Озат педагогикалық тәжірибені пайдалану

   Озат  педагогикалық тәжірибені пайдалану 

    Мектептерде педагогикалық тәжірибені зерттеу, жинақтау ісі күрделі және шығармашылық мәселелердің бірі болып табылады. Педагогикалық тәжірибе - оқыту, білім беру және тәрбие тәжірибесі, дәлірек айтсақ нәтижесі оқушының жеке тұлғалық сапаларынан көрінетін, белгілі бір мақсатпен ұйымдастырылатын педагогикалық процесс.

    Көпщілік  мұғалімнің педагогикалық тәжірибесі – бұл педагогикалық ғылымының  жетістіктерін қолданып жұмыс істеп  жатқан білім беру ұйымдарының тәжірибесі.

    Озат педагогикалық тәжірибе сөзін түрліше түсінеміз. Кең мағынада озат педагогикалық тәжірибе - мұғалімнің шеберлігінің жоғары деңгейі, тұрақты педагогикалық нәтиже беретін оқыту және тәрбие тәжірибесі. Мұғалімнің тәжірибесінде жаңалық болмауы мүмкін, бірақ ол ғылымда белгілі принциптерді, әдістерді табысты түрде қолданып, басқа мұғалімдерге үлгі болып, озат тәжірибесі басқа мектептерге таратылады.

    Педагогикалық озат тәжірбиенің тар мағынасы: шығармашылық ізденіс, жаңалығы бар тәжірибе, жаңашылдардың  тәжірибесі. Мұндай педагогикалық тәжірибе өте құнды, себебі ол мектеп тәжірибесіне жаңалық енгізеді. Сондықтан, бірінші кезекте осы тәжірибені талдап, баға беріп, тарату керек. Жай шеберлік пен жаңашылдық арасындағы айырмашылықты көру қиын, себебі мұғалім ғылымда белгілі принциптер мен әдістерді қолданып, қол жеткен жетістіктермен шектелмейді, жаңа әдістерді қолданып, немесе ескі әдіс-тәсілдерді тиімді етіп үштас-тырып, бірте-бірте жаңашыл болады, олай болса кез келген жақсы тәжірибені мектептің тәжірибесіне енгізуге болады, біраң жаңашыл мұғалімдердің іс-тәжірибесін жан-жақты талдап, қорытындылап, тарату керек.

    Озат  педагогикалық тәжірибенің белгілері, оған қойылатын талаптар. Бірінші  белгісі – қоғам дамуының бағытына, әлеуметтік сұранысқа сәйкестігі. Озат мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының қызметкерлері өмір талаптарына сай жұмыс істеп, педагогикалық процесті жетілдірудің тиімді жолдарын табады.

    Озат  тәжірибенің екінші белгісі –  педагогикалық қызметтің тұрақты, жақсы нәтижелері. Педагогикалық "өнім" - оқушылардың білім, іскерлік, дағдыларының, жалпы дамуының, тәрбиелілігінің деңгейі.

    Мұғалім сабақтарын дұрыс бағалап, оқушылардың  білім сапасын тексеріп, жауап  алынатын сұрақтар:

    •    оқушылардың бағдарламадағы оқу  материалын меңгеруі;

    •    өз беттерімен білім ала білуі;

    •    білімдерін шығармашылықпен тәжірибеде қолдануы;

    •    оқушылардың жалпы дамуы.

    Білім сапасы оқушылардың байқампаздығынан, талдау, жинақтау, абстракциялау іскерлігінен, оқу материалымен жұмыс істеу  жолдарын анықтаудан, іс-әрекеттің  жүйесін белгілеуден, өз іс-әрекетін бақылап, оған керек жағдайда түзетулер енгізуінен көрінеді. Оқушылардың тәрбиелілігі олардың пікірлерінен, мінез-құлқынан, жүріс-тұрысынан байқалады. Озат тәжірибенің үшінші белгісі - оқыту, тәрбие, дамуда тұрақты, жақсы нәтижелерге жету үшін мұғалімдер мен оқушылардың өз күштері және құралдарын орнымен жұмсауы. Оқушыларға шамадан тыс қосымша тапсырмалар беріп, басқа пәндерді меңгеруге зиян келтіріп, білім сапасын көтеретін тәжірибе озат тәжірибе деп есептелмейді.

    Жаңалық – озат тәжірибенің төртінші белгісі.

    Педагогикалық озат тәжірибе оқу-тәрбие жұмысын үнемі  дамытып және жетілдіріп отырады. Сондықтан, әрбір мұғалім еліміздегі жаңашыл  ұстаздардың бай тәжірибесін, белгілі  педагогтар мен психологтардың ғылыми еңбектерін терең зерттеп, олардың ұсынбаларын өз ісінде шеберлікпен пайдаланғаны жөн.

    Мектептерде педагогикалық тәжірибені зерттеудің кейбір талаптары бар. Олар: мұғалімнің өз тәжірибесін өзі зерттеп жинақтауы, педагогикалық еңбек шеберлерінің жұмыс жүйесін зерттеу және жинақтау; бір педагогикалық тақырып бойынша бірнеше мұғалімдердің іс-тәжірибелерін зерттеу және жинақтау; жаңашыл мұғалімдердің озат тәжірибесін тарату және оны тәрбие процесіне енгізу; педагогикалық ғылыми-зерттеу институттарының басшылығымен оқу және тәрбие салаларында орын алып отырған мәселелерді тауып, оны шешуге ат салысу.

