Әлеуметтік қызметкердің кәсіптік құндылықтары

Бұл заңдылық бойынша Ж.Пиаже, ұғымдарға  мазмұнға сияқты қолдануға болады, солай ең қарапайым қабылдауларға.1.Ол бірнешесі негізгі жағдайлардан шықты.2.Бәрінен бұрын - бұл арақатынас туралы сұрақ бүтін және бөлікке. 3.Болғандықтан шеттетілген элементтерге жоқ әлемне, барлық олар әлдебіреу көп ірі құрылымдардың бөліктермен келіп жатыр. 4.Жеке бөліктермен арасында қатынастарға ортақ құрылымда байсалды, бірақ тепе-теңдіктер күйі тұрақты өзгеріп жатыр.

5.Дамыту тепе-теңдікте қажеттікпен басқархатын қалыпты даму Пиаже сияқты қаралып жатыр. 6.Тепе-теңдік ол ашық жүйелер тұрақты күйді сияқты анықтап жатыр.7. Тепе-теңдік статикалық, енді іске асырған түрге өзі бейімделуді, құрал-сайманды, күйді, әрбір әсерде тең қарсы әрекетке ұсынып жатыр.8. Динамикалық көзқарастан, тепе-теңдік - бұл психикалық қызметтер негізгі функцияны қамтамасыз еткен сол тетік : нақтылық туралы ұсыныстар құрастыруы, субъекттің және объекттің байланысы қамтамасыз етіп жатыр, олардың өзара әрекеттесуі реттейді.9. Ж. Пиаже санады, не кез келген басқа сияқты, зияткерлік дамыту, тұрақты тепе-теңдікке ұмтылып жатыр т.е,. Логикалық құрылымдарға айқындауға. 10.Туу дана емес адамға логика, ал біртіндеп дамып жатыр. 11.Не бұл логиканы меңгеру субъектке мүмкіндік беріп жатыр?

12. Үшін объекттер, субъект түсіну олармен жұмыс істеуге тиісті, басқа түрге өзгерту олардың - орын алмастыру, қиыстыру, алып тастау, жақындату т.д және. 13.Үшін меншікті әсерлер, субъект сезіну нақты мәліметте қажетсініп жатыр. 14.Талдаусыз зияткерлік құралдарсыз құрастырусыз, Ж бойынша. Пиаже, субъект танып білмейді, не таныстыруда оған ең жат, не - объектке, ал не - объекттің өрнектеулері әсерге. 15.Білімдер Көзі озімізді өзіне бойынша объекттерде емес жат және емес субъекттерде, ал өзара әрекеттесулерде, бастапқы айырғысыз субъектпен және объекттермен арасында.16. Тап сондықтан таныстырулар мәселесі парасаттан дамытудан мәселеден жеке қарала алмайды. 17.Ол әділдікке қабілетті бола түскен сияқты, сияқты, қабілетті барабар таныстыру субъект объекттер ол сол апарып жатыр.

18. Ең бастауыдан дана емес субъектке әділдік. 19.Меңгеру үшін онымен біртіндеп конструкциялардың, барлық көп приближающих бөпенің қажетті топтама ода. 20.Әсерлердің әрдайым қол астындағы нақтылы құрылымдарға нақты білім. 21.Бұл құрылымды - конструкциялар нәтиже : олар объекттерде даны емес де, болғандықтан субъектте әсерлерден тәуелді болып жатыр, болғандықтан субъект өз әсерлер үйлестіру үйренуге тиісті.

22. Субъект, бойынша Ж. Пиаже, тұқым қуалаған істетған приспособительной белсенділікпен, көмекпен ол шындықтар жіктелуі жүзеге асырып жатыр.

23. Барлық алған сенсомотор тәжірибе пісіп жетіп жатыр, Ж бойынша. Пиаже, әсердің схемаларына

24. Бейімделу, бейімделу және аккомодация тұқым қуалаған бекітілген және өзгеріссіз, ал функциялардан) айырмашылыққа құрылымдар жеке организмнің дамыда қалыптасып жатыр және бөпеден тәжірибеден тәуелді болып жатыр және, демек, әр түрлі әртүрлі жас шамасына байланы кезеңдерде. 25.Сондай функциямен және құрылыммен арасында байланыс әрбір жас шамасына байланы баспалдақта дамытулар және оның сапалы өзіндік ерекшелік үзіліссіздік, мирасқорлық қамтамасыз етіп жатыр.

