Иммунология

АҚ «Астана Медицина Университеті»

Кафедра: Дерматовенералогия кафедрасы иммунология курсымен

 

•   Орындаған:

 

• Қабылдаған:

 

 

 

 

 

Тақырыбы:

 

    HLA антигендері мен аурушылдыққа тұқым қуалаған бейімділігінің байланысы

 

I     Кіріспе

• HLA антигендері туралы жалпы түсінік.

 

II    Негізгі бөлім

• HLA антигенлерінің кластары
• Құрылысы мен қызметтері
• HLA антигендердің полиморфизмі және популяцияда таралуы
• HLA антигендердің аурулармен байланысуы

 

III  Қорытынды

 

     Жоспар:

                      HLA антигендері туралы жалпы түсінік.

 

HLA – жүйесі адамдардың лейкоцитарлық  антигендер жүйесі кіреді. 1958  жылы шеткері қанның  лейкоциттерінде  осы антигендерді бірінші ашқан   француз ғалымы  Ж.Доссе. HLA  – жүйесі адамның 6 хромосомасының  қысқа иығында орналасқан.   Оған 5локус кіреді. A, B, С,   D, ВR. Хромосоманың центромерасынан  бастап локустар орналасуы:    D(DP,DQ), DR, B, C, A. Әр локусқа  гендердің өте көп аллельдік   варианттары кіреді, Оларды арнайылықтары  деп атайды және арабша әріптермен  белгілейді.

 

 

Қазіргі кезде A және  B локустары  жақсы зерттелген, осы локустардың  көптеген аллельдері анықталған. А локусында 60-тан аса, В локусында  136, С локусында  38 аллельдер анықталған. D  локусының өзі 2 локустан тұрады, соның ішінде DQ, DP. DR- локусында 139 аллель  кіреді,  DQ -40 аса , DP-80 шақты аллельдері  анықталған. Қазір молекулалы-генетикалық  іріктеу көмегімен адамдардың  МНС комплексінде  жаңа гендері  мен аллельдік варианттары  42 және  942 санынан асқан.  Әр локуста  аллельдер көп болғандығынан  және кодоминантты  тұқым қуалау  әсерінен, гистосәйкестік антигендердің  полиморфизмі өте жоғары болады. HLA- гендері кодоминанттық принципі бойынша беріледі- ол екі хромосомадағы гомологиялы аллельдердің бірдей жасушада экспрессиялануы. HLA гендер жиынтығы HLA генотип деп атайды. Бір хромосомадағы HLA гендер жиынтығы HLA гаплотип деп атайды. Жазылуы- HLA- А3, B40; HLA -A10,B13, сонда HLA – фенотип кодоминанттық принцип бойынша HLA- А3, A10; HLA -B13, B40;

    HLA I класс антигендерінің құрылысы мен қызметтері

HLA  жүйесінің  I класс  антигендері – екі ковалентсіз   байланысқан полипептидті тізбектен   тұратын полипептидтер болып  келеді. 

• Ауыр, полиморфты, молекулалық деңгейі 45КД  HLA жүйесінің гендері кодталған трансмембраналық гликопротеидке жатады;
• Хромосоманың 15 жұбының жалғыз локусымен кодталған. HLA антигендердің I  класының химиялық құрылысы  II класс антигендерінің құрылысынан ерекшеленеді. HLA  I класс гендері трансплантациялық антигендердің синтезін шақырушы А, В, С локустарына бөлінеді. HLA I класс антигендері барлық ядролы жасушаларды экспрессияланған, Т киллер детерминанталарды тек HLA I класс антигендерімен косып таниды.

HLA  II және III класс антигендерінің  құрылысы мен қызметтері

HLA II класс гендеріне DQ,  DP, DR локустарының гендері кіреді.  Оған: иммундық жауаптың гендері,  оның күшін реттейтін гендер  жатады. HLA   II класс антигендері  В- лимфоциттерде, макрофагтарда,  дендритті және  Лангерганс  жасушаларында, белсендірілген Т-  лимфоциттерде т.б жасушаларда  орналасады. 

 

 

 

HLA III класс антигендерге комплемент  жүйесінің ақуыздары мен Bf  -  пропердин жүйесінің В  факторы жатады. С2 мен пропердиндік  фактор молекулалық деңгейі 100  және  90кД тұратын пропердиннің  бірлікті пептидтік тізбектері  болып келеді. С4 – дисульфидтік  көпірмен байланысқан үш тізбектен  тұрады:   95кД-қ  альфа  тізбек,  75кд-қ бетта тізбек  және  30кД-қ гамма тізбек.  Толық молекулалық деңгейі    200кД- ға тең. 

Т-хелпер бөгде антигенді тек  өз организмінің HLA II класс антигендерімен  комплекс түрімен ғана тануына  қабілеті бар.  