    Оқыту мен тәрбиенің тиімді тәсілдері  мен әдістерін табуда мұғалімнің өз тәжірибесін өзі зерттеп, жинақтау ісі – әрі қиын, әрі үрделі мәселелердің бірі. Мұғалім оқыту  мен тәрбие салаларындағы орын алып отырған бір мәселені шешу үшін әдіс-тәсілдерді таңдап алып, олардың оқушыларға ықпалын сабақ тәрбиелік іс-шаралар арқылы бақылайды. Мұғалім зерттеу арқылы түскен материалдарды талдап, қорытындысын үнемі дәптерге жазып, оқушылардың ынтасы мен таным қабілетін дамту жолдарын іздестіріп, өз жұмысындағы жетістіктер мен мүмкіншіліктерді көріп, оларды жоюдың тиімді жолдарын табу үшін педагогикалық әдебиеттермен танысады.

    Мұғалім өз мектебіндегі немесе көршілес мектептердегі  тәжірибелі мұғалімдердің тәрбие жұмыстарымен танысып сабақтарына қатысып, олардың оқыту мен тәрбие әдістерін өзінің әдістерімен салыстырып, тиісті қорытындылар жасап, зерттеу жұмысының құжаттарын, атап айтсақ, сабақ жоспары, күнтізбелік-тақырыптық жоспар, оқушылардың жазба жұмыстары, дәптерлері, сынып жетекшісінің оқу-тәрбие жұмысының жоспары, оқушылардың баяндамаларын жинақтайды.

    Ынтымақтастың - бір мақсатқа жетуге бағытталған, бірлескен іс-әрекет. Оған керекті  жағдайлар:

    - мақсаттың бір екенін анық  сезіну;

    - ынтымақтасушы жақтардың қызметш дәл белгілеу;

    - мақсатқа жету үшін мұғалім  мен оқушылардың, т.б. педагогикалық  процеске қатысушылардың бір-біріне  көмек беру і. 

    Ынтымақтастық педагогикасының пайда болуына  себеп болған оқушылардың білім  деңгейінің төмендігі, кеңес педагогикасының  баланың еркін және жан-жақты дамуын тежеп, талантын басуы.

    Ынтымақтастың педагогикасы баланың психикасының саулығын сақтап, күштеп оқытуға, формализмге  қарсы шығып, баланы оқуға ынталандырып, табысқа деген сенімін нығайтып, жазалаудың ауыр түрлерін мүлдем қолданбайды, адамгершілік пен ынтымақтың бала өмірінде үлкен маңызы бар екенін жете түсінеді.

    Жаңашыл мұғалімдер өз мектептерінде 25 жыл  бойы идеяларын сынақтан өткізіп, ескі әдіспен жастарды оқытуға болмайтындығын дәлелдеп, мұғалімдерге жақсы жұмыс  істеу жолдарын көрсетті. Олар:

    - балалар мен мұғалімдер, ата-аналар  арасындағы ынтымақ; ұжым мүшелерінің  шығармашылық жұмысы;

    - оқушыға атқарушылық және шығармашылық  қабілетін •(дамытатын жұмыстар  беру;

    - баланы өзін-өзі және ұжымды  талдауға үйрету; тұлғалық дамуы;

    - тірек идеясы;

    - жаңарту идеясы;

    - озу идеясы;

    - жаңа мектеп;

    - тұлғаны дамыту идеясы.

    Кеңес мектебі білім беруге баса назар  аударып, іскерлікке аз көңіл бөліп, оқыту мен тәрбиенің негізгі  мақсаты оқушыларды дамыту екендігін  ұмытып отырған. Ынтымақтастық педагогикасы ақыл-ойды, т.б дамытады.

    Атқарушылық, шығармашылық қабілет. Балалардың ақыл-қабілетінің  дамуын зерттеген Б. Никитин, оны  атқарушы, және баланың өздігін тез  дамытатын, оның ең негізгі қасиеттерін  шығармашылық деп бөледі.

    Бала  дамуының жаңын аймағы - үлкендердің көмегі арқылы баланың атқараалатын істері. Көрнекті кеңес психологы Л.Выготский оқыту мен дамудың байланысын зерттеп, баланы дамыту үшін оған күрделі тапсырмалар беруді ұсынды. В.Шаталов ережелері оқылмаған тақырыптар бойынша оқушыларға есеп шығартады

    Баланың бір күнінің екінші жартысы оның икемділігін, қызығушылығын дамытуға арналады, бұл міндетті орындауға  ересектердің уақыты жетпейтіндіктен, балаға негізінен сабақта білім  беріліп, қалған уақытта баланың  өзі қызығатын іспен айналысуына жағдай жасаған жөн.

    Жаңашылдар  баланы өзін-өзі құрметтеуге оқу-тәрбие жүмысының барлық кезеңдерінде үйретеді. Өзін-өзі реттеу баланың өзінің іс-әрекеті  арқылы жүреді. В.Шаталов үйге тапсырма бермейді, оқушылар оған бөлінген уақытты  өздері үшін пайдаланып, тапсырманы тынығып алған соң орындайды. И.Волков үй тапсырмаларын оқушыларға таңдатады. Ш.Амонашвилидің тәрбиеленушілері үй жұмысын өз қалауымен алады.

    Озат  мұғалімдер баланы құрметтеу идеясын  іске асырып, бейімділікке қарай жұмыс  беріп, оқушының жеке мүмкіндіктерін дамытып, сабақта да қабілетіне қарай жеке тапсырмалар беріп, қарапайым оқыту тәсілдерін қолданып, оқушыларға сабақ бергізіп, олардың шамалы болса да табысын, шығармашылығын мадақтайды.