі мақсаты велосипед туризымының дамуыны көмектесу. Ресейдің велосипед турист қоғамының құрамы қоғамның толық өмірлік мүшелерінен тұрады.

    Қоғамның құрметті мүшелеріне қоғамның жалпы жиналысында және қоғам алдында сіңірген еңбегі бар адамды сайлап, ол адам жайлы мәлмет 1899 ж. қаңтарынаң бастап «Русский турист» деген журналда жарияланып тұрды. Ресейдің тау клубы қоғамдары және ресейлік туристік қоғам Ресейдегі туристік қозғалыстың іргетасына қарасты елде көп экскурсия мен саяхаттар ұйымдастырылды. 20 ғ. басына қарай экскурсияға деген қызығушылық кейбір қоғам жағынан экскурсиялық комиссия, бюро комитеттердің құрылуына түрткі болды . Көрсететін қызметтердің арзандығы елдің көп бөлігін қамтыды, сондықтан экскурсанттар саны көбейді. 1910-1915 ж. аяғына қарай экскурсиялық комиссиялар мен қоғмның түрлі ұйымдарының саны көбейіп 1915 ж. аяғына қарай Ресейде 10-ге тарта ұйым болды.                  

     19 ғ. аяғы 20 ғ. басында Ресейдің мектеп ,гимназия, училище, кадет корпус оқу орындарында туризм мен экскурсиялық іске ерекше көңіл бөліне бастады. Экскурсия бірқатар Ресей оқу орындарының бағдарламасына енгізіліп, білімді берудің тиімді фомасына және тиімді патриоттық тәрбиенің маңызды құралына айналды. 1897 ж. Житомер гимназиясының 17 оқушы Еуропаның калаларын аралады. Экскурсиялық іс-әрекеттің кеңеюіне әсер ететің тағы бір нәрсе – Халаық Ағарту Министрінің 1900 ж. 2-тамызда циркуляры болып еді.

    1894 ж. 15-тамызында Минск губерниясының тұрғыны К.К.Ренгартен өз досы Э.Грейнельд екеуі 10 жыл дайындалған әлемді жаяу жүріп өту саяхатын бастады. Маршруттың бір бөлігі Рига қаласынан бастап, Двинег, Вительбск, Смоленск, Орысша Орел, Дондағы Ростов, Тифилис және Арарат таулары арқылы кесіп өту еді. Ренгартен Каспийдің оңтүстігін айналып, Ресей шекарасын тағы кесіп өтті. Орта Азия, Қазақстан, Омбы, Байқал, Гоби шөлі, Солтүстік Қытай, Жапонияға, АҚШ-қа, Францияға жетіп, жаяу Германияға Рига арқылы жетті. Ренгартен саяхатты 26877 км созылып 4 жыл 1 ай 12 күн жүрді.

     Харвин қаласының сағат шебері  А.П.Панкратов 1911 ж. велосипедпен анықтады, 1913 ж. Харвинге аман-есен жетті. 1885 ж. Петербургте Эл Липсон мекемесі ашылды.

     Туризмнің жаңа дәуір тарихында  саяхат негіздері Англияда (капиталистік шарттардың дамуының негіздері одан әрі қалана түсті, тауар сатудың қоймалық нарығы қалыптасты, өнеркәсіп ерекше дамуы үшін жұмыс ионшыларын ойлап тапты,машина жасау дамылды), АҚШ-та (өнеркәсіптің дамуы,тауарлар қозғалысы, жаңа жерлерді отрлау, дамыған өнеркәсіп үшін ішкі нарық жасау, өнеркәсіп пен сауданың дамуының кедергілрін жою, су және теміржол көлігін жолға қою, телеграфтық Морзе әліппесінің шығуы, еллдің телефон аппараты,Эдисон лампасы, комбайн пайда болды), Францияда (адам және адамзат құқығы декларациясы, таптарға бөліну жойылды, өнеркәсіп пен сауда кедергілері жойылды, тұтас ұлттық нарық қалыптасты) болды.

