Әлеуметтік қызметкердің кәсіптік құндылықтары

333333333333333Қазіргі уақытта  әлеуметтік қызметкер мамандығы мен оның шеберлігі

ерекше маңызды және аса қажетті екендігі айқын, себебі қоғамда өмір сүру

әдебі мен құндылықтардың және парадигмалардың ауысуы жиі  байқалуда.

Сондықтан, осы қызмет аясында әлеуметтік педагогика саласындағы  түрлі 

оқулықтарда (Н.Ю.Андрусяк, Т.В.Склярова, Г.П.Медведева, Е.Ярская-

Смирнова) сипатталған  міндеттерді атқаратын кең ауқымды  маман қажет.

Ол төмендегідей міндеттер:

- оқыту-тәрбиелеу –  маман балалардың және ересектердің  мінез-құлқы 

мен іс-әрекетіне мақсатты түрде бағытталған ықпал етуі, өзінің кәсіби әсер

ету аумағындағы әлеуметтік институттар, яғни отбасы, білім беру мекемелері,

еңбек ұжымдары, бұқаралық-ақпарат  құралдары, діни ұйымдар мен қоғамдық

бірлестіктердің білім  беру және тәрбиелеу жұмыстарына  жәрдемдесуі;

- диагностикалық –  маман «әлеуметтік диагноз» қояды,  адамның 

психологиялық және жас  ерекшеліктерін, қабілеттерін зерттейді, оның өмір

жағдайына, қарым-қатынас  шеңберіне және дүниетанымына енеді, жағымды 

немесе жағымсыз мәселелерді  айқындайды;

- ұйымдастырушылық – маман балалар мен ересектердің қоғамдық іс-

әрекеттерін ұйымдастырады, кәсіби бағыт-бағдары мен бейімделуіне және

жұмысқа орналасуына  жәрдемдеседі, жасөспірімдер мен  жастар бірлестігінің 

қызметін үйлестіреді, клиенттің қоғамның медициналық, білімділік, мәдени,

спорттық және құқықтық мекемелер мен қайырымдылық ұйымдармен өзара әрекеттесуіне әсер етеді  және бағдарламалардың, жобалар мен  жоспарлардың

жүзеге асуын қамтамасыз етеді;

- болжамдық – маман  түрлі институттардың іс-әрекеттеріне, кішігірім

қоғам мен ауданның әлеуметтік дамуын болжамдауына, бағдарламалар 

мен жоспарлардың құрылуына  қатысады, нақты бала тұлғасының дамуына 

әлеуметтік-педагогикалық  бағдарлама жасайды, нақты әлеуметтік-

педагогикалық мәселелердің шешілуінің сұлбасы мен алгоритмінің

құрады;

- профилактикалық және  әлеуметтік-терапевтік–маман жағымсыз 

ықпалды жеңіп шығу мен  негативтың алдын-алудың әлеуметтік–құқықтық,

заңды және психологиялық  механизмін іске асырады, соған мұқтаж жандарға

әлеуметтік-терапевтік көмек  көрсетеді, қоғамдағы адам құқығын қорғауды

қамтамасыз етеді, әлеуметтік және кәсіптік өзін-өзі бағдарлау  кезеңінде 

жасөспірімдер мен жастарға көмек көрсетеді;

- ұйымдастыушылық-қатынастық  – маман өз еркінмен көмектесушілер 

мен жалпы халықты  бірігіп еңбектенуге, демалуға және әлеуметтік қызметке

тартымдылайды, түрлі  әлеуметтік институттардың өз клиенттерімен  ара 

қатынасын сапалы жолға  салып, ақпарат жинайды;

- қорғаулық – клиент  қызығушылығын қорғау үшін маман  құқықтық 

ережелердің барлық түрлерін қолданады, оның құқығына қарсы маман немесе

әрекеттесуіне әсер етеді  және бағдарламалардың, жобалар мен  жоспарлардың

жүзеге асуын қамтамасыз етеді;

