Кіріспе
Негізгі бөлім
I. ГМО тарихы
- II. ГМО пайдасы
- III. ГМО зиянды жағы
Қорытынды
Гендік инженерия – бұл керекті гендерді жасанды түрде бір түрдің особынан (бактерия, жануар, өсімдік) басқа түрдің особының организміне енгізу.
Генді-модифицирленген организм (ГМО) – гендік инженерияның әдісі арқылы алынған, организм. Бойында басқа организмнің гені немесе олардың фрагменті бар организмдер.
Трансгенді организмдер – геномы өзгерген жануарлар, өсімдіктер, вирустар.
ГМО дегеніміз
өнімін жоғарлату мақсатта гербицидтерге,
пестицидтерге төзімділігін арттыру
үшін, және зиянкестерге қарсылығын
арттыру үшін бөгде гендерді
енгізуден алынған организм.
ГМО дегеніміз
не?
- Пол Берг алғаш трансгенді организмді алды
- Алғашқы трансгенді ағзаларды отырғызған «Монсанто» фирмасы болды
Қысқаша тарихы
- Алғаш кең көлемде тұтынушыларға ГМО ұсынылды
- ГМО өнімдер алғаш Ресейде пайда болды
1999 жылдан бастап
ГМО өнімдер – трансгенді әкеліне
бастады. Негізінен ондай өнімдер
қатарында шет елдерден келген
бұршақ, кукуруз және картофель
болды. Сырт түріне қарағанда
«таза күйде» сияқты жаңа піскен
жемістер, картофель чипсалары және
полуфабрикаттар және т.б. Трансгенді
организмдерден алынған өнімдерге
жазылуы керек «ГМО» деп.
- Қазіргі уақытта өсімдіктердің ГМО еш құтыла алмаймыз. Жыл сайын миллиондаған адамдар аштықтан өліп жатыр. Қазір жер бетінде 10 млрд. адам өмір сүреді. Мұндай шамадағы адамдарды табиғи тамақтандыру мүмкін болмай отыр. ГМ тағамдар сыртқы орта факторларына өте төзімді және ұзақ уақытқа сақталады.
ГМО: ПЛЮСТЕРІ
ГМО өнімді
қолданған кезде
организм кейбір
антибиотиктерге
төзімді
болып келеді.
Бұл кейін
дәрілерге
еш реакциясы
болмай қалады
организмнің.
Егеуқұйрықтарға
эксперимент
жасаған кезде
олардың бас
миының көлемі
төмендеген, модифицирленген
бұршақты жегенде.
Химерлерді
тарату
ГМО өнімдері
адам қаны формуласына әсер
етеді, бауырға және бүйрекке
зиянды әсері бар, антибиотиктерге
төзімділігін арттырады, аллергиялардың
дамуына ықпалы бар, тағамнан
улануларға, мутацияларға әкеледі.
ГМО өсірілген
аймақтарда жәндіктердің үлкен
топтары жоғалып кеткен, мутантты
өсімдіктер және жәндіктер пайда
болабастағаны туарлы ғылыми
деректер алынды, топырақтардың
биологиялық және химиялық ластануы
жүреді. Яғни, ГМ өсімдіктер экожүйеге
теріс ықпалы болғаны дәлелденіп
жатыр.
Өзіміз күнделікті
көріп, көріп қана емес, тұтынып
та жүрген, әдетте «китайский» деп
атап кеткен көкөністің ерекшелігін
білесіз бе? Олар – суыққа үсімейді,
ұзақ уақытқа дейін солмайды,
құрт түспейді, өңін де бермей
түсін қанық күйде сақтайды. Былайша
дәмсіз демесеңіз сырттай бәрі
жап жақсы. Ал, іші ше?
Ең алғашқы
трансген помидор 1994ж АҚШ та
жасалыпты. Бұл помидордың ДНҚ-на
солтүстік америкалық камбаланың
гені орналастырылған. 1 жылдан соң
америкада жасалған трансгеннің
саны 9-ға жеткен: қоңыз жемес үшін
колорадо қоңызының гені қосылған
картоп, камбала гені қосылған
аязға шыдамды жүгері, сарышаян
генін қосқан құрғақшылыққа төзімді
бидай т.б. өнімдер. Бұл өнімдер
қатаң табиғат жағдайларында
да өсе береді, ешқандай күтімді
қажет етпейді және ең бастысы
10есеге дейін арзанға түсіп, шаш
етектен табыс әкеледі. Бүгінгі
күні 100 ден аса ГӨ дақыл жасалған.