     Туризмнің жаңа дәуір тарихында саяхат негіздері АҚШ-та (сауда мен теңізде жүзу еркіндігін қамтамасыз ету, кедейлікті жоюға деген талпыныс, елдің кәсіптік қайта даярлау шаралары,халықтың білім алуына көмек көрсету), Францияда (1936 ж. аптасына 4 сағаттық жұмыс күнін белгілеу, жылына апталық төлем еңбек ақысы, зейнет ақыны, жұмыссыздардың төлем ақысын көбейту). 20ғ. 60 ж.ж . әлеуметтік заңдылықтарды кеңейту), Ұлыбританияда (тегін медициналық көмек көрсетудің кіргізілуі, барлық британ коллониялық азаттық алуы, өнеркәсіптің дамуы,іскерлік рухтың көтерілуі), Германия (2-ші дүниежүзілік соғыстан кейін демократиялық институттардың бекуі,өнеркәсіптің жаңа техникалық негізде қайтадан қалпына келтірілуі, әскери шығындардың азаюы,капиталдың, өндірістің жиі шоғырлануы, отарлық басқару аппараттарының ұстауға арналған щығындардың жоқтығы), Жапонияда (соғыстан ұлттық дербес құқық ретінде бас тарту болды, жалпыға бірдей сайлау құқығы болды,сайлауға өзін-өзі басқару элементтерін енгіз, жұмысшылардың ұжымдық келісім-шартқа және ереуілге құқық алу, помещиктердің жер иеленуі жойылды,жерді арендаға беру,фермерлік шаруашылық, мемлекеттік шығындардың азаюы, инфляцияның тоқтауы). Бағаның тұрақтануы, 20ғ. 50 ж. ортасында Жапонияның экономикасының ерекше өсуінің басталуы, фермерлерге арналған жаңа,ірі өнеркәсіптік тауарлар нарығын жасалуы. Қорғанысқа аз шығын жұмсау, өндірістік капитал қорын жинау, дәстүрлік жүйе экономиканың ауырлығын энергиялық-материалдық салада ғылымға сүйенген салаға ауыстыру, кәсіпкерліктен алынған салықтың төмендеуі).

     15 ғ. 2-ші жартысында Еуропалық  мемлекеттерде шексіз монархияның  туындауы өнеркәсіптік тауарлардың ішкі және сыртқы нарықтағы негізінен біртіндеп  қалануына жағдай жасады. Еуропалықтардың бұрынғы құрлық және теңіз жолдарын пайдаланып, оңтүстік-шығыс Азияға шығуға түріктердің жаулап алуы мүмкіншілік бермеді. Сондықтан Португалия ірі теңіз державасы ретінде Африканы айналып өтетін оңтүстік жолдарын  Испания мен Англияның, Еуропадан Азияға Атлантикалық мұхит арқылы баратын батыс жолдарын іздей бастады.

     Ұйыдасқан саяхат тарихында «Теңізде жүзгіш» деген лақап атқа ие болғанПортугалия принці Генрихтің алатын орны ерекше. Оның жетекшілігімен көптеген тәжірибелік алған теңізшілер дайындалып, корабль жасау дамып, Африканың Батыс жағалауы 3500 км зерттеліп картаға түсірді. Осы португалдықтар компасты арабтардан алған, ай мен күн жайын ендігін есептейтін бұрын өлшегіш аспапты жетілдірді. Испандықтардың зерттеушілік саяхаттарын дайындаушы басқа елдердің ғалымдары болды. Мәселен неміс географы М.Бехайм (1492 ж. үлкен глобус жасады). Ол б.з. жеткен ең ескі глобус. Неміс ғалымы , сонымен қатар күннің биіктігіне қарап бағдар алудың әдісін тапты. Итальян астрономы Паоло Тосканелли Жердің шар тәрізді екенің жақтады.

     Кейбір мемлекеттерде тұрғындардың  туризм қызметіне жұмсайтын шығындағы  күнделікті азық-түлік пен тұрғын  үйлерге жұмсалатын шығындардан  кейін 3-ші орында тұр.

     Ішкі және сыртқы туризм саласында  қонақ сервисі туризмдегі қызмет  көрсететін әлемдік бизнесі жүйесімен бәсекелес. Қазақстандағы туризм дамуының болашағын айқындайтын шешуші факторлардәң бірі. Қонақ үй қызметін көрсету аясындағы туримзның қызметі әлеуметтік мәдени қызметке датады. Ол қазіргі уақыттағы қонақжайлылық принципіне негізделіп құрылған суықтан, оның ішкі туризмның дамуына әсері мол. Сонымен қатар турстік қонқ үй сервис жүйесінде кадрлар дайндау мәселесін шешуді талап етеді.