- болжамдық – маман  түрлі институттардың іс-әрекеттеріне, кішігірім 

қоғам мен ауданның әлеуметтік дамуын болжамдауына, бағдарламалар

мен жоспарлардың құрылуына  қатысады, нақты бала тұлғасының дамуына 

әлеуметтік-педагогикалық  бағдарлама жасайды, нақты әлеуметтік-

педагогикалық мәселелердің шешілуінің сұлбасы мен алгоритмінің

құрады;

- профилактикалық және  әлеуметтік-терапевтік–маман жағымсыз

ықпалды жеңіп шығу мен  негативтың алдын-алудың әлеуметтік–құқықтық,

заңды және психологиялық  механизмін іске асырады, соған мұқтаж жандарға

әлеуметтік-терапевтік көмек  көрсетеді, қоғамдағы адам құқығын  қорғауды

қамтамасыз етеді, әлеуметтік және кәсіптік өзін-өзі бағдарлау кезеңінде

жасөспірімдер мен жастарға көмек көрсетеді;

- ұйымдастыушылық-қатынастық  – маман өз еркінмен көмектесушілер 

мен жалпы халықты  бірігіп еңбектенуге, демалуға және әлеуметтік қызметке

тартымдылайды, түрлі әлеуметтік институттардың өз клиенттерімен ара

қатынасын сапалы жолға  салып, ақпарат жинайды;

- қорғаулық – клиент  қызығушылығын қорғау үшін маман  құқықтық 

ережелердің барлық түрлерін қолданады, оның құқығына қарсы маман  немесе

жанама ықпал жасайтын тұлғаларға қатысты заңды жауапқа тарту және

әлеуметтік мәжбүрлеу  шараларын қолдануға септігін тигізеді;

- делдалдық – маман  баланың жеке бас мүддесі үшін  ресми инстанциямен,

қоршаған ортамен, білім  беру мекемелері мен отбасы арақатынасын жағымды 

түрде жүзеге асырады.

Әлеуметтік қызметкердің қарастырылатын міндеті сансыз, алайда қазіргі 

кездегі қиын және өте  қажетті әлеуметтік қызметкер мамандығындағы өзара 

бірлестіретін басты, негізгі  идеяны, яғни адамдарға жәрдемдесу үшін жарамды 

бола білу қабілеттілігін айқындауға және бақылауға мүмкіндік туғызады. Ол

әлеуметтік қызметтің  міндеті мен білімін, этикасы  мен тұтастығын ескеріп,

ұстануы қажет, сондай-ақ, мамандығының құндылығын қорғауы, әлеуметтік

қызметке қатысты іс-әрекеттің  аясында болып, сыни көзбен баға бере білуі,

әлеуметтік қызметтің  мәліметтер жиынтығын жинақтауына  қатысуы, өзінің

әріптестерімен зерттеу  нәтижелері мен практикалық тәжірибесін  бөлісуі тиіс,

яғни жоғары дәрежеде мәдениетті және адамгершілігі мол, медицинаның,

заңның, психология мен педагогиканың олардың теориясы мен тәжірибелерінің

негіздерін жетік білетін  жоғары дәрежелі маман болуы қажет.

Жоғарыда айтылған көрсеткіштер ең алдымен әлеуметтік қызметкердің

деонтологиялық даярлығына байланысты. Деонтологиялық даярлық  – кәсіби

іс-әрекетін жүзеге асыру  қажеттілігі тууы кезінде өзінің парызын мойындау

барысындағы болашақ  педагогтың сана-сезімінің қалпы, сондай-ақ, өз

идеялары мен сезімдерінде, наным-сенімдерінде, педагогикалық  іс-әрекеттің 

ішкі уәжділігі мен  іс жүзінде жүзеге асуындағы әлеуметтік қызметкердің

объективті міндеті  айқындалған кезде сол парызға  тиісті болуы керек.