HLA антигендердің полиморфизмі  және популяцияда таралуы

 

        HLA және аурулар мәселесін шешуде ең маңызды сұрақ -ол HLA- антигендерінің популяцияда таралуы. Айқын заңдылыққа сүйенеді, бұл заңдылықтар статистикалық талдау әдістерін қолдану кезінде анықталады. Популяциялық талдау өткізу үшін сау адамдар мен белгілі нозологиямен науқастанған адамдар арасында HLA- іріктеу өткізіп, гендер жиілігімен антигендер жиілігімен салыстырады. Популяциялық зерттеулерді екіге бөледі: популяцияішілік – ауру адам мен сау адамдар арасындағы HLA- іріктеуді бір географиялық аймақта өткізгенде; популяциялық – науқас адам мен сау адамның арасыедағы HLA- іріетеуді әр түрлі географиялық аймақта өткізгенде. Қазіргі кезде HLA- антигендерін іріктеудің бірнеше әдістері бар. Олар: Серологиялық іріктеу, аралас лимфоциттер дақылында HLA II класының қнімдерін іріктеу, ПТС (полимеразды тізбекті серпіліс) көмегімен молекулалық- генетикалық іріктеу.

HLA антигендердің аурулармен  байланысуы

 

Қазіргі  кездегі иммунологияда  және иммуногенетикада ауруларға  генетикалық белгілердің  қабылдаушылығы  ең басты мәселесі болып табылады. HLA  және аурулар 2 аспектіге бөліп  қарауға болады. Фундаментальды  және қолданбалы. Фундаментальды  зерттеудер- HLA- антигендері мен ауру  арасындағы байланыстық механизмін  ашуға бағытталған.  Қолданбалы  аспектінде- клиникада диогностикалауда, дифференциалды диогностикалауда, ауруды алдын алуда, ауру ағымының  болжауында, емдеу тәсілінде, плазма  донорларын белгілі антигендермен  жасанды иммунизациялау арқылы  таңдауында маңызы зор. Генетикалық  компонент тек организмнің бейімділігіне  ғана емес, сонымен қатар ағымы  мен нәтижесіне әсер етеді.  Адамның гистосәйкекестік жүйесінің  байланысын ең алғаш рет Ходжкин  ауруымен J. Amiel анықталған. 

 

 

 

Көптеген аурулар кезіндегі  HLA- антигендерінің арасында байланыс  бар. Олар:

 ревматоидты, эндокринді, тері, гематологиялық, инфекциялық аурулар, қатерлі ісіктер және т.б. HLA- антигендерінің таралуы географиялық, этникалық, расалық т.б факторларға байланысты болады. Ең маңызды корреляция- ол  HLA-B27 антигенінің анкилозы спондилоартритпен байланысты. Бұл антиген Бехтеров ауруымен ауыратын науқастардың 67-94% кездеседі. HLA-B27 ревматоиды артрит, сакроилеит, атипиялық қабыну  артритінде,артропатия кезінде де кездеседі. Эндокринді бездерді, бауырдың аутоиммунды ауруларынд, жүйке жүйесі мен тері т.б жүйелердің ауруларында HLA-B8 жиілігі жоғарайды. Сонымен қатар, бұл антигеннің жиілігі  Аддисон ауруында, жасөспірімдердің ювенильді диабетінде, дерматиттің герпесті түрінде, созылмалы колит, жедел гепатитте жоғарлайды. Бронх демікпесімен ауыратын адамдарда HLA-A9, В5,B40 антигендерінің жиілігі жоғары. Бұл  "HLA және иммундық жауап “ бағытына жол ашты.

 

 

Организмдегі әр түрлі HLA ерекшеліктерімен әр антигендерге жоғары немесе төмен иммундық жауап байланысты.

Әртүрлі зерттеулер негізінде  HLA және ісіктік аурулардың  антигендердің  корреляциясын  зерттеу жүргізілді. Бірқатар  зерттеулерде ракпен ауыратын адамдардың HLA – А локусының антигендерімен ассоциациясы анықталған, ал басқа зерттеулерде HLA антигендерінің В локуста таралуы анықталған. Және т.б мәліметтер HLA ісікпен резистенттілгі  особьтің фенотиптік резистенттілігімен байланысты екенін дәлелдеді. Әдеби мәліметтер бойынша  HLA В7,В12 және DR2 антигендері атопиялық аллергиялық реакциялардың болжам критерийлері ретінде қолданылатыны анықталған. Берілген маркерлер шаң аллергендеріне жоғары сезімталдыққа бейімділікті ғана көрсетеді.

 Қорытынды

 

        Сонымен, қазіргі кезде HLA  және ауру арасындағы байланыс зерттеу кезінде иммундық жауапты реттеуде қызмет атқаратын HLA жүйесінің әр локустары субтиптерін анықтау өте маңызды. Тіндік антигендер мен патологияның арасындағы байланыс қалыптасу механизмдерін, ең бірінші тіндердің антигендік құрамын бақылайтын локустардың генетикалық ассоциоциясына жауапты және олар ауруларға организмнің бейімділігін көрсетеді. Бас гистосәйкестік комплексінің антигендері мен әр түрлі аурулар арасында ассоциоциялық байланыстарын зерттеу нәтижелері тәжірибеде ауруды диогностикалау, дифференциалды диогностикалау, ағымын болжамдау және алдын алу кезінде қолдануға мүмкіндік береді. Сондықтан HLA антигендері ауруды диогностикалауда маңызы зор.

 

2

 

3

 

4