26. Психикалық дамыту түсінуде Ж. Пиаже - бұл зерделі құрылымдардың ауысымы. 27.Ал болғандықтан бұл құрылымдар субъектке әсерлерге негізде қалыптасып жатыр, біресе Ж. Қорытындыға Пиаже келдік, не ой - бұл әсерлер қысылған форма.

28. Заттарға нақты бағаға эгоцентризмнен өткел Ж қойылған еді. Пиаже сонымен бірге сан туралы сандарға, ұсыныстарға генезиске көп зерттеулерде др және. Балаларда 2-7 жыл. 29.Ж. Пиаже сонымен бірге жасады және топтауларға ұғымға психологияға енгізді. 30.Топтауды - бұл жабұлы және аудархатын жүйеді, ұқсас математикалық топтарға. 31.Қосынды сияқты, сондай логикалық операциялар, сериация, симметрия және т.п., өзі топтаулар ұсынып жатыр.

32. Топтау (ал шеттетілген емес ұғым немесе пікір) құрап жатыр, Ж бойынша. Пиаже, ойлар бірлікті, және топтауларға бұл мағынада өз тұтастықта кез келген классификациялар келіп жатыр : нақтылы қатынастарда орналасқан объекттердің топтамалары, құндылықтардың шежіре байланыстардың, шежіре ағаштар, шәкілдің жүйелер т.п және. 33Психологиялық жоспарда топтау тектік дамытулар ойлар", ақырғы кезеңдер "тепе-теңдіктері күйге сәйкес келіп жатыр.

34. Сондай түсінумен сәйкестікте психикалық дамытулар логиканы Ж.Пиаже салды.35Заттар бейімдеу үшін, мәндің сияқты бөпені қарау керек ең маңызды бастапқы тезис одан үшін сол тұр, алып қойып жатыр және меншікті зерделі құрылымы олардың бойынша сіңіріп жатыр.36. Әлем және физикалық Ж себептік туралы бала ұсыныстарға зерттеулерде. Пиаже паказал, не дамытуларға нақтылы баспалдақта бөпе сондай заттар әдетте қарап жатыр, тікелей қабылдау қандай олардың береді т.е,. Ол ішкі қатынастарға заттар көрмейді.37. Мысалы, бөпе ойлап жатыр, не ай онымен артында времия серуендердің шығып жатыр, ол тұратын кезде, тоқтап жатыр, және ол тәуелсіз заттан қарау қақпалаған реализмімен бұл құбылыс убегает.Ж.Пиаже атаған кезде, онымен артында жүгіріп жатыр субекта, олардың ішкі өзара байланысында.38Өз МЕН төңіректегі заттардан бөлмегендіктен, өз лездік қабылдау бөпе абсолютті шын ойлап жатыр.39. Опредленного жасыға дейін балалар жеке және сыртқы әлем танып білмеу білмейді.40. Бөпе сол бастап жатыр, не реализмнен нақты әлемнен заттармен және құбылыстармен өз ұсыныстар теңдестіріп жатыр және тек қана досынан олардың досына ажыратуға біртіндеп келіп жатыр.41. Бұл заңдылық бойынша Ж.Пиаже, ұғымдарға мазмұнға сияқты қолдануға болады, солай ең қарапайым қабылдауларға.42. дамудың ерте сатыларында бас-басы тамаша туралы әлемде баламен сияқты ақиқаттық ой о дүние-мүлік және өздерімнің дүние-мүліктерінің алабұртады .43бірақ шара парасаттың дамуының балалар тамаша к реалдыққа от реализмнан деген аспандайды, артификализма(табиғи көріністің түсінушілігі ша тақылеттілік мен адамның қызметінің) анимизмының(жалпыға бірдей ) кезеңінің қатарын өте, бас нешіншіде эгоцентрлік қатынастар арамен мен және әлем ақырын-ақырын редуцируются. 44.Бірте-бірте бала оған ажырата біл- ана, бұл қой- субъекттен деген аралап шық- айқындаманы қарызға ала бастайтын, қарамастан және көр- сыртқы нақтылықтың шағылысын субъективті тамашада.45. Параллель реалдыққа реализм деген оқтаулы эволюцияге балалар тамаша туралы әлемде, балалар идеяның дамуы абсолюттіден(реализмның) (өзара) барады.46. роцип-рокность сонда бітеді, қашан бала көзқарастарды сырттардың адам ашады, когдаон оларға баяғы мағынаны қосымша жазады, не және өзінің меншіктісінің, қашан арамен осы көзқарастармен сәйкестік бекиді.47бұдан былай бала бастан көр- нақтылық тек сияқты ауызекі ол өзі айтылмыш, бірақ және сияқты тағайынды, арқылы үйлестік барлық көзқарас.48 осы кез жүзеге ас- маңызды адым ара даму балалар ой, себебі, Ж.Пиаже, тамаша туралы объективті ең ортақ, бұл бол- ара бөлек-бөлек көзқарас, ара не бөлек-бөлек ақыл мақұл ара.49. балалар мысли-отреализма дамуының тағы бір маңызды  бағыты к релятивизму:вначале бала-шағалар в абсолютті сапаның және субстанцияның тіршілігіне деген сенеді, кешірек -көріністер ара арасында тоқулы және не ол сарапшылық салыстырмалы.50. Тәуелсіз және спонтанды субстанцияның әлемі қатынастың әлемінің орын береді.51. айталық