Біздің ойымызша, әлеуметтік қызметкердің деонтологиялық даярлығы

келесі тұлғалық сапалармен сипатталады:

- ізгілік, қамқоршылық,  адалдық;

- ықыластылық, қайырымдылық, қозқарасты түсіну үшін ұмтылыс

(құлшыныс);

- достық, жылы шырайлық (жайдарылық);

- сабырлық, адамгершілік, көшбасшы болуға қабілеттілік;

- сыпайылық, рақымдылық, кішіпейілдік;

- ұйғарымға ұласу;

- жайдарылық;

- төзімділік, пайдақорсыздық, табандылық;

- жауапкершілігі мол,  мамандығына деген қызығушылық;

- әр қилы жұмысты  орындау қабілеттілігі;

- еңбек әрекетіндегі  ынта, альтруизм (қалтқысыз қамқорлық);

- мамандармен өзара  әрекеттесуге қабілеттілік;

- қимыл мұқияттылығы;

- ұқыптылық пен іс-әрекеттегі жүйелілік;

- өз болашағын жоспарлау  қабілеті;

- ауызша сөйлеуге деген  қабілеттілігі;

- өзгелерді оқыта білу  қабілеті;

- басқа адамдарға қамқорлық  жасау ептілігі;

- жаңа идеяларды жүзеге  асыру, өзіндік (дербес) пайымдау.

Сонымен қатар, әлеуметтік қызметкерге жарамсыз бірнеше қасиеттерді

атап көрсетуге де болады, олар: қызбалық, пайдакүнемдік, жан мейірімсіздігі,

өркөкірек пен менмендік, арамдық, қаталдық пен қайырымсыздық, дөрекілік,

жасы үлкен адамдарды  сыйламау, жиіркенгіштік, кекшілдік  және әдепсіздік,

ожарлық, өз қамқорлығындағы  адамдарға деген талғамсыздық, тұрақты 

асығыс, жауапкерсіздік, жалқаулық, арам ниетті, жәрдемдесуді қаламау,

ұшқалақтық пен алаңғасарлық, күштеп алу мен жемқорлық.

Әлеуметтік қызметкер  тұлғасының қасиеттері, көптеген

жағдайларда, оның клиентпен  арақатынасының жетістігін айқындайды

және оның кәсіби жарамдылығының тиісті шарты болып табылады.

Өзінің кәсіби парыздылығын орындау кезінде, әлеуметтік қызметкер 

өзіне белгілі бір  мәселелерді шешуші міндетін жүктеген қоғамына

игілік әкелу үшін қамқор жасауы тиіс.

333333333Әлеуметтік көмекке өмірдің қиын жағдайына тап болған адамдар

мұқтаж, осы жағдаяттардың  себептері әр-түрлі объективті де субъективті 

болуы мүмкін. Кейбір адамдар өте  жасқаншақ немесе керісінше, өрескел

болады, дегенмен, сол жағымсыз қасиеттер  адамдардың бір-бірімен қалыпты 

ара-қатынас орнатуына бөгет  жасайды немесе ол алдына қойылған мақсатқа

жету үшін ерік пен күш-жігерінің  жетіспеушілігінен азап шегуі мүмкін

сонымен қатар физикалық және психикалық жағынан сау емес немесе

оның мінез-құлқы девиантты болып  анықталатын жағдай да аз емес. Бірақ,

әлеуметтік қызметкер осылардың  бәрімен кәсіби парыздылығына сүйене

жұм ыс жүргізу қажет.

