Дене шынықтыру жүйесі

  Спорт - бүл жарыс барысында денені жаттыңтыру- дың белгілі бір түрінен жоғары нөтижеге жетуге бағытталған арнаулы  ңарекет. Спорт дене шыныңтыру ңүралы ретінде денсаулыңты нығайту, дене күшінің дамуын, ңозғалыс қабілеттерін, дене төрбиесі жөнінен алға ңойған міндеттерді шешу болып табылады.

  Спортшы бойында дене күші, моральдық ерік-жігер  ңасиеттері толың ңалыптасңан жағдайда жөне үзаң уаңыт бойы жүйелі жаттыңтыру шараларын жүргізу барысында зор жетістікке жетеді. Арнайы таңдап алынған спорт түрін жоғары нөтижеге жету үшін дене дамуын, жалпы арнайы дайындыңты үзбеген абзал.

  Ұзақ жаттыңтыру барысында еңбек кестесін, спорт- тың сабақтарды, демалысты, жеке басының гигиенасын дүрыс үйымдастырудағы ережені ңатаң сақтау ңажет. Спорттың көптеген түрлері дене төрбиесінің ңолданбалы ңүралы болып табылады. Мысалы: жүру, жүгіру, секі- ру, лаңтыру, шаңғы, велосипед, мотоцикл спорты, жүзу, есу, бокс, сайысу, ат спорты. Бүгінгі күні біздің елімізде спорттың өр түрімен айналысу іс жүзіне асып келеді. Мек- теп оқушыларының өмірінде спорт үлкен орын алады.

  Спорттың  дене шыныңтырудың басқа қүралдарымен салыстырғандағы ерекшелігі - спорттың жарыстарды өткізу болып табылады. Спорттың жарыстарды өткізу - спорт  жүмысының жағдайын, жаңсы техникалың нөти- желерді көрсету. Сонымен ңатар, маңсаты - спорттың түрлерін дамыту, спорттың техниканы меңгерту, дене шыныңтыруға ңызығушылығын туғызу болып табылады.

  Ойын. Дене шыныңтыру ңүралдары ішінде кең тара- ған ңарекет. Ойын саналылыңты, белсенділікті, айналы- сушының өз бетімен өрекет жасай білу ңабілетін талап етеді.

  Ойын  ңимыл-ңозғалыс жөне спорттың ойындар  болып бөлінеді.

  Қимыл-ңозғалыс ойындары арнайы дайындыңты талап етпейді. Жалпы дене дайындығы бағытында іске асы- рылады; олар еркін өр түрлі ңимылдарды орындаумен аныңталады, сонымен ңатар мазмүны мен ережесіне

сөйкес  үлкен бүлшық ет топтарына өсерін тигізеді. Спорттық ойындарға спорттың барлың белгілері бар ойын- дар  жатады: ойнаушылардан спорттың іскерлікті, дайын- дықты талап етеді.

  Спорттық  ойындар топтың немесе жеке адамдардың жеңіске, нөтижеге жетуімен аяқталады.

  Спорттық  ойындар қимыл-қозғалыс ойындарынан  орындалу техникасы, ереженің күрделілігі, ойын жағ- дайының нақтылығымен ерекшеленеді.

  Балаларды жөне жасөспірімдерді жан-жақты төрбие- леуде спорттық ойындар ерекше орын алады, ойын қүра- мына күнделікті өмірге қажетті табиғи қимылдар кіреді (жүру, жүгіру, секіру, лақтыру, қағып алу, қарсы түру т.б.). Сондай-ақ, ойын барысында жоғарыда аталған қи- мыл-қозғалыстыңүйлесімділігі кездесіпотырады. Бала- лармен жасөспірімдерді дене төрбиесі үрдісіне төрбиелеу- де ойындарды жүйелі түрде өткізу негізгі қимыл-дағды- ларын, жылдамдық, ептілік, күш-ңуат, шыдамдылық қасиеттерін, ағза қызметінің жүмысын күшейтеді.

  Доппен  ойнайтын қимыл-қозғалыс ойындарының негізгі міндеті: мүғалімнің нүсқаулары мен бүйрықта- рын қатаң сақтау; жаңа жаттығуларды меңгеру кезінде сабақтықты қамтамасыз ету; дидактикалық принцип- терді сақтау, үйымдастыра білу, төртіпті сақтау.

  Саяхатқа  шығу қимы л-қозғалыстық дағдыларды ны- ғайтуға жөне дене қасиеттерін табиғи жағдайларда дамы- туға мүмкіндік береді.

  Саяхатқа  шығу қысқа жөне үзақ мерзімді түрде  үйым- дастырылады. Саяхат кезінде саяхатшылар  тірі табиғат- пен, табиғатта болып  жатқан өр түрлі қүбылыстармен танысады. Мектеп саяхатшылары өр түрлі табиғи мате- риалдар жинайды. Бүл іс-өрекет оқушылардың сабақта алған білімін бекітеді.

  Саяхатқа  шығу оқушылардың жан-жақты дамуының негізгі қүралы ретінде денені шынықтыру, дененің сапа- лық қасиеттерін  төрбиелеу, жағымды дағдыларды төр- биелеу болып табылады.