алғаш бала жориды, не бас-басы жүр- пәнде болады;ендігәрі ол жеке дененің ауыспалылығын сияқты атқаратын қызметімді әрекеттерден сыртқы қарайды.52. Олай, бұлттың қозғалыстарын бала жаңаша түсіндіру бастайды, айталық, желдің әрекетінің.53.Сөздер жеңіл және ауыр да абсолютті мағынаны жоғалтады және мағынаны ара тәуелділік от едениц өлшет- қалаулысы иемденеді.54. ақырында, субъект нысаннан және сондықтан шыншыл, алғаш ажыратпайтын баланың ойы направлениях:к реалдық, реципрокности және релятивтікке үште дамиды.55. Субъекттің және нысанның постепенная диссоциациясы(айыру) меншікті эгоцентризмнің баласымен себепті жеңу жүзеге асады.56. Эгоцентризммен ғой балалар қисынның мынадай өзгешеліктері, сияқты синкретизм(үрдіс байланыстыр- барлық барлықпен), соположение(байланысты болмағандығы пікірлердің арасында), трансдукция(өткел меншіктіден меншіктіге, ортақты өтіп кете), және др. қайшылығына деген сезбеушілік кесімді.57. осы өзгешеліктің ортақ сипаты, не бала жиі дейін 8лет мүсіннің және сыныптың көпте-, үшін екі үшін наименее ортақ ажырат- субъект от нысаннан логикалық операцияларын, тап- жер меншікті көзқарас ара жүйе ықтимал сырт ара ана құралатын емес орындау біл-, түсін- реципрокность және салыстырмалы осы көзқарасосы өзгешеліктің ортақ сипаты, не бала жиі дейін 8лет мүсіннің және сыныптың көпте-, үшін екі үшін наименее ортақ ажырат- субъект от нысаннан логикалық операцияларын, тап- жер меншікті көзқарас ара жүйе ықтимал сырт ара ана құралатын емес орындау біл-, түсін- реципрокность және салыстырмалы осы көзқарас.58. Бойынша Ж.Пиаже жорамалының, интеллектуальноеразбитие түрінде бір сырттан дәйекті түрде туындайтын суреттеу болады, қарамастан және ол танысу бастады, сияқты формируютсяу баланы топтастырудың логикалық операциялары, сериации.59. Группировки дамуының Впроцессе емес айтар-айтпастан бітеді.60. Группировки дамуының Впроцессе емес айтар-айтпастан бітеді.61. Бақылау Ж.Пиаже дамуының үдерісін эксперименты:барлык обекты арасында қалыптасты әлдеқандай қатынаста олай, не оларды болады бол- ұқсасқа біріктіріп- жасады. 62сол ғой олар бірнәрсемен дос достан ажыратылды, бұл топтаманы ажырымның дәрежелерін салып беріп қойды.63. Равновесие кемел саналады, қашан абатшылықты немесе неравенствопризнается постоянно.64.Всего Ж.Пиаже 6 ақы-пұл белгіледі және бойынша равновесия 6 пішіні.65Бас қайуанаттардың рефлекторлық біте және сериации бар.66сияқты ғана өмірдің шарттары өзгереді, равновесие ериді.67. көмекпен абатшылық немесе теңсіздік бекі- бекі- ауызекі байымның даласында.68. осы әдісті субъект пайдаланады, мезгілдес  нысанды бойым үшін ыңғайлы тәртіпте пейілді.69. сенсомотор парасаттың ақы-пұлдары мүмкіндіктерін себепті бойының және қозғалыстың үйлестігінің кеңейтеджасау епсіздік логикалық мүсінді және көпте- ұғымның балалар ұйғарымдері қанық қайшылықтарға деген келтіретін.і.70.шарт түзу байланысты 72Ж.Пиаже қайшылықты сияқты нәтиже болмағандығының сипаттады қайшылықтан деген құтыл-, қашан жетеді. Бұзушылығ арқылы.73равновесия Критериемустойчивого ол умственного әрекеттің мысли-такого айналғыштығының есептеді, қашан, от бірінші әрекеттің нәтижелерінен деген бара, балаша қатынас ол,симметриялы және қашан сол симметриялы операция нысан бастапқы күй деген келтіретін әрекет орында-, ол емес .74. Бас-бас  әрекетке пунктқа деген қайту қой- симметриялы әрекет сәйкесетін.75. имеить көріністе маңызды, не пікір Ж.