Қорытынды. Курстық жұмысты  қорытындылай келетін болсақ, біздің мемлекетіміз әлеуметтік жұмыстың дамуының ең бастапқы сатысында келеді екен. Осыған байлансты , болашағымыз дұрыс болуы үшін әлеуметтік қызметкерлерге ерекше көңіл бөлінуі керек. Болашақта әлеуметтік жұмыс жайлы заң қабылданып, әлеуметтік қызметер өз орнын мамндар ішінде алатын болса ол мемлекетімізге пайдалы . біздің мемлекетімізде әлеуметтік қызметкердің міндеттері мен таспсырмалары , оның қызметінің жан-жақтылығын, қажеттігін жайлы көптеген пікірлер қалыптасып, ел арсында таратса ол қоғамда , мемлекетімізде өз орнын табар еді.Сондықтан да мен бұл курстық жұмысымды осы тақырыпта жазып отырмын. Әлеуметтік қызметкердің кәсіби қызметі туралы мәліметті толық жеткіздім деп ойлаймын.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 
1. Тұрлығұлов Т. Б.Адырбек, А. Көпекбай.Ежелгі Қазақстан тарихы. Методикалық көмекші қүрал. «5» сынып мұғалімдеріне арналған. – Алматы, 2001жыл 
2.Жанпейісова М. М. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы 
ретінде. Алматы, 2002. 
3. Жолдасбаев С, Аманбосынов К., Көпекбай Ә. Орта ғасырлардағы Қазақстан 
тарихы. 7 сынып. Мүғалімдерге арналған көмекші құрал. - Алматы, 2002. 
4.Коротков М. В., Студеникин М. Т. Практикум по методике преподавания 
истории в школе. - М., 2000. 
5. Коротков М.В. Студентчески М.Т. практикум по методике преподование историев школе М-2002г.  
6. Тортаев С., Мәшімбаев С., Мәженова М., Ортағасырлардағы дүниежүзі  
тарихы 7 сынып Оқыту әдістемесі – Алматы 2003 ж. 
7. Тарих бойынша орта мектеп бағдарламалары 5-11 сыныптар А, 1992 жыл. 
8. Тұрлығұлов Т.Т. Тарих сабағын жетілдіру жолдары Алматы 1984 жыл. 
9. Тұрғанбаев Б.А. Дамыта оқыту технологиялары – Алматы 2000 жыл 
10. Төлеубаева К.Т. Тарих факультетінің жоғарғы курс студенттерінің оқу 
тәрбиелік практикасын өткізу және ұйымдастыру әдістемелік  
талқылама Алматы 1997 жыл. 
11.Тарих бойынша орта мектеп бағдарламалары 5-11 сыныптар  
Алматы 1992 жыл. 
12.Тұрғанбаев Б.А. Дамыта оқыту технологиялары – Алматы 2000 жыл. 
13.«Педагогикалык ізденіс» Құрастырушы И.Н. Баженова Алматы М 2000 г. 
14. Тілеубаева К.М. 10-11 сыныптар үшін тәрбие сағаттарын өткізу «Қазақ  
тарихы» Алматы 1998 жыл.

15. Курс: Жалпы және әлеуметтік  педагогика/құрастырған педагогика  ғылымының кандидаты, доцент Кумаржанова  К.Ш. Өскемен: ШГИ, 2006 – 36б. 
16. Маслоу.А Самоактуализация // Психология личности: Тест / Под.ред. Ю.Б.Гиппенрейтер, А.А.Пузырея. М., 110б. 
17. Овчарова Р.В. справочная книга социального педагога. – М., ТЦ Сфера, 2005 – 480б. 
18. Роджерс К. К науке о личности // Итория зарубежной психологии: Текст/ под.ред П.Я.Гальперина, А.Н.Ждан. М., 1986. 228б. 
19. Сәрсенова Ж. Тәңірбергенова Г. Әлеуметтану.-2000.-Б.79 
20. Социология. Жоғары оқу орнындарының студенттеріне арналған оқулық.-Алматы.-2002.-222б. 
21. Фрейд З. Психология безсознательного: Сб. Произведений. М., Просвещение,1990. 440б. 
22. Колберг Л. Тұлғаның әлеуметтену үрдісі. // Сб. психологии М., 1992. 165б.