  Саяхатқа  шығу - дүрыс жүру, секіру, жүзу, өрмелеу, затты апару, өр түрлі табиғи жөне жасанды кедергілер-

ден өте  білу, қыс кезінде шаңғымен жүре білу іскерлік- терімен байланысты.

  Жаратылыстың  табиғи күштері. Дене тәрбиесі қүрал- дарының ішінде жаратылыстың табиғи күштері - күн, ауа, су, маңызды орын алады. Жаратылыстың табиғи күштерін тиімді пайдалану денсаулықты нығайтады, ағ- заны шыныңтырады. Дене шыныңтыруда бүл ңүралды дене жаттығуымен үштастырып, өз еркімен пайдалануға болады. Жаратылыстың табиғи күштері балабақшалар- да, мектептерде, оқу орындарында, өндірісте, демалыс орындарында, стадиондарда, су кешендерінде, жазғы оңушылар демалыс лагерінде кең ауқымда қолданылады.

  Күн, ауа және су адам ағзасына әсерін тигізеді, сон- дықтан бүл қүралдарды пайдалану ғылыми негізде дә- лелденген ереже бойынша үйымдастырылады (1-ші қосымшаға қараңыз).

  Гигиеналық  жағдай. Дене шынықтыруға қажетті  ги- гиеналық жағдайды сақтау негізгі  орын алады. Күнде- лікті өмірде күн  кестесін нақты тәртіп бойынша үйым- дастыру; еңбек, демалыс, үйқы, тамақтану сәттерінде уа- ңытты тиімді пайдалану болып табылады. Тәртіпті сақтау денсаулықты нығайтады, жағымды көңіл-күй туды- рады және дене жаттығуларын игеруге неғүрлым қолай- лы жағдай жасайды.

  Нақты төртіпті сақтау адамның төртіптілік, үқыпты- лық, үйымдастырушылық, жағымды  қасиеттерін тәрбие- лейді.

  Оқушылардың күн кестесі: ертеңгілік гимнастиканы су процедурасымен үйымдастыру, мектептегі оқу мен үй жүмысына уақытты тиімді пайдалану, спортпен айналы- су, таза ауадағы серуен, ойын, кітап оқу, өзінің сүйікті ісімен айналысу, пайдалы қажетті іс-шараларға қатысу- дан түрады. Күн тәртібінде, сондай-ақ нақты уақытылы тамақтану, демалыс, үйқыға дайындық жатады. Күн тәртібін тиімді пайдалану дене шынықтырудың эр түрлі қүралын біріктіріп, оларды дүрыс пайдалануды реттеп отырады.

  Дене  жаттығулары сабақтарында гигиеналық жағдай- лармен қамтамасыз ету қажет. Сабақ, секциялық сабақ

және  дене шынықтыру жөнінен үйымдастырылатын іс- шаралар өткізілетін орында тазалың сақтау қажет, сон- дай-ақ ңалыпты жағдайдағы қалыпты температураны үстай отырып, үнемі таза ауамен желдетіп отыру керек.

  Дене  жаттығуларын орындау барысында  өр түрлі сна- рядтар, қүрал-жабдықтар  қолдануда айналысушының салмағы, бойы, жас ерекшелігі, жынысы ңатаң саңтала- ды. Айналысушының арнайы спорт киімін киюі, жатты- ғуларды жаңсы орындауы ағзаға тиімді өсерін тигізеді.

  Гигиеналық  жағдайларға - дене шыныңтырумен айналысушының  жеке гигиенасы жатады. Жеке гигиена - барлық іс-шаралар кешені, адам денсаулығын саң- таумен ңамтамасыз ету кепілі.

  Жеке  гигиенаның негізгі талаптары - дененің  таза- лығы және оны күте білу, киім тазалығы, жүмыс орны жайлылығы, жеке басына ңажетті заттарды үңыпты үстау. Мектеп оқушыларының жеке гигиенасына  оңу зат- тарына, кітапқа, дөптерге үқыпты қарау, үйде, мектеп- те, көшеде және ңоғамдың орындарда өзін дүрыс үстау тәртібі жатады. 
 
 
 
 
 
 
 
 

           

 
 

     

       

                              

                 

                  
 
 
 
 
 
 
 

ЖОСПАР 
 

  I.Кіріспе

II. Негізгі бөлім

       2.1 Дене шынықтыру жүйесі қызметінің негізгі    

             бағыттары мен шарттары

       2.2 Дене шынықтыру жүйесінің қағидалары

       2.3 Дене шынықтырудың міндеттері

       2.4 Дене шынықтыру жүйесінің негізгі белгілері

       2.5 Дене шынықтыру құралдары

III. Қорытынды 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 

Қазақ Ұлттық аграрлық университеті 

Дене  тәрбиесі және спорт кафедрасы 
 

 

ТАҚЫРЫБЫ: Дене шынықтыру жүйесі

                                                

                                                                   

                                                                     Орындаған: Рахметова А.  ПО-204қ

                                                                     Тексерген: Кондратенко С. 
 
 
 
 
 

Алматы 2011 ж. 

Пайдаланылған әдебиеттер

  тізімі: 
 

1. «Денсаулық» журналы, Алматы 2010 ж. № 8 басылым.
2. «Валеология» , Алматы 2008 ж. Атамұра баспасы.
3. Спорт және туризм министрлігінің сайты. www.edu-gov.kz