Пиаже, шынайы әлемде айналғыштық болмайды.76Ғана зияткерлік опрации әлемді қайтқыш жасайды.77. Сондықтан ойлар қайтатындығы табиғаттардың құбылыстардың артына бақылаудан бөпеде пайда бола алмайды.78. Ұғынудан озімізді заттардың үстінде емес логикалық тәжірибелер жасаған ойлағыштық ал анықтаулардың қандай жүйе орнату логикалық қанағаттандыру беру үшін, өзі үстінде.79. Бойынша Ж.Пиаже, шындығы ғылыми ойлауда бөпеде құрастыру үшін ал эмпирикалық білімдердің қарапайым емес жиынтықтары, нақты заттармен бөпемен жасахатын әсерлерге және операцияларға бағыттаған ерекше тепе-тен қажетті тәжірибе.80. жұмыстарға қайтатындықтар және эгоцентризм жоқтық Ж.Пиаже тікелей ұластырды.81. Бөпе сезінбейтін өз көзқарастан барлық әлемді қараған кезде, эгоцентризм  күйді Ж.Пиаже мінездеді.82. ұғынулар таныстыру-бұл гипертрофия емеспін МЕН, ал, қарсында, қайда субъектке объекттерге тікелей қатынас, жеке байланыстардан үшін, босатған қатынастарға әлемне өз орын табу керек аяққа басып шыға алады.83Не дәлелдеуші көп тәжірибелерді ж.Пиаже өткізді нақтылы жасына дейін басқа тұра бала алмайды, точкую зерения бөгде.84Мысалы.алы тәжірибеші бөпеде, болатын ағада сұрап жатыр, оның ағада бар.85. Және бөпе жауап алып жатыр оңай мақұлдап жатыр.86Бірақ содан соңы психолог сұрап жатыр, ал оның ағада аға бар, және бөпе теріс жауап алып жатыр өзі ағадан позициядан қарамау күйде толып қалып жатыр.87. Көрнекті және көрнекі жағдаймен шығарылған тікелей көрермен әсермен бөпеніп байланыстылығы көрсететін тәжірибелер.88. Мысалы оған екі тең шарик пластилина.он жеңіл мақұлдайды салыстыру ұсынып жатыр, не пластилина түйіршіктерде.89. Бөпеде көзде содан соңы психолог бір шелпекке түйіршіктерден домалатып жатыр немесе оның жинастырып жатыр колбасу және жаңадан сұрайды, бірдей оларда пластилина.90. сыртқы шелпек кең, ал тікелей көрермен тәжірибемен байланыстылық колбаска ұзын түйіршіктің  заттарға қатынас бойынша басқа позицияға аттау бөпені қақпалап жатыр және ол жауап беріп жатыр, не оларда пластилина көбірек, тәжірибеші толықсытты де оның тұқыраңдады, қарамастан.91. Пиаженің Ж. осы нәтижелерді ана, бұл бала-шағалар және оларды меншікті түсіндірді туралы дүние-мүліктің сырттың сарапшылығының тіршілігінде сезіктенбепт.92 бала, себе табиғат және сырттың адамдарының, өзінің объективті жағдайын сияқты ойла- субъектті тағы ескермейді.93. Эгоцентризм, Пиажеге субъекттің және нысанның қойыртпақтауын танымның актісінде.94.ол кездеседі және бас психикалық дамудың аласа деңгейінде қалатын ересек адамдардың.95. эгоцентризм көргізеді, не сыртқы әлем ауызекі, ал туралы сыртқы уақиғаның жай белгісі субъекттің ақылына.96субъекттің идеялары ішінара оның меншікті белсенділігінің продуктін ұсынады.97олар тіпті ара тәуелділік от үстем айқындаманың бұрмаланады.98Эгоцентризмнің төмендет- тоқулы, ал айқындаманың трансформацией, қашан субъект өзінің бастапқы көзқарасын сырттың ықтималымен білімнің қосымшасымен.99. Эгоцентризмнің төмендет- тоқулы, ал айқындаманың трансформацией, қашан субъект өзінің бастапқы көзқарасын сырттың ықтималымен білімнің қосымшасымен.100. өткел эгоцентризмнен к децентрации сипаттайды, пиаже, таным барлық дамудың.101жалпыламалық және осы үдерістің шарасызы оған ат қой- оны дамудың заңының қойды .102үшін ана осы өткел ықтимал болды аспап, тетігі болуға керекке.