- Бізге шетелден /әсіресе, АҚШ пен Қытай/ әкелінетін ет пен балық консервілері, сүт өнімдері, полуфабрикаттар /60%ы ГӨ соядан тұрады/, өсімдік майы, кондитер өнімдері ГӨ дақылдардан жасалады… Тіпті, кейбір зерттеулер біз жақсы көретін «Nestle» (шоколад, кофе, балалар тағамы), «Coca-cola» («Спрайт», «Фанта», «Кока-кола»), «Danon» (йогурт, кефир, ірімшік, балалар тағамы), «Kelloggs» (дайын тамақ өнімі), «Unilever» (балалар тағамы, майонез, соус), «Mars» («M&M»,
«Snikers», «Twix», «Milky Way», «Mars» шоколадтары) Чай «Lipton» және «Brooke Bond» , Чипсалар «Pringles» және «Cheetos»,
- Кетчуптер және майонездер «Calve» және «Heinz» фирмалардың
құрамында
да ГӨД ингридиенттері барын
көрсеткен.
Енді осы
өнімдердің қауіпсіздігі қандай?
Бұл сұраққа келгенде оқымыстылар
пікірі 2ге жарылуда: бір тобы
— осы уақытқа дейін адамдарға
кері әсері анықталмағанын айтып,
ары қарай дамытуды қолдайды.
Екінші топ /бұлар көптеу/ трансгенмен
қоректенген жануарларда әртүрлі
ақаулар дамығанын айтып қарсы
пікір айтады.
2-ші топ
дәлел ретінде бірнеше тәжірбиелер
нәтижесін келтіреді: трансгенмен
қоректенген егеуқұйрық тұқымдарының
1ші буынының 50%ы өліп қалса, қалған
бөлігі арасында бедеулері көп
болған және мінез құлқы өзгеріп,
аналық инстинкт бұзылуы, агрессивтілік
жоғарылауы байқалған. Кейбіреулері
өздерінің баласын жеп қойған
/әдетте, кеміргіштерге тән емес/.
Зерттеу бойынша көптеген трансгеннің
құрамында антибиотиктерге төзімді
және аллергия шақыратын гендер
ұшырасқан.
ГӨ дақылдармен
қоректенген адамдарға антибиотик
әсер етпейді деген сөз. Кейбір
трансгендер ішек арқылы сіңіп,
қанға өтеді, ал, жүкті әйелдің
іштегі баласына өтіп, гендік
құрылымын өзгертіп әртүрлі кемістік,
ақауларға әкелуі мүмкін. Организмді
улайтын, гендік мутацияға әкелетін,
қан жүйесі, бауыр, ми, көбею мүшелерінің
ауруларын шақыратын трансгендер
де бар екен. Қазіргі дайындалатын
трансгендердің 80% ірі қара мен
құстарға қорек ретінде пайдаланды.
Демек ГӨ дақыл ағзаңызға тікелей
жемесеңіз де, оны жеген жануар
өнімін /ет, сүт, жұмыртқа/ тұтыну арқылы
түсуі мүмкін. /Бұл көбірек шетелден
келетін өнімдерге қатысты/.
ГМО азықтарын
пайдаланудың зияны
-өте қауіпті
аллергиялық реакциялардың пайда
болуы.Мысалы:АҚШ адамдар ГМО
өнімдерін еркін қолданады.Аллергиямен
ауыратындар саны 70% құрады.Ал, Швецияда
7%,бұл өнімдерді қолдануға тыйым
салынған.
-Трансгенді
өнімдерді пайдалану асқазанның
сілемейлі қабатының құрылымын
бұзады.Зат алмасудың бұзылып , иммунитететің
төмендеуіне әкеледі.
-Ісік ауруларының
көбейуіне себеп болады.Жасушаларды
мутацияға ұшыратады
Ең кең таралған
гендік модификацияланған дақылдарға
— соя жүгері, бидай, қызылша, мақта,
рапс, картоп жатады.
Бірақ ГМӨ
медициналық салада табысты қолданылуда.
Оба, СПИД –ке қарсы клиникалық
тәжірибелер барысында гендік
модифицирленген сафлордан проинсулин
алынған. Трансгенді ешкі сүтінің
ақуызынан тромбозға қарсы дәрі
жасалған.
Қорытынды
Тромбоз глубоких
вен левой нижней конечности.