Ж.Пиаже мынадай тетігімен озық дамы- сезін- өзінің мен эгоцентризм есептеді, керек екі: мен ара качествесубъекта және ажырат- субъект обекта:координировать өзінің көзқарасының сырттармен, емес қара- ол сияқты бірден-бір ықтимал.103 білімдердің туралы себе мүмкін арада нәтижеде социальноговзаимодействия.104алғаш әрекеттестіктің қатынастары баланың арасында нанғысыз және, себебі оның теңсіздкі аса ұлы.105бала ересек еліктеуге тырысады және сол ғой қорға одан емес пікірлермен.106мынадай қатынастар араның бала-шағалар кез қағидасының бітеді.106 кооперациялаулардың сырттың бетіне деген лайықтануға қажеттілік туады.107 тартыс өзі ой мен кісі шүбәландыр- және зар айғақ108.кооперацияның қатынасының қағидасы арқылы сезім- тіршілік сырттың көзқарасының болып жатады.109тап сол себептен бір ең маңызды ұғымдардан қағидада ж.Социализацияның Пиаже-ұғымы. Ж.Пиаже, бейімделудің үдерісі әлеуметтік сәрсенбіге. дамудың тағайынды деңгейінің бала сырттың адамдарымен ынтымақтастыққа деген алғыр болады, айыруға және үйлестікке өзінің көзқарасының сырттармен. тап сол себептен бір ең маңызды ұғымдардан қағидада ж.Социализацияның Пиаже-ұғымы. Ж.Пиаже, бейімделудің социализация-это үдерісі әлеуметтік сәрсенбіге., дамудың тағайынды деңгейінің бала сырттың адамдарымен ынтымақтастыққа деген алғыр болады, айыруға және үйлестікке өзінің көзқарасының сырттармен. Баланың қатынасының жсын әлеммен ж.пиаже терминдер биологиялық бейімдеменің суреттейді есепте-, не және операцияның түптерін ара библогии іздеу қажет.Нақтылық, сияқты ол балаға болып табылады, бастапқы әрекеттестіктің - арамен баланың ақылының және қапта- әлеммен.нақтылық, пиаже, қарамастан немесе нақтырақ, тамаша туралы . Бас-басы сыртқы ықпал ассимиляцияны және тарапынан субъекттің болжайды.алғашқы ассимиляцияны ж.пиаже атау ұсынады себебі жаңа пәннің оның сипатының кәрі нобайымен бұрмалан- ал нобай машықтану арқылы өзгер-.аккомадации антогонизм ассимиляцияларын ойға туғызады. қашан ассимиляция және машықтану дос досты толықтыра бастайды, баланың ойы өзгереді.Өткел реализмнан реалдыққа, , релятивтікке ассимиляцияға және машықтануға озықта негіздейді. Пиажеге, дамудың тағайынды деңгейінде биологиялық факторларға әлеуметтік(социализацияның мағынасында) біріктірілгенге, қарамастан және олар арқылы бас баланың логикалық шамалап шығады.Бұдан әрі бала тәжірибе үшін проницаемым т.е. болады ассимиляция деформирующей, эгоцентрлік болу тоқтайды. Осы зейіннің табысымен логикалық ақылдың және өзінің тәжірибесінің әрекеттестігі одан әрі зияткерлік даму үшін жетерлік оказывается. Парасаттың дамуының жорамалы такова, ерте зертте- мөлшерлі Ж.Пиаже.бірақ ол ғана интеллекта-аспект естің дамуының бір аспектін мында ұсынады ж.Пиаже. көргізеді, қашан және қандай шарттарда бала сезіну бастайды меншікті субъективтілікті одделять субъект от нысаннан тап меншікті нүкте жер ара жүйе ықтимал сырт, түсін- реципрокность және осы нүкте салыстырмалы.

Қазіргі заманның мәдениеттану теориялары

Мәдениеттау пәні әр түрлі қоғамның өмір сүруі барысындағы мәдени өмірді жан-жақты қамтып, мәдени құбылыстарға ғылыми тұрғыдан талдау жасайды. Мәдениеттауды тек гуманитарлық ғылымдар саласына ғана емес, жалпы теоретикалық пәндер қатарына жатқызуға болады, өйткені ол адамзат баласының мәдени өміріндегі сан алуан құбылыстарды жүйелі түрде қарастырады. Мәдениеттау мен көптеген ғылым салалары шұғылданады. Оның ғылым ретінде қалыптасуына антропология, тарих,психология, педагогика секілді ғылым салалары зор ықпал етті. Мәдениеттау пәнінің негізгі мәселесі адамзаттың ерекше өмір сүру тәсілі ретінде мәдениеттің қалыптасып дамуы, оның генезисі болып табылады. Бұл орайда мәдениеттанушылардың басты мақсаты – дүниежүзілік және ұлттық деңгейдегі тарихи-мәдени процестерді тарихи шындық тұрғысынан түсіндіре отырып, оларды болжай білу. Кеңес дәуірінде Қазақстанда Мәдениеттау пәні жүйелі түрде оқытылмай, гуманитарлық ғылымдар саласында өзінің нақты орнын таба алмады.

]Мәдениет ұғымының тарихи қалыптасуы

«Мәдениет дегеніміз не?» деген  сұраққа жауап беру үшін бұл сөздің этимологиясына, яғни осы бір күрделі ұғымды білдіретін сөздің шығу тегіне тоқталуды жөн кәрдік.Қазақ тіліне бұл термин арабтың мадавият қала, қалалық деген сөзінен енген. Бұл ортағасырлардағы мұсылман мәдениетінің өркендеу кезеңінде қалыптасқан түсінікпен байланысты. Мәдениетке берілген көптеген анықтамаларды альтернативтік (қарсы қоюшылық) деп атауға болады. Бұл жерде алдымен көзге түсетіні мәдениет пен табиғатты «культура» мен «натураны» қарсы қоюшылық. Көне заманда «культура» деген ұғым «жерді өңдеу» деген мағынаны берген. Кейінірек, дәлірек айтқанда,Цицеронның еңбектерінде (б.э.д. 45 ж.) бұл сөздің мағынасы тереңдеп, «жанды жетілдіру» деген ұғымды білдірді. Уақыт өткен сайын еуропалық тілдерде мәдениет сөзі «білім беру», «даму», «қабілеттілік», «құрметтеу» сияқты мағыналарға ие бола бастады. Қазіргі заманғы сөздіктерде мәдениетке төмендегідей анықтамалар берілген:

Ал осы ұғымдардың ішінде мәдениеттану пәніне алғашқы екі ұғымның тікелей қатысты екендігін аңғаруға болады. Мәдениет ұғымы тарихи қалыптасудың ұзақ даму жолын өтті, оны алғашқы рет ғылыми тұрғыдан анықтауға ұмтылған философтар болды. Бірақ, өкінішке орай, XVIII ғасырға, яғни ағартушылық дәуірі кезеңіне дейін, басты құндылық — адам мен оның ақыл-ойы деген қағида жүзеге асқанға дейін «мәдениет» сөзі белгілі бір мойындалған термин ретінде қолданылмады, бар болғаны жаңа ұғымдардың синонимі ретінде ғана пайдаланды. Сөзіміз дәлелді болу үшін, «мәдениет» ұғымын талдауды көне заманнан бастағанды жөн кәрдік. Жоғарыда атап көрсеткеніміздей бұл терминнің алғашқы мағынасы жер-анамен, оны өңдеп-баптаумен тығыз байланысты болды. Демек, «мәдениет» ұғымы жерді жырту, бау-бақшаныөңдеу, яғни өсімдіктер және жануарлар дүниесімен, дәлірек айтқанда, егіншілік пен ауыл шаруашылығымен тығыз байланыста қарастырылды. Оған қоса бізге үйреншікті болып кеткен «мәдениет» ұғымының тәрбие мен біліммен байланыстылығының тамыры да сонау көне заманда жатыр. Білімсіз және тәрбиесіз адам еш уақытта мәдениетті бола алмайтыны ақиқат, ендеше білім мен тәрбие барлық халықтар мәдениетінің қайнар бұлағы болып табылады. Сонымен бірге мәдениет сөзі «құрмет тұту, сыйлау, құрметтеу, табынушылық» деген мағыналарға да осылардың ішіндегі ең бастысы — дінге табынушылық. Көне замандағы адамдар әр уақытта да құдайлар қоршауында болды, олардың санасынан тәңірі берік орын алды. Үйде де, түзде де құдайлар адамдармен бірге болды, оларды жебеп, қорғап отырды. Құдайлар қалаларда тұрды, қала заңдары мен қала азаматтарын бәле-жаладан қорғады. Міне, сондықтан да болар, белгілі эллинист Макс Поленц полистік патриотизмді ерекше дәріптейді. Полис дегеніміз — шағын ғана халқы бар қала, ал қала тұрғындары сол қаланың азаматтары болып саналады. Олар өз қаласының заңына бағынды, қаланы сыртқы жаулардан қорғады, қажетті азаматтық міндеттері мен борыштарын (халық жиналыстарын өткізуге, сот орындары мен қаланың басқа да мекемелерінің жұмыстарына және тағы басқалары қатысу) мұлтіксіз орындап отырды. Мұндай қалаларда мәдениет әрі тәрбие беруді, әрі дінге табынушылықты, әрі жер өңдеуді де білдірген. Дәл осындай үйлесімділік көне полистерде қала азаматтарының азамат болып қалыптасуына ерекше ықпал жасады. Гректер бұл процесті «пайдейя» (бала) деген ұғым арқылы берген. Бұл термин тәрбиелеу, оқыту деген ұғыммен қатар, білім беру, білімділік, ағартушылық, мәдениет деген мағыналарға да ие болған. Бұл жағдайда тәрбие мен білімнің жәй ғана байланыстары жайындағы идеяны аңғаруға болады. Гректер сонау көне заманның өзінде-ақ өмірге икемді, қабілетті, жан-жақты қалыптасқан азаматтарды тәрбиелеуге бағытталған сирек кездесетін білім беру жүйесін жасады. Адамға деген мұндай қамқорлықта сөзсіз гуманистік құндылық бар, оның негізінде мәдени процестердің мақсаты үшін күресетін адам идеалы жатыр. Бұл жөнінде В. Йегер былай деп тамаша айтып кеткен болатын: «Грек мәдениетінің идеяларынсыз ертедегі дүние тарихи кезең болып өмір сүре алмас еді де, ал Батые Еуропалық мәдениет дүниеге келмеген болар еді» (Драч Г.В. Культурология. — Ростов-н/Д., 1995. — С. 26). Грекияда негізінен мәдениеттің аристократиялық (ақсүйектік) түрі кеңінен таралған, ал оның негізінде терең генеалогиялық дәстүрлер) жатыр. Ақсүйектік қасиеттер мен қатар, «адамзаттық» қасиеттерге де ерекше көңіл бөлінді. Басты мақсатқа апарар жол — білім жолы болды. Г.Е. Жураковский былай деп жазды: «Көп жылдық Афин мектептеріндегі білім берудің түпкі мақсаты — оқушыларға афин қоғамының толық құқылы мүшесі екендігін толық сездіру болып табылады» (Жураковский Г.Е. Очерки по истории античной педагогики. — М., 1940. — С. 42). Балаларды мектепте жазып-сызуға үйретіп, грек әдебиетімен таныстырды. Грамматика мен музыка сабақтары байланыстырылды, өйткені көптеген өлеңдер музыкамен сүйемелдеу арқылы жатталды. 12 жастан бастап ұл балалар палестраға барды, гимнастикамен айналысты. Жастар тыңдаушылар ретінде мемлекеттік істер қаралатын жиналыстарға да қатыса алатын болды. Демек, бұл айтылған жағдайлардың бәрі көне «пайдейяның» гуманитарлық қызметімен қатар, көне мәдениеттің дамуына ықпал жасағандығын көрсетеді. Ерекше атап өтетін бір жай, мұндай білім беру жүйесі белгілі бір талаптар мен ережелерді игерумен ғана шектелмей, жастарды қоғамдық өмірге де дайындады. Демек, грек қоғамының белсенді мүшесі болу, қоғамдық өмірдің сан-саласына араласу белгіленген ережелер талаптарды толық игергенде ғана жүзеге асып отырды, ал бұларды гректер «даналық табыстар» — нома (заңдар) деп атады. Демек мәдениеттің мақсаты адам бойында ойлау, пікір айтып пайымдау қабілеті мен эстетикалық сезімді дамыту болды. Бұл жағдайда көне заман адамы өзінің табиғатпен байланысын ешуақытта жоғалтқан емес, ол үшін табиғат ерекше ыстық та, жақын да болды.

Өкінішке орай, грек қоғамының даму барысында, әсіресе эллинизм дәуірінде, көне полистердің өз тәуелсіздіктерін жоғалтуына байланысты грек «пайдейясының» идеалдары бұзыла бастады. Әлеуметтік тұрақсыздық пен бей-берекет саяси уақиғалардың салдарынан мәдениетке нұқсан келді. Білім берудің және тағы да басқа мәдени құндылықтардың дәрежесі түсіп кетті. Бірақ қоғамдағы мұндай өзгерістерге қиындық пен тоқырауларға қарамастан мәдениет өз дамуын тоқтатқан жоқ. Христиандық сана негізінде дамыған ортағасырлық мәдениет пұтқа табынушылықты жоққа шығара отырып, көне мәдениеттің негізгі табыстарын сол қалпында сақтай білді.Ортағасырлық мәдениет политеизмге монотеимзді, натурализмге — руханилықты, геодонизмге (сүйсініп — рақаттану табынушылығы) аскеттік идеалды, дүниені бақылау және логика арқылы тануға Библияға сүйенген және оны шіркеудің белгілі қайраткерлері арқылы түсіндірілетін — кітаби білімді қарама-қарсы қойды. Өзінің жан дүниесіне терең үңілген ортағасырлық адам өз тұлғасының қайталанбайтындығын, ерекшелігін, тұңғиық екендігін байқады. Ал бұл жағдай политеизмнен монотеизмге көшуге толық мүмкіндік берді. Көне заманның адамы өзіне сену қасиетін мәңгілік кеңістік дүниесінен, оның ішінде ең бірінші кезекте табиғаттан алды. Ол құпиялы аспан мен жұлдыздар әлемі, таулар мен өзендер, ал құдайлар болса табиғаттың бөлшегі ғана. Ортағасырларда мәдениетті түсінуде келелі өзгерістер байқалды. Рационалдық ізденісті адамгершілікке, адамның жан-жақты жетілуіне апарар жол деп қарастыратын мәдениеттің көне түсінігі тұйыққа тірелді. Адамның заттық-аспандық дүниеден, оның тіршілік отанына басқа да дүниелердің, атап айтқанда, ерекше ләззат алар рухани дүниенің бар екендігі айқындалды. Адам өзін қоршаған ортада, кеңістікте адамзаттың ақыл-ойынан тәуелсіз заңдылықтардың, ережелердің бар екенін аңғара отырып, онда жоғарғы «ақыл-ой» мен ең жоғарғы әділеттіліктік әрекет ететіндігін сезіне білді. Мәдениет тағы да адамның өз мүмкіндіктерін «жетілдіру», оның ішінде ақыл-ойды, ақыл-ой болғанда «табиғи» бұзылмаған және сеніммен толықтырылған ақыл-ойды «жетілдіру» тұрғысынан адамзат баласының алдында тұрған келелі мәселе дәрежесіне көтеріп, құпия дүниелер есігі айқара ашылды, қоршаған ортаға басқа рационалдылық қана емес екендігі айқындалып, ендігі жерде адам бойындағы жаңа өлшемдер — махаббат, үміт, сенім және тағы басқалары жаңа сатыға көтерілді. Адам өзінің әлсіздігін де сезіне бастады, бірақ ол өзінің дәрменсіздігіне қарамастан алып күш иесі екендігін де таныта білді. Құдай адамды, оның мәңгілік жанын жаратты. Адамның бақыты өзін тануда емес, Құдайды тануда. Адамның бақыты мен бостандығы оның тәуелсіздігінде емес, оның Құдайтағаланың ықпалында болуы мен онымен рухани бірлікте екендігін мойындауында. Міне, сонда ғана адам барлық қиындықтарды жеңе отырып, өз мақсатына жетеді. Міне, осындай сипаттарға ие болған ортағасырлық мәдениетті тәлім-тәрбие, үйлесімділік пен тәртіп өлшемі ретінде емес, шектеушілікті жеңу, адамның үнемі рухани жетілуі мен жан-жақты қалыптасуымен сипатталады.